Kamieniuszka[6], kaczka wzorzysta[7] (Histrionicus histrionicus) – gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Zamieszkuje północno-wschodnią i wschodnią Azję, Amerykę Północną, Grenlandię i Islandię. Wyjątkowo zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae. Autor nadał gatunkowi nazwę Anas histrionica[3][8]. Podał, że występuje w Ameryce; później miejsce typowe uściślono na Nową Fundlandię, gdyż taką lokalizację podał George Edwards, o którego publikację Linneusz oparł swój opis[3][8] (Edwards opisał kamieniuszkę w 1747 roku pod angielską nazwą The Dusky and Spotted Duck, a do opisu dołączył tablicę barwną[9]). Obecnie gatunek umieszczany jest w monotypowym rodzaju Histrionicus[6][10].
Jest to gatunek monotypowy[10]. Pacyficzną populację czasami wyodrębnia się w podgatunek pacificus, lecz odrębność tego taksonu jest sporna i zachodzi potrzeba dalszych badań[4].
długość ciała ok. 38–53 cm długość skrzydła 18–21 cm rozpiętość skrzydeł ok. 63–71 cm masa ciała ok. 500–800 g (średnio 680 g)
Cechy gatunku
Samiec w szacie godowej ma głowę, szyję, pierś, brzuch i grzbiet, a także proksymalną część skrzydła ciemnogranatową, pokrywy ogonowe i ogon oraz części dystalne skrzydeł czarne, boki rdzawe. Między okiem a nasadą dzioba biała, czarno obwiedziona plama przechodząca nad okiem w poziomy rdzawy pas. Biała, okrągła, czarno obwiedziona plama również w okolicy otworu słuchowego, podobna, sierpowata plama na szyi. Również białe, czarno obwiedzione są: obroża na szyi, dwa podłużne pasy na grzbiecie, parzysty, poprzeczny pas na piersi i dwa pasy na proksymalnej części skrzydła. Samica szarobrązowa z oliwkowym odcieniem, rozjaśnieniem na spodzie i białawymi plamami nad i pod okiem oraz w okolicy otworu słuchowego zewnętrznego. Samiec w upierzeniu spoczynkowym i młode podobne do samicy.
W Polsce stwierdzona ostatnio w marcu 1987 roku w Robczysku (obecnie woj. wielkopolskie), a wcześniej – w 1887 roku[17].
Ekologia
Biotop
Górskie strumienie i rzeki w tundrze o wartkim nurcie. Zimuje na morskim wybrzeżu i wielkich jeziorach.
Jaja z kolekcji muzealnej
Gniazdo
Na ziemi, w szczelinach między kamieniami[13]. Tworzy niewielkie kolonie.
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju – czerwcu 3 do 10 kremowych lub bladoróżowawych jaj[13][11] o średnich wymiarach 54 × 38 mm i średniej masie 38 g.
Wysiadywanie, pisklęta
Jaja wysiadywane są przez okres 27 do 30 dni przez samicę[13]. Pisklęta usamodzielniają się po 56–70 dniach.
Pożywienie
Kamieniuszka w górskich rzekach odżywia się larwami meszek, chruścików i jętek oraz ikrą ryb. Na wybrzeżu żywi się ślimakami, krabami oraz małżami, zaś pod koniec zimy gromadzą się na tarło śledzia[13].
↑ abSystematyka za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-25].
↑Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
.jpg)
