Georg Buchholtz senior

Georg Buchholtz senior (niem. Georg Buchholtz der Ältere; ur. 1 maja 1643 w Sabinovie niedaleko Preszowa, zm. 11 maja 1724 w Wielkiej Łomnicy) – spiskoniemiecki nauczyciel, duchowny ewangelicki, jeden z pierwszych znanych badaczy Tatr oraz autor cennych opisów tych gór i całego Spiszu. Jego synami byli Georg Buchholtz junior (1688–1737) i Jakob Buchholtz (1696–1758).

Uczeń, a potem pomocnik nauczyciela szkoły we wsi Maciejowce (wówczas Matzdorf, obecnie dzielnica Popradu), od roku 1665 pracował tam jako nauczyciel. Od 1670 r. był rektorem szkoły w Dobszynej, w której mieszkał do roku 1673. Później, gdy jako ewangelik nie mógł nauczać, do 1682 r. zajmował się handlem, odbywając m.in. podróż drogą wodną (Popradem, Dunajcem i Wisłą) do Gdańska. Wyświęcony w 1682 r. w Lewoczy na duchownego ewangelickiego był – pomimo ciągłych prześladowań – do 1688 r. proboszczem w Batyżowcach, następnie kaznodzieją w Kieżmarku (do 1705 r.) i wreszcie proboszczem w Wielkiej Łomnicy (do 1709 r.). Tam też prowadził następnie duszpasterstwo (już bez kościoła) aż do 1716 r., gdy na skutek zaostrzenia kontrreformacji i tego władze zabroniły. Pochowany został w kościele (pierwotnie ewangelickim, później katolickim) w Wielkiej Łomnicy.

Dobrze poznał Tatry, jednak szczegółów jego tatrzańskich wycieczek nie znamy – z jednym wyjątkiem: 25 lipca^[1] 1664 r. wraz z kilkoma towarzyszami i góralskim myśliwym-przewodnikiem dokonał pierwszego wejścia na Sławkowski Szczyt. Zdarzenie to opisał później w rękopiśmiennej kronice rodzinnej (p. niżej)^[2].

Był autorem kilku prac o historii i przyrodzie Tatr i Spiszu:

• Historischer-Geschlechts-Bericht (Kronika rodzinna; pisana w l. 1703-1710, fragment opublikowany w roku 1774, w pełni wydana w 1904 r. w Lewoczy^[3]),
• Das weit und breit erschollene Zipser-Schnee-Gebürg (rękopis 1719, znana była Maciejowi Belowi^[4]; uznana za zaginioną, została odnaleziona i opublikowana dopiero w 1899 r. w wychodzącym w Lewoczy tygodniku „Zipser Bote”^[5]).

Przypisy

1. Burdová Lenka: Ku chwale pierwszych zdobywców, w: „Tatry” nr 4 (50), jesień 2014, s. 24.
2. Radwańska-Paryska Z., Paryski W. H.: Wielka encyklopedia tatrzańska... s. 118.
3. Houdek Ivan, Bohuš Ivan: Osudy Tatier, Šport, Bratislava 1976, s. 49.
4. Stanisław Eljasz-Radzikowski pisał w „Przeglądzie Zakopiańskim nr 11 z 1899 r.: „Opis ten Tatr miał w ręku sławny geograf węgierski, Słowak z pochodzenia, Maciej Bél i użył go do swego opisu Tatr spiskich”.
5. Stanisław Eliasz Radzikowski w liście z dn. 17 kwietnia 1899 r. ze Lwowa do Stanisława Witkiewicza: „Mam wiadomość o odkryciu nieznanego rękopisu o tatrach z 17 wieku, pisanego wprawdzie po niemiecku przez Szwaba, uczonego spiskiego, ale nadzwyczaj cennego. Co się tam znajdzie znowu, aż się cieszę, bo znam wyjątki z tego rękopisu użyte przez niejakiego Bela, Słowaka, co pisał po łacinie o Tatrach.”. w: Listy o stylu zakopiańskim 1892-1912, wstęp, komentarz, opracowanie Michał Jagiełło, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979, ISBN 83-08-00081-9, s. 46.

Bibliografia

• Radwańska-Paryska Zofia, Paryski Witold Henryk: Buchholtz Georg senior, w: Wielka encyklopedia tatrzańska, Wydawnictwo Górskie, Poronin 1995, s. 118–119, ISBN 83-7104-008-3.
• Siarzewski Wiesław: Śmiertelny oddech smoka. Tatry, nr 3 (13), 2005.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000409174381
• VIAF: 64806447
• LCCN: n2012021238
• GND: 118922262
• NUKAT: n2018137229