Języki helleńskie

Języki helleńskie – rodzina językowa w obrębie języków indoeuropejskich. Języki helleńskie wywodzą się ze wspólnego przodka (prajęzyka) – języka protohelleńskiego. Jedyne dwa zaświadczone starożytne języki helleńskie – starogrecki i macedoński – zaliczane są wraz z językami iliryjskim, trackim, frygijskim i dackim do postulowanej paleobałkańskiej ligi językowej. W dużej części opracowań rodzina helleńska w ogóle nie jest wyróżniana, a wszystkie podane w poniższym zestawieniu etnolekty uznawane są za odmiany języka greckiego, izolowanego w obrębie rodziny indoeuropejskiej.

Klasyfikacja języków helleńskich

Poniżej przedstawiono schemat klasyfikacji genetyczno-systematycznej języków helleńskich

języki indoeuropejskie

• języki helleńskie

staromacedoński †

epirocki †

język grecki

dialekty achajskie †

mykeński †

dialekty arkadyjsko-cypryjskie †

dialekt arkadyjski †

dialekt cypryjski †

dialekt pamfilijski †

starogrecki †

greka archaiczna †

greka klasyczna †

dialekty attycko-jońskie †

dialekt homerycki †

dialekt attycki †

dialekt eubejski (zachodniojoński) †

dialekt centralnojoński (joński wyspowy) †

dialekt wschodniojoński (joński literacki) †

dialekty eolskie †

dialekt beocki †

dialekt eolski †

dialekt lesbijski †

dialekt tesalski †

dialekty zachodniogreckie †

dialekty północnozachodnie †

dialekt etolski †

dialekt elidzki †

dialekt fokidzki †

dialekt lokrydzki †

dialekty doryckie †

dialekt dorycki literacki †

dialekt argolidzki †

dialekt cyrenejski †

dialekt cykladzki †

dialekt kreteński †

dialekt lakoński †

dialekt megarejski †

dialekt messeński †

dialekt rodyjski †

dialekt sycylijski †

dialekt terański †

koine †

średniogrecki †

nowogrecki

demotyk

katharewusa

nowogrecki cypryjski

Często wśród dialektów języka nowogreckiego wymienia się też języki lub dialekty:

cakoński

griko

pontyjski

kapadocki

Osobne stanowisko w rodzinie helleńskiej zajmuje język jewanik, wywodzący się z greki koine i pozostający pod silnym wpływem języka hebrajskiego. Język ten używany był przez diasporę żydowską aż do końca XX wieku.

Rozwój języków helleńskich

Poniżej przedstawiono uproszczony schemat historii rozwoju języków helleńskich:

protohelleński†
├─>staromacedoński †
├─>mykeński †
    ├─>greka archaiczna †
        ├─>greka klasyczna †
            ├─>koine †
            │   ├─>średniogrecki † (greka bizantyjska)
            │   │    ├─>kapadocki[1]
            │   │    ├─>nowogrecki (demotyk, katharewusa[2], cypryjski i inne)
            │   ├─>pontyjski[3]
            │   ├─>jewanik †[4]
            ├─>cakoński[5]
            ├─>griko[6]

Przypisy

1. Istniał już w XII wieku (przez ponad dwieście lat równolegle do greki bizantyjskiej, z której się wywodzi).
2. Język sztuczny, używany dawniej tylko w kontekstach oficjalnych (dokumentach urzędowych, wiadomościach, polityce). Luźno oparty na grece klasycznej i dialektach mówionych języka nowogreckiego.
3. Wywodzi się z koine i dialektu jońskiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem greki bizantyjskiej i języka tureckiego.
4. Wywodzi się z koine okresu hellenistycznego (z zapożyczeniami z języka hebrajskiego), należy do języków żydowskich. Wymarły w końcu XX w.
5. Wywodzi się z dialektu doryckiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem kolejno koine, greki średniowiecznej i języka nowogreckiego.
6. Wywodzi się z dialektu doryckiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem najpierw łaciny, później języka włoskiego.