Bazylika św. Pudencjany w Rzymie

Bazylika św. Pudencjany
*Basilica di Santa Pudenziana*
	Kościół tytularny
	; Fasada bazyliki
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym; Via Urbana 160
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Santi Vitale e Compagni Martiri in Fovea
Bazylika mniejsza	od niepamiętnych czasów
Wezwanie	św. Pudencjany
Wspomnienie liturgiczne	19 maja
Historia
Data rozpoczęcia budowy	ok. 380
Data zakończenia budowy	1588
Dane świątyni
Styl	wczesnochrześcijański, barok
Architekt	Francesco Capriani
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Liczba naw	1
	Położenie na mapie Rzymu Bazylika św. Pudencjany
	Położenie na mapie Włoch Bazylika św. Pudencjany
	Położenie na mapie Lacjum Bazylika św. Pudencjany
	41°53′55″N 12°29′44″E/41,898611 12,495556
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Bazylika św. Pudencjany w Rzymie (wł. Basilica di Santa Pudenziana) − kościół tytularny, bazylika mniejsza przy Via Urbana w rione Monti.

Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii Santi Vitale e Compagni Martiri in Fovea oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej^[1]. Jest też kościołem stacyjnym z trzeciego wtorku Wielkiego Postu.

Lokalizacja

Kościół znajduje się w I Rione Rzymu – Monti przy Via Urbana 160^[1].

Patronka

Patronką świątyni jest św. Pudencjana^[3] – rzymianka, która poniosła śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w I lub II wieku. Była córką senatora św. Pudensa i siostrą św. Praksedy. Rodzina nawróciła się na chrześcijaństwo za sprawą św. Piotra, który następnie miał mieszkać u nich siedem lat.

Historia

W trakcie wykopalisk archeologicznych pod aktualną bazyliką odnaleziono pozostałości zabudowy mieszkalnej z I wieku p.n.e.-II wiek n.e. Przyjmuje się tradycję związaną z istnieniem w tym miejscu domus ecclesiae. Kościół wzniesiono pod koniec IV wieku. W absydzie świątyni zachowała się jedna z najstarszych rzymskich chrześcijańskich mozaik absydalnych z 1. poł. V wieku. Romańska wieża pochodzi z XIII wieku. W 1588 zlikwidowano boczne nawy, czyniąc z bazyliki świątynię jednonawową. Fasada kościoła została odrestaurowana na życzenie kardynała Napoleona Lucjana Bonaparte w 1870. Obecna struktura budowli jest owocem prac restauracyjnych przeprowadzonych pod koniec XVI wieku na życzenie kardynała Enrico Caetaniego^[2].

Freski w kopule są dziełem Niccolò Circignaniego. We wnętrzu kościoła znajdują się dzieła: Bernardino Nocchiego, Giovan Battisty Della Porta, Achille Tamburiniego, Lazzaro Baldiego, Carlo Maderno^[2].

Obecnie bazylika stanowi główny ośrodek duszpasterski dla filipińskich katolików. Jest kościołem tytularnym niemieckiego kardynała Joachima Meisnera. Zaś w latach 1883-1888 był kościołem tytularnym polskiego kardynała Włodzimierza Czackiego^[4].

Architektura i sztuka

Fasada bazyliki jest dwukondygnacyjna^[5]. Wejście zostało zrekonstruowane w XVI wieku z użyciem średniowiecznych materiałów^[5]. Fryz nad drzwiami ozdobiony jest płaskorzeźbą z XI wieku, natomiast w tympanonie znajduje się fresk Antonio Manno z 1870 roku przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem^[5]. Fronton zdobi malowidło Chrystusa w chwale adorowanego przez aniołów^[5].

Fasada bazyliki

Rzeźbiony fryz z XI w. nad wejściem

Nad prezbiterium wznosi się kopuła autorstwa Francesco Capriani da Volterra, zdobi ją fresk Niccolò Circignaniego^[6]. W ołtarzu głównym znajduje się obraz autorstwa Bernardino Nocchi z 1803 roku Apoteoza św. Pudencjany^[5].

Wnętrze bazyliki

Malowidła w kopule

Mozaika z V w.

Mozaika w apsydzie została wykonana za pontyfikatu papieża Innocentego I. Na mozaice Chrystus trzyma księgę z napisem: Dominus Servator Ecclesiae Pudentianae (łac. Pan zachował kościół Pudencji). Jest to nawiązanie do faktu, że bazylika nie ucierpiała w czasie najazdu Wizygotów pod wodzą Alaryka w 410. Głównym motywem mozaiki jest panowanie Chrystusa nad Państwem Bożym, co wpisywało się w głoszoną przez Kościół po soborach w Nicei i Konstantynopolu doktrynę chrystologiczną o prawdziwym bóstwie i prawdziwym człowieczeństwie Zbawiciela. Niezniszczalność Kościoła, zaprezentowana na mozaice jako dominacja Pana i stabilność jego władzy, przedstawiona została w wywodzie doktrynalnym w Państwie Bożym napisanym przez Augustyna z Hippony kilka lat później. Mozaika z Bazyliki św. Pudencjany w Rzymie stała się modelem dla następnych mozaik bizantyjskich z VIII-IX wieku, przedstawiających Chrystusa jako Pantokratora^[7].

W centralnej części mozaiki dominuje postać Pantokratora w złotej szacie na tronie. Ponad nim przedstawiony został ozdobny krzyż na skale (crux gemmata). Skała wznosi się pośród zabudowy Nowego Jeruzalem. Na niebie unoszą się cztery wyobrażenia apokaliptycznych istot żyjących: człowieka, lwa, wołu i orła^[8]. W dolnej części mozaiki znajduje się grupa siedzących Apostołów i dwie niewiasty, z których jedna symbolizuje chrześcijan nawróconych z pogaństwa (trzyma wieniec nad głową św. Pawła, łysego, ubranego w togę rzymską), druga chrześcijan nawróconych z judaizmu (trzyma wieniec nad głową św. Piotra z bujnym siwym zarostem, ubranego w sposób odmienny od Pawłowego)^[9].

Mozaika z absydy

Kaplice boczne

Pierwsze trzy przęsła prawej nawy zostały zamurowane i tworzą kaplicę św. Augustyna^[5]. Znajduje się w niej obraz św. Augustyna szkoły Pietro da Cortona oraz Wniebowzięcie Ludovico Gimignianiego^[5].

W kaplicy św. Piotra ulokowano grupę rzeźbiarską Chrystus przekazujący klucze św. Piotrowi, dzieło Giovan Battisty della Porta z 1594 roku^[5].

Kaplica Caetani powstała na zlecenie kardynała Enrico Caetani^[5]. Projektantem kaplicy był Francesco Volterra, a po jego śmierci w 1601 roku, Carlo Maderno^[5]. W ołtarzu znajduje się płaskorzeźba Pokłon Trzech Króli, dzieło Pietro Paolo Olivièri (ukończone przez Camillo Mariani)^[5]. Paolo Rossetti w 1621 roku wykonał mozaikę lunety przedstawiającą święte Praksedę i Pudencjanę zbierające krew męczenników^[5].