Kościół św. Łazarza we Wrocławiu

Kościół św. Łazarza
we Wrocławiu

nr rej. 28 z dnia 29.11.1947 oraz 425/75 z 6.02.1962[1]
kościół filialny
Kościół od strony ulic gen. Romualda Traugutta i gen. Kazimierza Pułaskiego (2011)
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	Generała Romualda Traugutta 52
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	pw. św. Maurycego
Wezwanie	św. Łazarza
Historia Data zakończenia budowy II poł. XIV wieku
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Wrocławia Kościół św. Łazarza
Położenie na mapie Polski Kościół św. Łazarza
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kościół św. Łazarza
51°06′16″N 17°02′57″E

Kościół św. Łazarza we Wrocławiu – gotycki murowany kościół zbudowany przez Zakon Rycerzy i Szpitalników świętego Łazarza z Jerozolimy w II połowie XIV wieku (na miejscu budowli wymienianej już w 1260 jako kościół szpitalny) przy drodze prowadzącej ze średniowiecznego Wrocławia na południowy wschód – do Oławy.

W chwili powstania szpital i kościół św. Łazarza znajdowały się za Bramą Oławską, w pobliżu osiedla walońskich tkaczy; obecnie kościół i poszpitalny budynek znajdują się w granicach miasta, przy ulicy gen. Romualda Traugutta 54–58, naprzeciwko kościoła, klasztoru i współczesnego szpitala Bonifratrów.

Historia

Kościół od strony ogrodu (2020)

W pobliżu kościoła znajdowało się w średniowieczu leprozorium dla mężczyzn; podobny obiekt – dla kobiet – szpital św. Hieronima, znajdował się za północnymi murami miasta, przy drodze do Trzebnicy, w pobliżu dzisiejszego kościoła Opieki św. Józefa (poprzednio św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy Dziewic) na Ołbinie. Wzmianki o kościele i szpitalu św. Łazarza pochodzą z 1264 (w sprawie dziesięciny dla szpitala), z 1267 (również w sprawie opodatkowania, a także w sprawie zakupu kawałka ziemi) i z 1326. Na początku XV wieku prócz trędowatych zaczęto przyjmować pod opiekę Szpitalników świętego Łazarza także innych chorych, choć trędowaci byli tu pacjentami jeszcze w 1540, kiedy wspomniano o nich w kolejnych zachowanych archiwaliach.

W czasie próby sił sprzymierzonych wojsk polsko-czeskich (Władysława Jagiellończyka, króla Czech i jego ojca Kazimierza, króla polskiego) z węgierskimi 27 października 1474 kościół św. Łazarza stał się umocnionym punktem dowodzenia nacierającego od strony pobliskiej wsi Święta Katarzyna króla węgierskiego Macieja Korwina.

Blisko trzy wieki później w pobliżu kościoła rozlokowała się artyleria wojsk pruskich pod sztandarami Hohenzollernów, które oblegały miasto i stąd 9 grudnia 1757 ostrzeliwała jego obrońców, poddanych Habsburgów. W czasie tej bitwy uszkodzony został zachodni szczyt kościoła.

Na początku XIX wieku szpital przekształcono w dom starców, a po dalszych stu latach, przed I wojną światową rozważano projekt wyburzenia szpitala wraz z kościołem w celu poszerzenia arterii wylotowej z miasta w kierunku południowo-zachodnim. Zamiar ten jednak porzucono, w 1907 okolice kościoła uporządkowano, a później odnowiono sam kościół. Oblężenie Festung Breslau na początku 1945 kościół, z uszkodzoną więźbą dachową i obramowaniami okien, przetrwał ze zniszczeniami szacowanymi po wojnie na około 20%. Prowadzący kronikę oblężenia ksiądz Paul Peikert, proboszcz pobliskiej parafii św. Maurycego, zanotował jego ostrzał i bombardowanie pod datami 8 lutego i potem 10 marca.

W latach 1946–1949 uszkodzenia naprawiono i kościół przekazano parafii św. Maurycego jako kościół pomocniczy.

Podczas „powodzi tysiąclecia” w 1997 kościół na 5 dni znalazł się pod wodą, pod koniec lat 90. XX w. został osuszony i odrestaurowany^[2].

Architektura

Kościół jest niewielki: jego jednonawowe wnętrze ma długość 12,7 a szerokość 7,9 metra. We wnętrzu kościoła św. Łazarza zachowały się do dziś czternastowieczny gotycki wspornik sklepiennny z piaskowca, piętnastowieczny gotycki portal z piaskowca, dwa malowane skrzydła ołtarzowe z II połowy XV wieku oraz barokowa wykuta w piaskowcu rzeźba Matki Boskiej z roku 1727.

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. [dostęp 2010-01-29].
2. N. Wójtowicz, Kostel Svatého Lazara ve Vratislavi, „REUNION” (Vydává Vojenský a špitálni řád sv. Lazara Jeruzalémského – Bohemia), ročnik XL, nr 1/2016, s. 11.