Kodeks Macedoński, łac. Codex Macedoniensis albo Macedonianus, oznaczany symbolami Y albo 034 (Gregory-Aland), ε 073 (von Soden)[1][2] – grecki kodeks uncjalnyNowego Testamentu pisany na pergaminie, paleograficznie datowany na IX wiek. Rękopis posiada marginalia, przystosowany został do czytań liturgicznych. Do czasów współczesnych nie zachował się w całości i ma pewne braki, jego tekst nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu. Rzadko cytuje się go w krytycznych wydaniach Nowego Testamentu.
Opis
Kodeks zawiera 309 pergaminowych kart (18 na 13 cm) z tekstem czterech Ewangelii, z sześcioma lukami. Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 16 linijek w kolumnie[3][4]. Litery są niewielkie, mają zaledwie 2 mm wysokości, pisane są ciemnobrunatnym atramentem. Pod względem paleograficznym pismo przypomina kodeksy 09, 036, 017 oraz lekcjonarz 150. Litery ΕΘΟΣ są wąskie, litera Μ jest szeroka, litera Ξ przypomina nieco Z i pod względem paleograficznym jest starsza od innych liter (kształt właściwy dla VIII wieku)[5].
Tekst stosuje przydechy oraz akcenty[6], które na ogół umieszczane są w poprawnych miejscach[5]. Skryba pisał uważnie i żadna linijka tekstu nie została opuszczona w wyniku popełnienia błędu homoioteleuton. Niemniej skryba opuścił sześć fraz, pięć z nich zostało uzupełnionych na marginesie[5].
Karty kodeksu ułożone zostały w octavo. Braithwaite oszacował, że oryginalny rękopis zawierał 42 foliałów, 674 strony, z których 66 zostało utraconych[7]. Rękopis nie zachował się w całości i ma następujące luki w tekście: Mt 1,1-9,11; 10,35-11,4; Łk 1,26-36; 15,25-16,5; 23,22-34; J 20,27-21,17[8].
Tekst ewangeliczny dzielony jest według dwóch systemów, długich jednostek – κεφαλαια (rozdziały) – oraz krótkich jednostek – Sekcji Ammoniusza. Na marginesie bocznym umieszczono numery Sekcji Ammoniusza oraz κεφαλαια (rozdziałów). W górnym marginesie umieszczono τιτλοι (tytuły) owych κεφαλαια, natomiast pod numerami Sekcji Ammoniusza umieszczono odniesienia do Kanonów Euzebiusza. Przed każdą z Ewangelii umieszczono listy κεφαλαια (spis treści)[6].
Na marginesie umieszczono również noty liturgiczne oznaczające teksty wykorzystywane podczas czytań liturgicznych. Oznakowane zostały wszystkie lekcje przeznaczone do czytań na niedzielę i na sobotę na cały rok liturgiczny. System tych lekcji odbiegał nieco od powszechnie używanego w Bizancjum i jest charakterystyczny dla wczesnego okresu[9]. Na stronie zawierającej tekst J 12,19-25 znajduje się menologiczna nota odnosząca się do Tarazjusza, patriarchy Konstantynopola. Według Braithwaite'a nota dotyczy dzieła powstałego około 780 roku[5].
Na końcu każdej Ewangelii znajduje się subscriptio. Przed każdą z Ewangelii znajduje się hypotesis z informacjami o okolicznościach powstania każdej Ewangelii. Ten typ hypotesis jest rzadko spotykany w innych rękopisach. Braithwaite zauważył, że stosuje go minuskuł 512 (wg numeracji Scrivenera, 473 wg numeracji Gregory'ego)[10].
Gregory ocenił, że reprezentuje późny tekst[6]. Kirsopp Lake zauważył jego tekstualne pokrewieństwo z rodziną Π oraz Kodeksem Aleksandryjskim. Wspiera 15 wariantów rodziny Π, nie wspiera nigdy Kodeksu Aleksandryjskiego przeciwko rodzinie Π, z wyjątkiem tych sytuacji, kiedy Kodeks Aleksandryjski reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną[12].
Brak Mt 16,2b-3, brakujący tekst został oznakowany obelusem (÷)
Kurt Aland dał mu profil tekstualny 1921, 951/2, 42, 6S, co oznacza, że 192 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 95 razy zgodny jest z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, 4 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, posiada ponadto 6 sobie właściwych wariantów (Sonderlesarten). Aland zaklasyfikował go do Kategorii V[3]. Oznacza to, że tekst rękopisu zawiera niewiele starożytnych wariantów i jest nieprzydatny w rekonstrukcji oryginalnego tekstu[13].
Według Claremont Profile Method, tj. jest metody wielokrotnych wariantów, należy do grupy tekstualnej Π171 (wiodącymi rękopisami tej grupy są Π oraz minuskuł 171). Metodą tą badany był tylko w trzech rozdziałach Ewangelii Łukasza (Łk 1, Łk 10 i Łk 20)[14].
Pominięte zostały teksty Mt 16,2b-3 (znaki czasu)[11][15][16] oraz Jan 7,53-8,11[6]. Oba teksty uważane są za nieautentyczne przez krytyków tekstu[17]. Skryba opuścił także wiersze Mt 22,14 i Mk 15,28 oraz część wiersza J 8,14. Wszystkie te trzy braki uzupełnił korektor na marginesie[5].
Pierwotnie datowany był na wiek IX lub X[18]. Braithwaite zwrócił uwagę na paleograficzne podobieństwo od innych rękopisów powstałych w IX wieku[5]. Odtąd rękopis datowany jest na wiek IX. Datował tak Gregory[6], następnie Aland[19]. Obecnie datowany jest przez INTF na wiek IX[3][4].
Papadopoulus Kerameus widział ten rękopis w 1882 roku w klasztorze Marii Dziewicy[6]. Według Edwarda Millera rękopis był przechowywany w klasztorze Hagia Mone (375) w Kosinitza, w Macedonii. Według Millera rękopis miał tylko jedną lukę (Mt 1,1-9,1)[18].
W 1900 roku Bevan Braithwaite nabył ten rękopis w Macedonii (Braithwaite nie podaje, z jakiej miejscowości) i przywiózł go do Wielkiej Brytanii. Zaproponował nazwę Codex Macedoniensis. W 1901 jego syn, William Charles Braithwaite, skolacjonował tekst rękopisu, dokonał też pierwszego jego opisu i dostarczył wybór jego wariantów tekstowych[7]. Obecnie kodeks jest przechowywany w bibliotece Uniwersytetu Cambridge (Add. 6594)[3][4].
W 1908 roku Gregory skolacjonował tekst rękopisu w oparciu o Editio Regia Stefanusa z 1550 roku, uzupełniając odczyt Braithwaite'a[6].
Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Edward Miller, który przygotował 4 wydanie Scrivenera A Plain Introduction..., dając mu siglum ד[18][20]. Rękopis był również oznaczany przy pomocy siglum ו[2][6]. W 1908 Gregory nadał mu siglum Y oraz 034 (rękopis, który dotychczas był oznaczany przez siglum Y otrzymał siglum 054)[1].
Metzger w 1963 roku odnotował, że rękopis zasługuje na bardziej dokładne zbadanie, niż dotychczasowe[21]. Jednak w swoim dziele „The Text of the New Testament” (1 wydanie w 1968, 4 wydanie w 2005), nie poświęcił mu ani jednego zdania[22][a].
Rękopis jest rzadko cytowany w NA27[23]. Został wykorzystany w Synopsis Quattuor Evangeliorum Alanda[8].
Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
Kurt Aland: Synopsis Quattuor Evangeliorum. Locis parallelis evangeliorum apocryphorum et patrum adhibitis edidit. Wyd. 15. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1996. ISBN 3-438-05130-3.
Listy rękopisów
Kurt Aland: Kurzgefaßte Liste der griechieschen Handschriften des Neuen Testaments. Berlin: Walter de Gruyter, 1963. (niem.).
Kodeks Y/034 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute INTF. [dostęp 2014-10-14]. (niem.).
Introdukcje do krytyki tekstu Biblii greckiej
Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neues Testaments: Einfürung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. ed. Edward Miller. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 377. (ang.).
Hermann von Soden: Die Schriften des neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt / hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte. T. 1. Berlin: Verlag von Alexander Duncker, 1902.
Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).
_folio_1_recto.jpg)
