PROFILBARU.COM

Góry Skaliste
Rocky Mountains
	; Położenie Gór Skalistych w Ameryce Północnej
Kontynent	Ameryka Północna
Państwo	Kanada; Stany Zjednoczone
Najwyższy szczyt	Mount Elbert; (4 401 m n.p.m.)
Długość	4 800 km
Jednostka dominująca	Kordyliery
	Położenie na mapie Ameryki Północnej Góry Skaliste
	44°30′N 113°30′W/44,500000 -113,500000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Góry Skaliste (ang. Rocky Mountains, fr. Montagnes Rocheuses) – łańcuch górski, a właściwie system górski, wschodnia część Kordylierów, ciągnący się na długości ok. 4800 km, od rzeki Liard w Kolumbii Brytyjskiej do rzeki Rio Grande w stanie Nowy Meksyk.

Najwyższy szczyt to Mount Elbert (4401 m n.p.m.) znajdujący się w amerykańskim stanie Kolorado. Najwyższy szczyt w kanadyjskiej części gór to Mount Robson (3954 m n.p.m.).

Etymologia

Autorem nazwy jest kanadyjski podróżnik Pierre Gautier de Yarennes de la Verandrye. Po przekroczeniu rzeki Pierre Jaune, dziś Yellowstone ("rzeka żółtego kamienia") 1 stycznia 1743 r. Alexander Mackenzie przebył je w 1793 r. i nazwał Stoney Mountains "góry kamieniste". Góry te przedstawiały się ciągnącym ku zachodowi osadnikom jako potężny mur najeżony skałami, toteż w drugiej połowie XIX w. powrócono do pierwszej nazwy^[1].

Geografia i geologia

Zbudowane są ze skał osadowych, metamorficznych i magmowych (zarówno głębinowych jak i wulkanicznych). Na wschodzie od nich rozciąga się obszar zwany Wielkimi Równinami.

Niektóre pasma południowych gór kształtowały się w prekambrze (3980 - 600 mln lat temu). Młodsze łańcuchy Gór Skalistych wypiętrzyły się w kredzie (140 - 60 mln lat temu). Góry zbudowane są ze skał pochodzenia wulkanicznego i skał metamorficznych; młodsze skały osadowe występują na skraju południowej części, a skały wulkaniczne z okresów paleogenu i neogenu (65 - 1,8 mln lat temu) - w pasmie San Juan Mountains. Pasmo Teton Range i inne środkowo-północne pasma górskie są przykładem intruzji granitowej fałdowanych i rozerwanych skał ery paleozoicznej i ery mezozoicznej.

Okresy zlodowacenia występowały od plejstocenu (1,8 mln - 70 000 lat temu) do holocenu (mniej niż 11 000 lat temu). Lodem pokryły się m.in. jezioro Bull (około 150 000 lat temu) oraz rejon Pinedale (15 000 - 20 000 lat temu). Dziewięćdziesiąt procent Parku Narodowego Yellowstone było pokryte lodem w czasie małej epoki lodowcowej, która trwała w latach 1550-1860. Lodowce Agassiz i Jackson z Parku Narodowego Glacier miały największy zasięg około 1860 roku.

Woda pod różną postacią rzeźbiła dzisiejszy krajobraz Gór Skalistych. Odpływy i topniejący śnieg zasilają rzeki i jeziora, zapewniając wodę jednej czwartej powierzchni Stanów Zjednoczonych. Rzeki, które spływają z Gór Skalistych docierają do trzech z pięciu oceanów świata: Atlantyku, Pacyfiku i Oceanu Arktycznego.

Główne rzeki to m.in.:

Klimat

W Górach Skalistych panuje typowy górski klimat. Średnia roczna temperatura w dolinach oscyluje w granicach 6 °C. Lipiec jest tu najcieplejszym miesiącem, średnia temperatura dochodzi do 28 °C. W styczniu średnia temperatura wynosi około −14 °C i jest to najzimniejszy miesiąc w roku. Średnia roczna wysokość opadów wynosi w przybliżeniu 360 mm.

W rejonie Gór Skalistych lato jest zwykle ciepłe i suche, ponieważ deszczowe chmury z zachodu zatrzymywane są przez pasmo górskie po jego zachodniej stronie. Średnia temperatura lata to 15 °C a średnia wysokość opadów to około 150 mm. Zima obfituje w opady i niskie temperatury, średnia temperatura to −2 °C, a średnia wysokość opadów śniegu to 29 cm. Na wiosnę średnia temperatura wynosi 4 °C, a wysokość opadów 107 mm. Jesień przynosi opady o średniej wysokości 66 mm i temperaturę około 7 °C.

Turystyka

Co roku krajobrazy i ośrodki rekreacyjne ściągają w Góry Skaliste miliony turystów. Głównym językiem jest angielski, lecz są też miejsca, w których używane są inne języki jak np. język hiszpański, języki indiańskie oraz język francuski (głównie w kanadyjskiej części gór).

Główne atrakcje turystyczne to:

W USA:

W Kanadzie:

Park Narodowy Glacier w Montanie oraz Park Narodowy Waterton Lakes w prowincji Alberta graniczą ze sobą (ich granica to granica państwowa między USA a Kanadą) i tworzą Międzynarodowy Park Pokoju Waterton-Glacier.

W zimie główną atrakcją są liczne trasy narciarskie. Najbogatsze pod tym względem są stany Kolorado, Utah i Idaho.

W Kolumbii Brytyjskiej znajdują się liczne parki prowincjonalne, z których największe to Mount Assiniboine Provincial Park, Mount Robson Provincial Park, Northern Rocky Mountains Provincial Park, Kwadacha Wilderness Provincial Park, Stone Mountain Provincial Park i Muncho Lake Provincial Park.

Podział

Góry Skaliste dzielą się na ponad 100 pasm i grup górskich. Licząc od północy są to^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]:

Far Northern Rockies – grupa pasm górskich w której skład wchodzą m.in. pasma Muskwa Ranges i Hart Ranges.
Canadian Rockies – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
- Northern Continental Ranges m.in. z pasmami: Sir Alexander Area, Morkill-Jackpine Area, Resthaven Group, Greater Mount Robson Area, North Central Park Ranges, Far Northern Front Ranges, Northern Front Ranges, Northern Rocky Mountain Foothills,
- Central Main Ranges m.in. z pasmami: Selwyn Range, South Jasper Ranges, North Icefields, Clemenceau Icefield, Columbia Icefield Area, Central Icefields, Southwest Central Park Ranges, Freshfield Icefield, Waputik Mountains,
- Central Front Ranges m.in. z pasmami: East Jasper Ranges, Maligne Range, Queen Elizabeth Range, Nikanassin Range, North Saskatchewan River Ranges, Murchison Group, Clearwater Ranges, Sawback-Slate Ranges, Vermilion Range, East Banff Ranges,
- Southern Continental Ranges m.in. z pasmami: Kootenay Ranges, Banff-Lake Louise Core Area, Assiniboine Area, South Banff Ranges, Kananaskis Country, Elk Lakes-Royal Area, Harrison Ranges, High Rock Ranges, Livingstone Range, Crowsnest Ranges.
Central Montana Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
- Northwest Montana Ranges m.in. z pasmami: Cabinet Mountains, Salish Mountains, Whitefish-MacDonald Range, Mission Range, Ninemile-Reservation Divides, Rattlesnake Mountains, Thompson-Baldy Area,
- Glacier National Park Ranges m.in. z pasmami: Clark Range, Livingston Range, Lewis Range,
- Bob Marshall Ranges m.in. z pasmami: Swan Range, Flathead Range, Rocky Mountain Front,
- West Central Montana Ranges m.in. z pasmami: Sapphire Mountains, Garnet Range, John Long Mountains, Flint Creek Range, Bolder Batholith, Elkhorn Mountains, Anaconda Range, Pioneer Mountains, Highland Mountains,
- Central Montana Ranges m.in. z pasmami: Big Belt Mountains, Bridger Range, Highwood Mountains, Little Belt Mountains, Castle Mountains, Crazy Mountains, Judith-Moccasin Ranges, Big Snowy Mountains, Bull Mountains,
- Southwest Montana Ranges m.in. z pasmami: Tobacco Root Mountains, Ruby Range, Blacktail Mountains, Snowcrest Range, Gravelly Range.

Idaho-Bitterroot Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
- Clearwater Mountains m.in. z pasmami: North Clearwater Mountains, Selway Crags, South Clearwater Mountains,
- Bitterroot Range m.in. z pasmami: Cour d'Alene Mountains, Saint Joe Mountains, Northern Bitterroot Range, Central Bitteroot Range, Beaverhead Mountains, Centennial Mountains,
- Salmon River Mountains m.in.z pasmami: West Salmon River Mountains, Central Salmon River Mountains, East Salmon River Mountains,
- Sawtooth-Ketchum-Boise Area m.in. z pasmami: Boise Mountains, Sawtooth Range, White Cloud Mountains, Soldier Mountains, Smoky Mountains, Boulder Mountains, Pioneer Mountains, White Knob Mountains, Craters of the Moon-Snake River Plain,
- Lost River-Lemhi Ranges m.in. z pasmami: Lost River Range i Lemhi Range.
Greater Yellowstone Rockies – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
- Teton Range-Yellowstone Area m.in. z pasmami: Madison Range, Gallatin Range, Lionshead-Henrys Lake Ranges, Yellowstone Plateau, Big Hole Mountains, Teton Range, Snake River Range, Gros Ventre Range,
- Absaroka Range m.in. z pasmami: Northern Absaroka Range, Beartooth Mountains, Central Absaroka Range, Southern Absaroka Range, Washakie Range, Owl Creek Mountains,
- Bighorn Mountains m.in. z pasmami: Pryor Mountains, Northern Bighorn Mountains, Central Bighorn Mountains, Southern Bighorn Mountains, Bridger Mountains,
- Wind River Range m.in. z pasmami: Northern Wind River Range, Central Wind River Range, Southern Wind River Range,
- Great Divide Basin Area m.in. z pasmami: Rattlesnake Hills, Granite Mountains, Northeast Great Divide Basin Ranges, Southwest Great Divide Basin Ranges, East Flaming Gorge Area.

Western Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
- Southeast Idaho Ranges m.in. z pasmami: Sublett Range, Deep Creek Mountains, Bannock Range, Portneuf Range, Blackfoot Mountains, Caribou Range, Peale Mountains,
- Wyoming Overthrust Belt Ranges m.in. z pasmami: Salt River Range, Southern Wyoming Overthrust Belt, Wyoming Range,
- Wasatch Range m.in. z pasmami: Bear River Mountains, Northern Wasatch Range, Central Wasatch Range, Southern Wasatch Range, San Pitch Mountains,
- Uinta Range m.in. z pasmami: Western Uinta Range, Central Uinta Range, Eastern Uinta Range, Dinosaur Area.

Southern Rocky Mountains – grupa pasm górskich która dzieli się na następujące podgrupy:
- Park Range m.in. z pasmami: Sierra Madre, Elkhead Mountains, Central Park Range, North Williams Fork Mountains,
- Southern Wyoming Ranges m.in. z pasmami: Medicine Bow Mountains i Laramie Mountains,
- Flat Tops Area m.in. z pasmami: Northwest Meeker Plateau, Flat Tops i White River Plateau,
- Front Range m.in. z pasmami: Northern Front Range, Rocky Mountain National Park Area, Central Front Range, South Park Hills, Rampart Range,
- Elk Range Area m.in. z pasmami: Grand Mesa, Elk Mountains i West Elk Mountains,
- Sawatch Range m.in. z pasmami: Northern Sawatch Range, Elbert-Massive-Fryingpan Area, Collegiate Peaks, Southern Sawatch Range i Far Southern Sawatch,
- Central Colorado Ranges m.in. z pasmami: Rabbit Ears Range, Gore Range i Mosquito Range,
- San Juan Mountains m.in. z pasmami: San Miguel Mountains, West-Central San Juan Mountains, North-Central San Juan Mountains, La Plata Mountains, Needle Mountains, East-Central San Juan Mountains, La Garita Mountains, Southern San Juan Mountains, Tusas Mountains,
- Sangre de Cristo Range m.in. z pasmami: Northern Sangre de Cristo Range, Wet Mountains, Sierra Blanca, Culebra Range, Taos Mountains, Cimarron Range, Central Sangre de Cristo Range of NM I Santa Fe Mountains.

Geografowie USA do Gór Skalistych zaliczają również łańcuch górski Columbia Mountains (Interior Ranges) leżący na zachód od głównej grani Gór Skalistych w Kolumbii Brytyjskiej i częściowo w stanach Montana, Utah i Waszyngton. Columbia Mountains dzieli się na pasma:

Cariboo Mountains,
Shuswap Highland,
Okanogan Highlands,
Monashee Mountains,
Selkirk Mountains,
Purcell Mountains.

Najwyższe szczyty

Mount Elbert – 4401 m,
Mount Massive – 4398 m,
Mount Harvard – 4397 m,
La Plata Peak – 4379 m,
Blanca Peak – 4374 m,
Uncompahgre Peak – 4365 m,
Crestone Peak – 4359 m,
Mount Lincoln – 4357 m,
Castle Peak – 4352 m,
Grays Peak – 4352 m,
Mount Antero – 4351 m,
Mount Blue Sky – 4348 m,
Longs Peak – 4346 m,
Mount Wilson – 4342 m,
Mount Princeton – 4329 m,
Mount Yale – 4329 m,
Maroon Peak – 4317 m,
Mount Sneffels – 4315 m,
Capitol Peak – 4309 m,
Pikes Peak – 4302 m,
Mount Eolus – 4294 m,
Handies Peak – 4285 m,
Culebra Peak – 4283 m,
San Luis Peak – 4274 m,
Mount of the Holy Cross – 4271 m,
Grizzly Peak – 4266 m,
Mount Ouray – 4255 m,
Mount Meeker – 4240 m,
Vermilion Peak – 4237 m,
Mount Silverheels – 4215 m,
Rio Grande Pyramid – 4214 m,
Gannett Peak – 4209 m,
Grand Teton – 4199 m,

Bald Mountain – 4173 m,
Mount Oso – 4173 m,
Mount Jackson – 4169 m,
Bard Peak – 4159 m,
Peak 10 – 4157 m,
West Spanish Peak – 4155 m,
Hagues Peak – 4137 m,
Mount Powell – 4135 m,
Tower Mountain – 4132 m,
Treasure Mountain – 4125 m,
Kings Peak – 4120 m,
North Arapaho Peak – 4117 m,
Parry Peak – 4083 m,
Williams Mountains High Point – 4081 m,
Sultan Mountain – 4076 m,
West Buffalo Peak – 4064 m,
Mount Herard – 4062 m,
Summit Peak – 4056 m,
Dolores Peak – 4053 m,
Antora Peak – 4046 m,
Henry Mountain – 4042 m,
Lavender Peak – 4037 m,
Jacque Peak – 4027 m,
Bennett Peak – 4026 m,
Wind River Peak – 4022 m,
Conejos Peak – 4017 m,
Cloud Peak – 4013 m,
Wheeler Peak – 4013 m,
Francs Peak – 4012 m,
Twilight Peak – 4012 m,
South River Peak – 4009 m,
Bushnell Peak – 3996 m.

Zobacz też

Wasatch

Przypisy

↑ Pierre Gautier de Yarennes de la Verandrye [online], famousamericans.net [dostęp 2019-07-15] .
↑ Rocky Mountains - Peakbagger.com [online], www.peakbagger.com [dostęp 2019-07-15] .
↑ Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, tom 4 Góry Ameryki, Katowice: Wydawnictwo STAPIS, 2009, ISBN 978-83-61050-09-4.
↑ Word Atlas, USA, Southern Canada, RV Reise - und Verkehrsverlag, Berlin, 1992, ISBN 3-575-11871-X.
↑ USA 2, Reise Know-How Verlag, Bielefeld, 2016, ISBN 978-3-8317-7353-4
↑ USA 7, Reise Know-How Verlag, Bielefeld, 2014, ISBN 978-3-8317-7089-2.