W latach 1775-1782 przebywał na placówce dyplomatycznej w Szwajcarii i był wtedy częstym gościem Woltera w jego posiadłości w Ferney. Od 1782 przebywał na placówce w Neapolu w charakterze sekretarza ambasady, a później chargé d’affaires. Do Paryża powrócił w 1787 i został powołany na członka Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby. Następnie wyjechał z misją dyplomatyczną do Włoch.
Gdy wybuchła rewolucja francuska, przebywał we Florencji[2], ale już w 1793 udał się do Paryża i tu się dowiedział, że jego majątek został skonfiskowany, a on sam wciągnięty został na listę emigrantów-arystokratów, osób groźnych dla Republiki. Opuszczony i biedny wegetował na ulicach Paryża utrzymując się ze sprzedaży swoich rysunków. Znalazł wówczas nowego protektora – malarza rewolucyjnego Jacques’a Louisa Davida, dla którego wykonywał miedziorytowe kopie strojów, projektowanych przez malarza, a mających zrewolucjonizować ówczesną modę. Poznał wtedy i zyskał życzliwość Robespierre’a, który zwrócił mu majątek i skreślił go z listy emigrantów. Poznał wówczas również Józefinę Beauharnais i za jej pośrednictwem Napoleona Bonaparte.
W 1798 Denon wziął udział, na osobiste zaproszenie Napoleona, w jego wyprawie do Egiptu jako przedstawiciel Komisji Sztuk i Nauk przy sztabie wojsk francuskich. Po zdobyciu Kairu został członkiem świeżo założonego Instytutu Egipskiego (Institut d’Egypte). Był jednym z najaktywniejszych członków Komisji. Dokonał pierwszego naukowego rozpoznania nekropolii w Gizie, zbadał komorę królewską w piramidzie Cheopsa i opisał głowę sfinksa. Następnie przydzielony został do korpusu generała Desaixa, który wyruszył za wojskami Murada, wodza mameluków, do Górnego Egiptu. W trakcie wyprawy Denon prowadził wykopaliska na nekropoli w Sakkarze. Odwiedził Luksor, Denderę, Karnak, Dolinę Królów, Edfu, Elefantynę i dotarł do Asuanu. Prowadził dokładne notatki i szkicował, co tylko mógł. Często uciekał z asystującymi mu żołnierzami spod kul i szabel Beduinów i mameluków.
W tym samym czasie w Egipcie odkryto „kamień z Rosetty”, dzięki któremu Jean-François Champollion w 1822 rozszyfrował egipskie hieroglify. Co prawda praca tego drugiego jest nieporównanie bardziej znana, niemniej suma dokonanych przez nich prac dała podwaliny pod współczesną egiptologię.
Denon był pierwszym z uczonych, biorących udział w ekspedycji egipskiej, który zaprezentował światu owoc swych dokonań – już w 1802 wydał dwutomowy album zatytułowany „Podróże po Dolnym i Gónym Egipcie” („Voyage dans la Basse et Haute Egipte”), który bardzo szybko został przetłumaczony na język niemiecki i angielski. W Europie dzieło Denona odegrało ogromną rolę w rozbudzeniu zainteresowań Egiptem. Również 150 plansz przez niego wykonanych znalazło się w liczącym 24 tomy „Opisaniu Egiptu” („Descripton de l’Egypte”), dziele będącym plonem prac uczonych francuskich w Egipcie podczas wyprawy Napoleona. Dzisiaj jego piękne i dokładne rysunki stanowią często jedyne przedstawienie niektórych zniszczonych zabytków starożytnego Egiptu, jak np. świątyni Amenhotepa III na Elefantynie, która została rozebrana w 1822.
Grobowiec Denona na cmentarzu Père-Lachaise
Również w 1802 Denon został mianowany dyrektorem Centralnego Muzeum Sztuk, a w 1804 – generalnym dyrektorem francuskich muzeów. Na tym stanowisku odegrał ogromną rolę w powiększaniu zbiorów Luwru, podróżując po całej, dostępnej wówczas Francuzom, Europie.
Zmarł w 1825 i został pochowany na paryskim cmentarzu Père-Lachaise. Jego grób znajduje się prawie naprzeciwko grobu Fryderyka Chopina.
Nawiązania
Tak o Denonie napisał we Francuskiej ścieżceWaldemar Łysiak:
Nazwisko: Denon – Dominik-Vivant Denon – tylko historykom sztuki i muzeologom coś mówi, ale jest to duże COŚ. Publiczność nic o tym człowieku nie wie, a zdarza się, że gdy ktoś o nim usłyszy lub przeczyta wzmiankę w jakimś dziele historycznym, myli potem Denona z Dantonem. Za symbol tej ignorancji mogą służyć przewodniki po Luwrze lub wydany w serii popularnych zeszytów encyklopedycznych tomik Hachette’a „Pałac Luwr”, gdzie nie ma ani jednego słowa o Denonie! I pomyśleć, że ten człowiek stworzył najsławniejsze muzeum, i że przez cztery epoki (Ancien régime, Rewolucja, Empire i Restauracja) był jedną z najciekawszych postaci swego czasu.
Milan Kundera w opowiadaniu Powolność nawiązuje do opowiadania Chwila ulotna porównując XVIII- i XX-wieczne obyczaje[3].
Julie, ou Le bon père: comédie en trois actes et en prose, Komedia Francuska, Paryż 1769.
Point de lendemain, 1777 (na język polski przetłumaczona została jako „Chwila ulotna” i wydana w 1970 roku przez PIW).
Voyage en Sicile, 1788.
Voyage dans la Basse et Haute-Égypte pendant les campagnes du général Bonaparte (w 2 tomach), 1802.
Monuments des arts du dessin chez les peuples tant anciens que modernes, recueillis par Vivant Denon, 1829.
Histoire de Napoléon le Grand gravée en médailler sous la dir. de Mr Denon, 1845.
L'Œuvre originale de Vivant Denon, collection de 317 eaux-fortes dessinées et gravées par ce célèbre artiste avec une notice très détaillée sur sa vie intime, ses relations et son œuvre par M. Albert de La Fizelière (w 2 tomach), 1873.
Sur l’Expédition de Bonaparte en Égypte, Actes Sud, Arles, 1998.
Lettres à Isabella Teotochi: 1788-1816, Paris-Méditerranée, Paris, 1998.
Lettres à Bettine, Actes Sud, Arles, 1999.
Les Monuments de la Haute-Égypte: manuscrit inédit, Comité Vivant Denon, Université pour tous de Bourgogne, Chalon-sur-Saône, 2003.