Dolina Pięciu Stawów – park w Bydgoszczy, mieszczący połączone kaskadowo stawy. Używana powszechnie od początku istnienia nazwa parku została usankcjonowana dopiero Uchwałą Rady Miasta Bydgoszczy z 24 września 2014[1].
Lokalizacja
Dolina Pięciu Stawów położona jest na osiedlu Szwederowo. Zajmuje teren o wymiarach 100 x 500 m, między ulicami: Orlą, Piękną, Stromą oraz kompleksem handlowym „Castorama”.
Historia
Dolina Pięciu Stawów jest położona w dolince położonej na obszarze Zbocza Bydgoskiego, w której znajdował się ciek wodny.
Na cieku tym prawdopodobnie już w okresie średniowiecza znajdowały się stawy, które pełniły funkcje retencyjne oraz gospodarcze, związane z czerpaniem wody do celów użytkowych i hodowlanych. W 1541 r., po zniszczeniu pierwszych miejskich wodociągów[2] władze Bydgoszczy zleciły rurmistrzowi Walentemu z Bochni budowę nowego miejskiego ujęcia wody pitnej, z zastrzeżeniem, że woda nie może być pobierana z rzeki. Mistrz dostosowując się do żądań rady miejskiej poprowadził wodociąg z wydrążonych pni dębowych o średnicy wewnętrznej 15 cm i długości 3–5 m (ze złączami metalowymi) drogą Szubińską, pl. Poznańskim, ul. Poznańską i Długą do Zbożowego Rynku. Ujęcie wody stanowiły trzy stawy, istniejące do dzisiaj w rejonie ul. Pięknej, Orlej i Stromej, zlokalizowane ponad ówczesnym miastem, zapewniające grawitacyjny spad wody[3]. Rury wodociągowe zostały doprowadzone do browarów na terenie całego miasta, niektórych domów oraz studni publicznych[3]. Drewniane wodociągi i studnie miejskie przetrwały około 250 lat i dopiero pod koniec XVIII wieku rozpoczęto ich remontowanie, a z eksploatacji wyłączono je w wieku XIX[3]. Przyczyną wyłączenia ujęcia z eksploatacji była systematycznie pogarszająca się jakość wody oraz zbyt mała wydajność źródła w obliczu rozrastającego się miasta[4].
Stawy zostały po raz pierwszy przedstawione topograficznie na mapie Schultza (1854-1855, 1:25000). W rejonie dzisiejszego parku widniało sześć niewielkich, połączonych kaskadowo zbiorników wodnych[5]. W ich rejonie aż do końca XX wieku znajdował się obszar zieleni nieurządzonej. Fragmenty terenu znajdowały się w rękach prywatnych właścicieli.
W 2000 r. podczas negocjacji, związanych z budową hipermarketu Castorama w Bydgoszczy, uzgodniono, że firma handlowa sfinansuje budowę w tym miejscu parku miejskiego. Prace rekultywacyjne, obejmujące trzy stawy o powierzchni 0,5 ha i ich otoczenie przeprowadzono w latach 2001-2003 kosztem 1,32 mln zł[4]. Prace polegały na usunięciu nagromadzonych przez lata odpadów, bagrowaniu dna zbiorników wodnych oraz usunięciu chaotycznie rozprzestrzeniającej się roślinności. Akweny otoczono alejkami spacerowymi, głazowiskami i nowymi nasadzeniami zieleni. W 2007 r. dokonano rekultywacji kolejnego stawu o powierzchni 0,15 ha, zaś w 2008 r. ostatniego położonego na wschód od ul. Orlej. Wykonano nowe aleje spacerowe, zasadzono drzewa (graby i klony), krzewy, założono trawniki[6]. Utworzenie parku spowodowało zwiększenie atrakcyjności przyległych do niego terenów.
W latach 2003–2005 na obrzeżach parku zbudowano mini-osiedla mieszkaniowe, m.in. kompleks mieszkalny „Nad Doliną”. Na północnym obrzeżu znajdują się zabudowana poprzemysłowe „Fotonu”, które planowała zaadaptować Bydgoska Szkoła Wyższa[7]. W latach 2018–2020 między ul. Orlą, Piękną i Kossaka powstał kompleks mieszkaniowy o nazwie „Perłowa Dolina”[8][9][10], w postaci kilku budynków połączonych galeriami w formie falistej; przy czym balkony znajdują się z każdej strony nowo powstałych obiektów[11]. Realizacja ostatniej inwestycji, z głębokimi parkingami podziemnymi, spowodowała zanik wody w najwyższym stawie i obniżenie się jej poziomu w kolejnych zbiornikach.
W pobliżu stawu znajduje się także wpisany do ewidencji zabytków podpiwniczony budynek przy ul. Orlej 66, charakterystyczny dla zabudowy podmiejskiej Bydgoszczy, obecnie w złym stanie technicznym[12].
Charakterystyka
Dolina Pięciu Stawów stanowi zadbany obszar parkowy, uznawany za wzorcowy przykład zagospodarowania wód otwartych na terenie miasta[4]. Pod tym względem obszar ten można porównać jedynie do stawów kaskadowych w Ogrodzie Botanicznym w Myślęcinku (fragment Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku)[4].
Park jest głównym obszarem spacerów i wypoczynku dla mieszkańców osiedli Szwederowo i Górzyskowo, popularnym miejscem dla wędkarzy oraz dzieci i młodzieży.
↑zbudowanych po 1523 r. i zasilanych bezpośrednio z Brdy poniżej młynów królewskich na Wyspie Młyńskiej
↑ abcPastuszewski Stefan: Zarys dziejów bydgoskiej gospodarki komunalnej. [w] Bydgoska Gospodarka Komunalna. Praca zbiorowa. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1
↑ abcdGorączko Marcin: Wybrane problemy funkcjonowania małych zbiorników wodnych na obszarach zurbanizowanych. [w.] Nauka Przyroda Technologie 2007, tom 1, zeszyt 2, #20. ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net/pub/art_1_20.pdf
↑Marcin Gorączko: Zbiorniki wodne na obszarze Bydgoszczy w ujęciu historycznym. [w.] Kronika Bydgoska XXV 2003. Bydgoszcz 2004
Bydgoska Gospodarka Komunalna. Praca zbiorowa, StefanS.Pastuszewski, Bydgoszcz: Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, 1996, ISBN 83-85860-37-1. Brak numerów stron w książce