Bohdan Smoleń

Bohdan Smoleń

Bohdan Smoleń (2011)
Data i miejsce urodzenia	9 czerwca 1947 Bielsko[1]
Data i miejsce śmierci	15 grudnia 2016 Poznań
Zawód	aktor, piosenkarz, satyryk, artysta kabaretowy
Lata aktywności	1967–2016
Odznaczenia

Bohdan Smoleń (ur. 9 czerwca 1947 w Bielsku, zm. 15 grudnia 2016 w Poznaniu^[2]) – polski aktor, piosenkarz, satyryk, artysta kabaretowy i działacz społeczny.

Członek poznańskiego kabaretu „Tey”. Pomysłodawca i założyciel Fundacji „Stworzenia Pana Smolenia”, zajmującej się hipoterapią. Przez 5 lat prowadził polonijny program Ludzie listy piszą na antenie TVP Polonia. Nagrał także Smoleniowe bajanie, czyli całkiem dorosłe bajki – zbiór przerobionych satyrycznie bajek, np. Bajka o pronitce z płytami, Szklana rura i tym podobne^[3].

Życiorys

Jego rodzicami byli Bronisław Karol (1919–2001) i Elżbieta Smoleń (1926–1980).

Ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej. Absolwent Akademii Rolniczej (Wydział Zootechniki) w Krakowie z 1975^[4]. W latach 1968–1977 występował w krakowskim kabarecie Pod Budą (był jego założycielem), z którym na Famie w 1972 otrzymał główną nagrodę.

Za namową Zenona Laskowika przeniósł się do Poznania i występował przez 7 lat w poznańskim kabarecie „Tey”. Na festiwalu w Opolu w 1981 otrzymał tytuł Mister Obiektywu^[5]. W połowie lat 80. XX w. w duecie z Krzysztofem Krawczykiem nagrał kilka humorystycznych piosenek („Mężczyzna po czterdziestce”, „Dziewczyny, które mam na myśli” do melodii przeboju Willie Nelsona i Julio Iglesiasa To all the girls I loved before z 1984). W 1987 wraz z Krzysztofem Jaślarem przygotował komedię antyczną „Wykopaliska”, w której zagrał obok Andrzeja Zaorskiego. Współpracował również z kabaretem „Długi”.

Pomnik Bohdana Smolenia w Poznaniu

Pomnik Bohdana Smolenia w Krakowie

Cenzura komunistyczna

Twórczość satyryczna Bohdana Smolenia, jak również informacje na jego temat takie jak artykuły, recenzje, omówienia twórczości podlegały cenzurze komunistycznej^{[potrzebny przypis]}. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną informację na ten temat, zamieszczoną w biuletynie przeznaczonym dla cenzorów z grudnia 1974 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Informował on o ingerencji cenzorskiej: „H. Cyganik – po kolejnym spektaklu „Kabaretu pod Budą” w Krakowie – spisał monolog Bohdana Smolenia – głównego i charakterystycznego aktora tego kabaretu, który opublikowano w „ITD” (nr 49) pt. „Monolog za kulisami”. (W kilku fragmentach dokonano skreśleń – uwaga wydawcy)”^[6].

Okres po upadku PRL

Prowadził z żoną Teresą sklep zoologiczny w Poznaniu. W 1990 Piotr, jeden z jego trzech synów, powiesił się. W 1991 samobójstwo popełniła żona artysty^[7][8]. Po tych wydarzeniach wpadł w depresję i wycofał się na kilka lat z życia publicznego.

Wraz ze Sławomirem Sokołowskim oraz Aldoną Dąbrowską w latach 1995–1997 nagrał trzy humorystyczne płyty, utrzymane w stylu disco polo^[9]. Piosenki te były emitowane wówczas w programie Disco Relax. Ostatni Kabaret Bohdana Smolenia ukształtował się w latach 1992–1995. W jego skład, oprócz założyciela, wchodzili: Grzegorz Rekliński, Józef Romek i Marcin Samolczyk. Z programem „Nowy Rząd – Stara Bida” odwiedzali różne miejsca w kraju i za granicą, dając występy dla każdego rodzaju publiczności^[10].

W latach 1999–2015 występował w sitcomie Świat według Kiepskich, w którym wcielał się w postać Listonosza Edzia^[4].

W 2004 przeprowadził się do Baranówka koło Mosiny.

W roku 2007 założył fundację pod nazwą „Fundacja Stworzenia Pana Smolenia”, która zajmuje się hipoterapią dla dzieci^[11].

Bohdan Smoleń, czerwiec 2012

Zawiesił działalność kabaretową ze względu na zły stan zdrowia. W dużej mierze przyczynił się do niego skrajny nikotynizm (artysta przyznał, że palił od młodości kilka paczek papierosów dziennie). Na początku 2008 przeszedł przewlekłe zapalenie płuc. Lekarze podejrzewali również gruźlicę^[12]. W grudniu 2008 aktor przeszedł lewostronny wylew^[13]. 26 stycznia 2010, tuż po zakończeniu zdjęć do kolejnego sezonu Świata według Kiepskich doznał zawału serca w pokoju hotelowym i trafił do jednego z wrocławskich szpitali, gdzie wykonano mu koronarografię. Aktorowi wszczepiono rozrusznik serca^[14]. W październiku tego samego roku artysta przeszedł kolejny, nierozległy wylew. W lutym 2015 trafił do szpitala z powodu infekcji wirusowej i problemów z oddychaniem^[15]. Miesiąc później został ponownie hospitalizowany po tym, jak doznał trzeciego wylewu, po którym został sparaliżowany i praktycznie stracił mowę^[16]. Od tej pory poruszał się na wózku inwalidzkim. Zaprzestał wtedy występów gościnnych w serialu Świat według Kiepskich.

29 lutego 2016 w Teatrze Kamienica odbył się koncert charytatywny na rzecz Bohdana Smolenia. Zebrane pieniądze zostały przeznaczone na rehabilitację artysty^[17]. Zaplanowano również podobne koncerty, m.in. we Wrocławiu i Krakowie. Od marca 2016 aktor przebywał w bydgoskim ośrodku rehabilitacyjnym dla osób po udarach^[18]. W kwietniu 2016 w szpitalu w Bydgoszczy przeszedł kolejny udar, po którym ponownie stracił mowę i doznał paraliżu^[19].

Pomimo pogarszającego się stanu zdrowia, nie udało mu się zerwać z nałogiem nikotynowym. Zmarł 15 grudnia 2016 w poznańskim szpitalu^[20], w którym przebywał na skutek poważnej infekcji. Artysta od wielu lat miał problemy z oddychaniem spowodowane chorobą płuc, które infekcja nasiliła, dodatkowo przebyte choroby doprowadziły do osłabienia jego organizmu^[21]. Został pochowany 20 grudnia 2016 na cmentarzu w podpoznańskim Przeźmierowie^[22].

Życie prywatne

W 1970 ożenił się z Teresą (ur. 13 sierpnia 1950, zm. 1 marca 1991^[23]). Mieli trzech synów: Macieja (ur. 1973), Piotra (ur. 1974, zm. 1990) i Bartosza (ur. 1979). Był ateistą^[24].

Upamiętnienie

Bohdan Smoleń, 2007

11 czerwca 2021 roku odsłonięto pomnik Bohdana Smolenia w Poznaniu^[25].

15 grudnia 2023 roku w centrum Krakowa przy fasadzie Domu Akademickiego „Bratniak” na rogu ulic Czapskich i Jabłonowskich stanęła wykonana z brązu rzeźba oraz ławeczka upamiętniająca Bohdana Smolenia^[26].

Odznaczenia i nagrody

Nagroda Specjalna Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla Bohdana Smolenia „w uznaniu nieocenionych zasług dla kultury polskiej, zwłaszcza sztuki kabaretowej” (2016)

• 2016: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – pośmiertnie^[27].
• 2016: Nagroda specjalna Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
• 2014: wyróżnienie w kategorii „Własna działalność społeczna” w ramach plebiscytu „Gwiazdy Dobroczynności”^[28]
• 2012: Order Ecce Homo^[29]
• 2009: Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[30]
• 1997: Złoty Krzyż Zasługi^[31]
• 1987: Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Polonia
• Główna nagroda na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za monolog „Aaa tam, cicho być!”^[a]
• 1972: Główna nagroda na festiwalu FAMA (wraz z zespołem „Pod Budą”)

Filmografia

• 1969: Biała mewa – sprzedawca lodów
• 1974: Czterdziestolatek – młody fryzjer (odc. 6)
• 1978: Długie pożegnanie (spektakl telewizyjny) – narzeczony Janek
• 1981: Filip z konopi – fachowiec
• 1985: Kochankowie mojej mamy – pan Stasio
• 1987: Cesarskie cięcie (film) – Komol
• 1988: Pan kleks w kosmosie – Jarząbek, kierowca w domu dziecka / gubernator (odc. 2)
• 1993: Do samego końca (etiuda szkolna) – lekarz
• 1998: 13 posterunek – Dzięcioł (odc. 8)
• 1999–2015: Świat według Kiepskich – listonosz Edzio
• 2000: To my – ojciec Borsuka
• 2000: 13 posterunek – Dzięcioł (odc. 32)
• 2006: Niania – wujek Celestyn (odc. 56)
• 2011: Unia serc – emeryt Henio (odc.9)

Polski dubbing

• 2006: 7 krasnoludków – historia prawdziwa (7 Zwerge) – Mądry Bogdan
• 2007: 7 krasnoludków: Las to za mało – historia jeszcze prawdziwsza (7 Zwerge 2) – Inteligentny Bogdan

Dyskografia

• Piosenka gubernatora – Pan Kleks w kosmosie (1988)
• Rzężenia Smolenia, wydany także pod nazwami Śpiewam piosenki, Dzieła wybrane cz. I i Mężczyzną być (1988)
• Rzężę po raz drugi, spłacę wasze długi
• Stawiam wciąż na Lecha
• Ani be, ani me, ani kukuryku (1995)
• Szalałeś, szalałeś (1995)
• Widziały gały co brały (1996)
• Amerykańska gra (1996)
• Dorota ma kota
• Jubileusz, czyli 50 lat wątroby Bohdana Smolenia (1997)
• 6 dni z życia kolonisty (2003)
• Aaa tam cicho być... (2004)
• Na chorobowym (2004)

Teledyski

• Ani be, ani me, ani kukuryku (1995)
• Cepry hej! (1995)
• Szalałeś, szalałeś (1995)
• Widziały gały co brały (1996)
• Amerykańska gra (1996)

Uwagi

1. Po występie na KFPP w Opolu kierownik Wydziału Kultury KC PZPR nałożył na Bohdana Smolenia okresowy zakaz występów.

Przypisy

1. Bohdan Smoleń, Anna Karolina Kłys: Niestety wszyscy się znamy. Kraków: Wydawnictwo Otwarte, 2011, s. 7. ISBN 978-83-7515-183-1.
2. Bohdan Smoleń nie żyje. wyborcza.pl. [dostęp 2016-12-15].
3. Andrzej Sobczak – baza utworów: SMOLENIOWE BAJANIE [online], www.teksty.agencja-as.pl [dostęp 2016-12-15] .
4. Bohdan Smoleń – Biografia. wp.pl. [dostęp 2015-04-03].
5. Mister Smoleń 1981. s. tvp.pl. [dostęp 2015-04-03].
6. Strzyżewski 2015 ↓, s. 378.
7. Wyszukiwarka [online], cmentarz.parafiaprzezmierowo.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-02] .
8. Smoleń szuka spokoju. [dostęp 2015-04-03].
9. Disco Polo 21 przełomowych momentów. [dostęp 2015-04-03].
10. Bohdan Smoleń: jeszcze się trzymam. s. onet.pl. [dostęp 2015-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-07)].
11. O nas. [dostęp 2015-04-03].
12. Bohdan Smoleń: Już nie mam płuc. 2008-03-04. [dostęp 2015-04-03].
13. Smoleń: Uciekłem ze szpitala. eFakt.pl, 2009-01-03. [dostęp 2010-01-27].
14. Smoleń trafił do szpitala!. eFakt.pl, 2010-01-26. [dostęp 2010-01-27].
15. Smoleń opuścił szpital na wózku inwalidzkim!. [dostęp 2015-04-03].
16. Dramat! Bohdan Smoleń stracił mowę. 2015-06-11. [dostęp 2016-12-15].
17. Bohdan Smoleń potrzebuje pieniędzy na rehabilitacje. Jest kosztowna [online], www.fakt.pl [dostęp 2020-07-08]  (pol.).
18. Wsparcie dla Bohdana Smolenia – Radio Merkury Poznań [online], www.radiomerkury.pl [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-26]  (ang.).
19. Grupa WirtualnaG.W. Polska Grupa WirtualnaG.W., Bohdan Smoleń walczy o życie! Jego stan znowu się pogorszył [online], gwiazdy.wp.pl, 8 kwietnia 2016 [dostęp 2016-04-09]  (pol.).
20. Bohdan Smoleń nie żyje. tvn24.pl. [dostęp 2016-12-16].
21. Bohdan Smoleń nie żyje. WP abc Zdrowie. [dostęp 2016-12-16].
22. Aktor, satyryk, legenda kabaretu. Ostatnie pożegnanie Bohdana Smolenia. tvn24. [dostęp 2016-12-20].
23. https://s3.amazonaws.com/bg.ami.com/headstones/images/20140524/7190505.jpg
24. Pogrzeb Bohdana Smolenia. Artysta spocznie obok żony i syna | Party.pl [online], party.pl [dostęp 2024-04-22]  (pol.).
25. Jacek Butlewski: Dziś odsłonięcie pomnika Bohdana Smolenia. [w:] Radio Poznań [on-line]. 2021-06-11. [dostęp 2021-06-11]. (pol.).
26. https://gazetakrakowska.pl/w-centrum-krakowa-stanal-pomnik-bohdana-smolenia-bedzie-mozna-przy-nim-przysiasc/ar/c1-18164249.
27. Bohdan Smoleń pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP. prezydent.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-23)]. prezydent.pl.
28. Bohdan Smoleń: Schorowany aktor na gali dobroczynnej – WP Film [online], film.wp.pl [dostęp 2020-07-08]  (pol.).
29. Bohdan Smoleń kończy 65 lat. interia.pl. [dostęp 2020-05-23].
30. Glorie dla przedstawicieli świata rozrywki. mkidn.gov.pl, 20 maja 2009.
31. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 1997 r. o nadaniu odznaczeń. (M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 120).

Bibliografia

• Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 378. ISBN 978-83-61344-70-4.

Linki zewnętrzne

• Bohdan Smoleń w bazie filmpolski.pl
• Bohdan Smoleń, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Bohdan Smoleń w bazie IMDb (ang.)
• Bohdan Smoleń w bazie Filmweb
• Strona Fundacji Stworzenia Pana Smolenia

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000112552740
• VIAF: 164049962
• LCCN: n2012043310
• GND: 1026170982
• PLWABN: 9810574391705606
• NUKAT: n2005012935

Encyklopedie internetowe:

• ETP: 13171

Identyfikatory zewnętrzne:

• FilmPolski.pl: 112347