Po śmierci rodziców wychowaniem Karola zajęła się Karolina z Bukowieckich Malczewska, właścicielka Prędocinka i wuj Julian Malczewski, urzędnik Radomskiego Towarzystwa Kredytowego, ojciec Jacka Malczewskiego. Otrzymał staranne wychowanie, a także i przygotowanie do późniejszych studiów historycznych. Z powodu słabego zdrowia do 15 roku życia przebywał w Prędocinku, potem w Krakowie, gdzie wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Karol Potkański studiował nauki humanistyczne, lecz nie ukończył Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 1883 przebywając w podradomskim Prędocinku, rozpoczął poszukiwania naukowe w archiwum radomskim, a następnie kaliskim i warszawskim, których efektem, min., było opracowanie rozprawy naukowej Zapiski herbowe z dawnych ksiąg radomskich i piotrkowskich, ogłoszonej w III tomie Archiwum Komisji Historycznej i zebranie materiałów, które posłużyły do przedstawienia biogramu rodu Potkańskich Potkańscy herbu Brochwicz zamieszczonego w Złotej księdze szlachty polskiej[1]Teodora Żychlińskiego.
Od 1902 profesor historii krajów austriackich Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1904 członek Akademii Umiejętności. Zajmował się głównie badaniem stosunków społeczno-gospodarczych średniowiecza zarówno w Polsce, jak i na całej Słowiańszczyźnie, a także zagadnieniami pierwotnego osadnictwa, m.in. na Podhalu. Jako jeden z pierwszych naukowców polskich posiłkował się w badaniach historycznych innymi naukami, między innymi etnografią. Był ponadto prezesem Polskiej Sztuki Stosowanej oraz redaktorem kwartalnika Lud[2].
Do Zakopanego przyjeżdżał od 1877, utrzymując rozległe kontakty z całą zakopiańska elitą intelektualną. Był gorącym entuzjastą gór i góralszczyzny. Żywo zainteresowany propagowaniem „stylu zakopiańskiego” jako jeden z pierwszych zamówił sobie „góralskie” meble[2].
W 1890 dokonał, wraz z Klimkiem Bachledą, pierwszego zimowego wejscia na Kasprowy Wierch
W ostatnich latach życia chorował[6]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w pasie 48[7]. Przyczyną jego przedwczesnej śmierci była anemia złośliwa (ponadto mediewistę trapiły stale stany psychotyczne). Ponieważ nie miał rodziny, koszty budowy grobowca sfinansował Henryk Sienkiewicz[8].
Grób prof. Karola Potkańskiego na cmentarzu Rakowickim
Stanisław Witkiewicz utrwalił jego wizerunek w swojej książce Na przełęczy (również w rysunku), zaś Jacek Malczewski - w znanym portrecie[2].
Prace
1895a: Studia nad osadnictwem Polski w wiekach średnich.Tylko tytuł Brak numerów stron w książce
1895b: Postrzyżyny u Słowian i Germanów. Kraków: AU. Brak numerów stron w książce
1897: Lachowie i Lechici. „Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie”. R. 27.brak numeru strony
1898: Kraków przed Piastami. „Rozprawy Wydziału Historyczno–Filozoficznego Akademii Umiejętności w Krakowie”. R. 35.brak numeru strony
1900: Granice biskupstwa krakowskiego. Kraków: nakł. aut. Brak numerów stron w książce
1902: O pochodzeniu Słowian: Kilka uwag z powodu książki prof. Niederlego p.t. „O pochodzeniu Słowian” i pierwszego tomu „Starożytności Slowiańskich” tegoż autora. „Kwartalnik Historyczny”. R. 16. s. 244–246.
1905: O pochodzeniu wsi polskiej. [Warszawa] – Lwów: Gebethner i Wolff. Brak numerów stron w książce
↑Jan Staszel: Chronologiczny wykaz ważniejszych polskich osiągnięć w górach Europy. III. Alpy, w: „Na szczytach gór Europy” („W skałach i lodach świata” t. I), red. Kazimierz Saysse-Tobiczyk, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1959, s. 373-377
Henryk Barycz. Karol Potkański i Helena Modrzejewska: W siedemdziesięciolecie zgonu znakomitego historyka. „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie”. T. 24, s. 89–108, 1978.
Maria Dembińska: Karol Potkański jako historyk pierwotnego osadnictwa na tle badań Puszczy Kurpiowskiej. W: Kurpie: Puszcza Zielona. Anna Kutrzeba-Pojnarowa (red.). T. 1. Warszawa: IHKM PAN, 1962, s. 101–119.
Andrzej Kobak: „Wspomnienia wstecz”: Karol Potkański we wspomnieniach Franciszka Bujaka. W: Historia i pamięć: Studia i szkice historiograficzne. Jolanta Kulbuszewska; Rafał Stobiecki (red.). Łódź: Wyd. UŁ, 2016, s. 55–69. ISBN 978-83-8088-412-0.
Andrzej Kobak: Karol Potkański w życiu i nauce (1861–1907): Między tradycją a modernizacją. Łódź: Wyd. UŁ, 2021. ISBN 978-83-8220-590-9.
.jpg)
