Herrerazaur (Herrerasaurus) – jeden z najwcześniejszych dinozaurów, należących do teropodów.
Nazwa rodzajowa Herrerasaurus oznacza jaszczura Herrery. Victorino Herrera był argentyńskim rolnikiem, który odnalazł szczątki pierwszego herrerazaura.
Synonimy
Ischisaurus cattoi
Frenguellisaurus ischigualastensis
Występowanie
Herrerazaur występował w okresie późnego triasu (karnik) – (około 228 mln lat temu) – na terenach dzisiejszej Argentyny.
Opis
Herrerazaur był bardzo prymitywnym teropodem, o lekkiej budowie ciała. Jego kości były pneumatyczne i miały cienkie ścianki. Herrerazaur miał długie kończyny przednie, które zakończone były pięcioma palcami. Na końcach trzech z nich umieszczone były sierpowate pazury. Palce czwarty i piąty były zredukowane. Ostatni zaledwie do pojedynczej kości śródręcza. Kciuk był ustawiony przeciwstawnie do pozostałych palców. W przeciwieństwie do innych teropodów herrerazaur miał najdłuższy trzeci a nie drugi palec. Kończyny tylne herrerazaura były muskularne i o ponad połowę dłuższe od kończyn przednich. Dzięki lekkiej budowie ciała i długim kończynom tylnym, herrerazaur mógł szybko biegać. Podobnie jak u większości teropodów i ptaków pierwszy palec jego nogi był skierowany do tyłu. Jego miednica zawiera mały eliptyczny otwór w środku panewki[1]. Kość łonowa jest skierowana do tyłu, a jej końcówka ma kształt buta. Środek kręgu jest w kształcie klepsydry[2]. Czaszka herrerazaura była długa i wąska. Miała dość prymitywną budowę i przypominała czaszki innych archozaurów. W czaszce herrerazaura znajdowało się 5 par otworów. Dwie z nich stanowiły nozdrza i oczodoły. W szczęce i żuchwie herrerozaura znajdowały się dodatkowe stawy, które umożliwiały szerokie rozwieranie paszczy. Zęby herrerozaura miały sztyletowaty kształt i ząbkowane krawędzie.
Herrerazaur polował prawdopodobnie na niewielką zdobycz. W koprolitach należących do herrerazaura znaleziono kawałki kości. Jego pożywieniem były m.in. wczesne dinozaury ptasiomiedniczne takie jak pisanozaur oraz rynchozaury. Sam też miał wrogów – dziury w czaszce jednego ze szkieletów świadczą, że ten osobnik padł ofiarą zaurozucha.
Filogeneza
Pozycja systematyczna herrerazaura do dziś pozostaje przedmiotem sporów. Klasyfikowano go m.in. jako karnozaura[4], bazalnego teropoda, prymitywnego zauropodomorfa, bazalnego dinozaura gadziomiednicznego, a nawet wyłączano z dinozaurów. Obecnie większość naukowców uważa go bądź za bazalnego teropoda[5][6], bądź za bazalnego dinozaura gadziomiednicznego[7][8][9].
↑Reig, O. A. (1963) "La presencia de dinosaurios saurisquios en los "Estratos de Ischigualasto" (Mesotriásico Superior) de las provincias de San Juan y La Rioja (República Argentina)." Ameghiniana 3: 3-20
↑Sereno, P. C. (1999) "The evolution of dinosaurs." Science 284:2137-2147
↑Rauhut, O. W. M. (2003) "The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs." Special Papers in Palaeontology 69:1-213
↑Langer, M. C. (2004) "Basal Saurischia." Pp. 25–46 in Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press, Berkeley, 861 pp.
↑Langer, M. C. & Benton, M. J. (2006) "Early dinosaurs: a phylogenetic study." Journal of Systematic Palaeontology 4(4):309-358 DOI:10.1017/S1477201906001970
↑Ezcurra, M. D. (2006) "A review of the systematic position of the dinosauriform archosaur Eucoelophysis baldwini Sullivan & Lucas, 1999 from the Upper Triassic of New Mexico, USA." Geodiversitas 28(4):649-684
Bibliografia
Carroll, R.L. Vertebrate Paleontology and Evolution. W.H. Freeman, NY.(1988)
Sues, H.-D. Staurikosaurus and Herrerasauridae. In D.B. Weishampel et al. (eds.). The Dinosauria. University of California Press, Berkeley. (1990)
Zago, M. (ed.). Ischigualasto Talampaya: Tiempo de dinosaurios (Time of dinosaurs). Manrique Zago ediciones, Buenos Aires. (1995)
Novas, F.E. Herrerasauridae. In P.J. Currie and K. Padian (eds.). Encyclopedia of Dinosaurs. Academic Press. (1997)
