Departament Zdrowia odpowiadał za funkcjonowanie służby zdrowia oraz służby weterynaryjnej w wojsku[1].
Formowanie i zmiany organizacyjne
W listopadzie 1918 utworzony został w Ministerstwie Spraw Wojskowych Departament Sanitarny. W jego skład wchodziły sekcje: personalno-mobilizacyjna i wyszkolenia, inspekcji służby sanitarnej, szpitalnictwa, zaopatrzenia sanitarnego, naukowa i regulaminowa. W czerwcu 1919 utworzona została sekcja higieny[2]. Trwały dalsze prace reorganizacyjne. 10 grudnia 1919 roku Departament IX Sanitarny stanowiły sekcje:personalna, organizacyjna, szpitalnictwa, gospodarcza, regulaminowa, higieny i kancelaria. Z dniem 1 marca 1920 Departament IX Sanitarny zmienił nazwę na Departament VI Sanitarny[2]. W jego skład weszła Sekcja Opieki[a]. W marcu 1920 Departamentu VI Sanitarny składał się z sekcji: organizacyjnej, szpitalnictwa, aptekarska i zaopatrzenia, higieny, opieki[3].
Po reorganizacji MSWojsk. przeprowadzonej 10 sierpnia 1921 departament otrzymał numer VIII. W jego składzie znalazły się wydziały: ogólno-organizacyjny oraz
higieny i lecznictwa, a z byłej Sekcji Opieki utworzono przejściowo Wydział Superrewizyjno-Inwalidzki[b]
Kolejna reorganizacja przeprowadzona została w roku 1927. Powstały wydziały: ogólny, techniczno-lekarski, farmaceutyczny, weterynaryjny oraz samodzielny referat rachunkowo-budżetowy. Od 7 stycznia 1928 przy Departamencie funkcjonował Referat Lotniczej Służby Zdrowia[3].
Z dniem 1 grudnia 1928 minister spraw wojskowych rozkazem B. Og. Org. 10239/I Org. unieważnił organizację i skład osobowy Departamentu Sanitarnego i ustanowił organizację i skład osobowy nr 7 Departamentu Zdrowia MSWojsk.[4]
W styczniu 1930 skład osobowy departamentu powiększył się o referat personalny. Od lutego 1932 przy departamencie działał Delegat Rządowy do Spraw Polskiego Czerwonego Krzyża[5].
Organizacja departamentu
Organizacja i skład osobowy nr 7 Departamentu Zdrowia MSWojsk. obowiązująca od 1 grudnia 1928 roku:
szef departamentu,
zastępca szefa departamentu,
zastępca szefa departamentu do spraw weterynarii,
kierownik kancelarii,
wydział ogólny,
wydział techniczno-sanitarny (później przemianowany na „techniczno-lekarski”),
zastępca szefa departamentu i Inspektor Wojskowej Służby Zdrowia – płk lek. dr Jan Kawiński
zastępca szefa departamentu ds. weterynarii – płk lek. wet. Jan Ślaski
sekretarz szefa departamentu – kpt. san. Edward Walewski[d]
kierownik Komisji Regulaminowej – ppłk lek. dr Józef Gabriel Mikołajewski
kierownik referatu regulaminów i przepisów – kpt san. Edward Walewski
kierownik referatu prac specjalnych i obrony przeciwlotniczej i gazowej oraz sekretarz Komisji Obrony Przeciwgazowej Biernej – mjr san. Józef Chrząszczewski
szef Wydziału Ogólnego – płk lek. dr Zygmunt Izydor Łaski
kierownik referatu ogólno-organizacyjnego – kpt. lek. dr Michał Józef Bereza
kierownik referatu wyszkolenia – kpt. lek. dr Franciszek Jerzy Nitzke
szef Wydziału Techniczno-Lekarskiego – płk lek. dr Jan Mintowt-Czyż
kierownik referatu rewizyjno-lekarskiego – kpt. lek. dr Kornel Józef Mikulewicz
kierownik referatu szpitali – mjr lek. dr Wacław Zaremba
szef Wydziału Farmaceutycznego – płk farm. mgr Bolesław Jabłonowski
kierownik referatu ogólnego – mjr farm. mgr Aleksander Pikulski
kierownik referatu zaopatrzenia – kpt. farm. mgr Adolf Horodyski †1940 Charków[9]
kierownik referatu materiałowego – kpt. farm. mgr Edmund Michał Skrzeszewski
szef Wydziału Weterynarii – ppłk lek. wet. Bronisław Rokita
kierownik referatu wyszkolenia – mjr lek. wet. dr Aleksander Perenc
kierownik referatu zaopatrzenia i statystyki – mjr lek. wet. Józef Apolinary Szymański
kierownik referatu higieny i leczenia – mjr lek. wet. Edward Łukasiewicz
kierownik Samodzielnego Referatu Rachunkowo-Budżetowego – kpt san. Fryderyk Mieczysław Tkaczyk
Uwagi
↑10 grudnia 1919 roku w skład Sekcji Opieki wchodziły wydziały: centralny, personalny, rejestracji
inwalidów, szpitali, techniczny, opieki społecznej, administracji i rachunkowości, zasiłków i emerytur, opieki nad weteranami z 1831 i 1863 roku, dochodów pozabudżetowych oraz kancelaria[3].
↑Po jego likwidacji sprawy inwalidzkie przejęło Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej[3].
↑Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[8].
↑kpt. san. Edward Walewski pełnił równocześnie funkcję kierownika referatu regulaminów i przepisów.
Ewelina Ziomek. Działalność generała brygady Aleksandra Litwinowicza w okresie sprawowania funkcji II wiceministra spraw wojskowych w latach 1936–1939. „Przegląd Zachodniopomorski”. 2, 2014. Szczecin. ISSN0552-4245.
