Krótko po przyjeździe Chopina do Paryża Robert DiabełGiacomo Meyerbeera stał się popularną operą[3][8][9], o której sam Chopin wypowiadał się pozytywnie[3][7]. Parafraza na jej temat została zamówiona w grudniu 1831 przez Maurice’a Schlesingera[10], który podobne propozycje złożył u innych znanych w Paryżu kompozytorów[3][7]. W tym czasie Chopin postanowił pozostać w Paryżu co najmniej trzy lata, jednocześnie prosząc Ferdinando Paëra o pomoc przy urzędowych formalnościach[11].
Chopin poznał Augusta Franchomme’a wiosną 1832 zapoznany przez Ferdinanda Hillera[12] lub na obiedzie u Ferenca Liszta[13]. Latem tego samego roku Chopin przebywał w Turenii u rodziny Franchomme’a, gdzie prawdopodobnie wspólnie pracowali nad Grand Duo concertant[14]. W rękopisie utworu partia fortepianu została spisana przez Chopina, wiolonczeli zaś, przez Franchomme’a[3][12]. Zdaniem Roberta Schumanna udział Franchomme’a w komponowaniu był niewielki[12].
Utwór dedykowany został Adèle Forest[1][15], 16-letniej uczennicy Chopina i córki wiolonczelisty-amatora, który przyjaźnił się z Franchomme’em[12].
Charakterystyka
Grand Duo concertant jest jednym z czterech utworów kameralnych stworzonych przez Chopina[16], w tym jednym z trzech utworów skomponowanych na fortepian i wiolonczelę[17]. W dorobku kompozytorskim Chopina jest to utwór marginalny[12][18].
Utwór rozpisany został w 366 taktach[19]. Stanowi potpourri[20] skomponowane w stylu brillant[12][21] odmiany paryskiej[22]. Rozpoczyna się introdukcją, po której następuje fantazja na podstawie trzech tematów z Roberta Diabła: tematu romanzy Alicji z I aktu (w E-dur), tematu pochodzącego z introdukcji do I aktu (Allegretto w A-dur; w oryginale wykonywane przez chór) oraz tematu z finalnego tercetu „O, mon fils, ma tendresse” z V aktu (Andante cantabile w h-moll)[3][12]. Utwór zakończony jest codą w A-dur[3].
Według Mieczysława Tomaszewskiego „każdy z tematów wzięty z Meyerbeera zostaje rozwinięty (...) na sposób arcykonwencjonalny, poprzez diminucję, czyli rozdrobnienie i ornamentację lub przez tzw. sekwencyjne powtórzenia. Jeszcze kiedy indziej – przez prowadzenie śpiewu wiolonczeli na tle fortepianowego tremolanda o czysto operowej proweniencji”[12].
Zdaniem Jamesa Hunekera utwór „jest w stylu salonu roku 1833. Proste i nużące, niewiele przewyższa podobne utwory Beriota czy Osborne’a. Duet ten, pełen giętkiej wytworności i pustych pasaży – jest z pewnością utworem pisanym ad hoc, dla pieniędzy”[12].
Wydania
Utwór ukazał się we Francji 6 lipca 1833[15][23][b]. Przygotowany dla wydawcy rękopis, liczący 22 strony[24], przechowywany jest w Bibliotece Narodowej Francji (sygn. MS-10310)[24][25]. Na pierwszej stronie opatrzony jest numerem wydawniczym M.S.1376[25].
W 1838 w Berlinie nakładem A. M. Schlesingera[26] ukazała się wersja na fortepian na 4 ręce przygotowywana od 1833[4]. Według wydawanego przez Schlesingera[27] tygodnika „Revue et gazette musicale de Paris” (nr 8 z 24 lutego 1839) instrumentacja została dokonana przez samego Chopina. Ta sama gazeta informowała w nr 3 z 19 stycznia 1834 o istnieniu wersji na fortepian i skrzypce[23][28], która ukazała się jako czterostronicowa partia skrzypiec dołączona do wydania A. M. Schlesingera, które pojawiło się na przełomie września i października 1833[28][29]. O takiej wersji wspomina również karta tytułowa brytyjskiego wydania[28].
W Londynie utwór ukazał się w grudniu 1833 nakładem Wessel & Co[30]. Brytyjski wydawca samowolnie oznaczył utwór jako opus 12[c][2].
Uwagi
↑Wszystkie nieopusowane utwory Chopina powstawały na zamówienie. Komponowane były w latach 1832–1841[7].
↑Tego lata Chopin ponownie przebywał u rodziny Franchomme’a[15].
↑W rzeczywistości tym numerem opatrzone są Variations brillantes[2] B-dur na temat „Je vends des Scapulaires” z opery Ludovic, skomponowane przez Chopina latem 1833. Christian Wessel zaczął wydawać utwory Chopina od czerwca 1833, nadając im – mimo sprzeciwu kompozytora – własne tytuły[15].
Józef MichałJ.M.ChomińskiJózef MichałJ.M., Teresa DalilaT.D.TurłoTeresa DalilaT.D., Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1990, ISBN 83-224-0407-7, OCLC8300787124.
