Anna żagańska (ok. 1480–1541)

Anna

Nagrobek w Ząbkowicach Śl.[1]
Herb Piastów głogowsko-żagańskich
Księżna ziębicka
Okres	od 24 czerwca 1498 do 31 maja 1536
Jako żona	Karola I Podiebradowicza
Poprzedniczka	Urszula Hohenzollernówna
Następczyni	Małgorzata Brunszwicka
Księżna oleśnicka
Okres	od 10 listopada 1502 do 31 maja 1536
Poprzedniczka	Jadwiga żagańska
Następczyni	Małgorzata meklemburska
Hrabina kłodzka
Okres	od 12 lipca 1511 do 31 maja 1536
Poprzedniczka	Salomea żagańska
Następczyni	Elżbieta Kostka
Dane biograficzne
Dynastia	Piastowie głogowsko-żagańscy
Data i miejsce urodzenia	ok. 1480 Żagań
Data i miejsce śmierci	28 października 1541 Oleśnica
Miejsce spoczynku	kościół w Ząbkowicach
Ojciec	Jan II Szalony
Matka	Katarzyna Przemyślidka
Rodzeństwo	Małgorzata, Salomea, Jadwiga, Barbara
Małżeństwo	Karol I Podiebradowicz od 7 stycznia 1488 do 31 maja 1536
Dzieci	Henryk Starszy, Anna, Katarzyna, Małgorzata, Joachim, Kunegunda, Urszula, Henryk II Młodszy, Jadwiga, Jan, Barbara, Jerzy II

Anna żagańska, cz. Anna Zaháňská (ur. ok. 1480 w Żaganiu, zm. 28 października 1541 w Oleśnicy^[2]) – księżniczka żagańska jako córka Jana II Szalonego, księżna ziębicka w 1498–1536, oleśnicka w 1502–1536 i hrabina kłodzka w 1511–1536 jako żona Karola I Podiebradowicza, z głogowsko-żagańskiej linii Piastów śląskich.

Życiorys

Urodziła się jako czwarta z pięciu córek Jana II Szalonego (1435–1504)^[3], księcia żagańskiego, i jego żony Katarzyny Przemyślidki (1443–1505), córki Wilhelma (ok. 1410–1452), księcia opawskiego. Najstarsza z sióstr Małgorzata (1465–1502) została wydana za węgierskiego możnowładcę Mikołaja Bánffy'ego, pana Alsólendvy, a po jego śmierci za Jana Hampę (ok. 1465–1528)^[4]. Ojciec Anny podjął politykę zbliżenia do obozu husyckiego, co potwierdził wydaniem kolejnych córek za synów czeskiego królewicza Henryka I Starszego (1448–1498)^[5]. Salomeę (1475–1514) za Albrechta (1468–1511), dziedzicznego hrabiego kłodzkiego, a Jadwigę (1476–1524) za Jerzego (1470–1502), następcę księstwa oleśnickiego^[6].

Sama Anna 7 stycznia 1488 w Żaganiu poślubiła trzeciego z braci Karola (1476–1536), dziedzicznego księcia ziębickiego^[3]. Przy jego boku, wraz ze śmiercią teścia, 24 czerwca 1498 została księżną ziębicką^[7]. Po bezpotomnej śmierci młodszego szwagra – oleśnicką (10 listopada 1502)^[8]. Pierwszy ze szwagrów również nie pozostawił po sobie męskiego potomka, dzięki czemu 12 lipca 1511 objęła przy mężu hrabstwo kłodzkie^[9].

Zmarła w 1541 w Oleśnicy. Została pochowana w kościele św. Anny w Ząbkowicach Śląskich^[10].

Krąg rodzinny

Z małżeństwa Anny i Karola pochodzi dwanaścioro dzieci:

• Henryk Starszy (1497);
• Anna (1499–1504);
• Katarzyna (1500–1507);
• Małgorzata (1501–1551) ⚭ Jan Zjąc z Klap (1486–1553) pan Bydyni nad Orlą^[11];
• Joachim (1503–1562), biskup Brandenburga;
• Kunegunda (1504–1532) ⚭ Krzysztof Černohorský z Božkovíc;
• Urszula (1505–1539) ⚭ Hieronim Biberstein^[12];
• Henryk II Młodszy (1507–1548), książę oleśnicki ⚭ Małgorzata (1515–1559), córka Henryka V Zgodnego (1479–1552), księcia Meklemburgii-Schwerinu, i Heleny reńskiej (1493–1524);
• Jadwiga (1508–1531) ⚭ Jerzy Pobożny (1484–1543), książę karniowski, syn Fryderyka IV Starszego (1460–1536), księcia Ansbach i Bayreuth, oraz Zofii Jagiellonki (1464–1512), królewny polskiej;
• Jan (1509–1565), książę ziębicki ⚭ 1) Krystyna Katarzyna (1519–1556), hrabina szydłowiecka, córka Krzysztofa (1466–1532), kanclerza wielkiego koronnego, i Zofii Targowskiej^[13], 2) Małgorzata (1516–1580), córka Henryka II Młodszego (1489–1568), księcia Brunszwiku-Wolfenbüttel, i Marii wirtemberskiej (1496–1541);
• Barbara (1511–1539), ksieni norbertanek w Strzelinie;
• Jerzy II (1512–1553), hrabia kłodzki ⚭ Elżbieta Kostka z Pustopic.

Przodkowie

Prapradziadkowie	ks. żagański Henryk V Żelazny (1312–1369) ∞1337 Anna płocka (1318–1363)	ks. opolski Władysław Naderspan (1326–1401) ∞ok. 1365 Eufemia mazowiecka (1344–1424)	elektor Saksonii Wacław (ok. 1337–1388) ∞1376 Cecylia z Carrary (ok. 1360–1435)	ks. legnicki Robert (1347–1409) ∞1372 Jadwiga żagańska (ok. 1340–1390)	ks. opawski Mikołaj II (ok. 1288–1365) ∞ok. 1360 Judyta niemodlińska (ok. 1340–1379)	ks. ziębicki Bolesław III (ok. 1344–1410) ∞ok. 1370 Eufemia Zofia bytomska (ok. 1350–1411)	Půta Starszy, pan Častolovic (ok. 1360–1403) ∞ok. 1382 Anna oświęcimska (ok. 1366–1454)	Albrecht, pan Koldic (ok. 1380–1448) ∞ok. 1400 Anna ze Saidy (ok. 1385–ok. 1450)
Pradziadkowie	ks. żagański Henryk VIII Wróbel (1357–1397) ∞1388 Katarzyna opolska (ok. 1367–1420)		elektor Saksonii Rudolf III (ok. 1367–1419) ∞1396 Barbara legnicka (1372–1436)		ks. opawski Przemysł I (1365–1433) ∞ok. 1405 Katarzyna ziębicka (ok. 1390–1422)		Půta Młodszy, pan Častolovic (ok. 1385–1434) ∞ok. 1420 Anna z Koldic (ok. 1405–ok. 1450)
Dziadkowie	ks. żagański Jan I (ok. 1385–1439) ∞1408 Scholastyka saska (1391–1463)				ks. opawski Wilhelm (ok. 1410–1452) ∞1442 Salomea z Častolovic (ok. 1426–1489)
Rodzice	ks. żagański Jan II Szalony (1435–1504) ∞1462 Katarzyna Przemyślidka (1443–1505)
Anna żagańska (ok. 1480–1541)

Sarkofag

W kaplicy Kauffunga kościoła św. Anny w Ząbkowicach znajduje się sarkofag księcia Karola I Podiebradowicza i jego żony księżnej Anny Żagańskiej, który pierwotnie stał w prezbiterium oraz epitafia Sigismunda Kaufunga von Chlum (zm. 1573) i jego syna (zm. 1634)^[14], rycerzy z ziemi ząbkowickiej. Na ścianach sarkofagu według Hansa Lutscha^[15] były herby.

Herby

• leżący nad głową: Karola I Podiebradowicza księstwa ziębickiego
• leżący nad głową: Anny Żagańskiej księstwa żagańskiego
• z przodu: Sicilien (Królestwa Sycylii)^[16]; Koldicz (von Colditz)^[17]
• z tyłu: Sagan (księstwo żagańskie), Brandenburg (Brandenburgii)

• 
  Herb Karola I (księstwo ziębickie)
• 
  Herb Anny (księstwo żagańskie)
• 
  Herb Królestwa Sycylii
• 
  Herb Koldic (von Colditz)
• 
  Herb księstwa żagańskiego
• 
  Herb Urszuli Branderburskiej(inne języki) (pole)

• po lewej stronie: Mesisen (Marchii Miśnieńskiej); Bayern (Bawarii), Meiland (Księstwa Mediolanu)^[18]; Luthringen (Lotaryngii)^[19]; Wirtemberg (Wirtembergii); Baden (Badenii)^[20]

• 
  Herb Marchii Miśnieńskiej
• 
  Herb Bawarii
• 
  Herb Księstwa Mediolanu
• 
  Herb Lotaryngii
• 
  Herb Wirtembergii
• 
  Herb Badenii (odmiana)

• po prawej stronie: Tschestolowicz (von Czastolowicz)^[21]; Monsterberg (księstwa ziębickiego)^[22], Troppen (księstwa opawskiego)^[23], Duringen (Thüringen, Turyngii)^[24], Sachsen (Saksonii)^[25]; Oppeln (księstwa opolskiego)^[26][27].

• 
  Herb Tschestolowicz (Častolovic)
• 
  Herb księstwa ziębickiego
• 
  Herb księstwa opawskiego
• 
  Herb Turyngii
• 
  Herb Saksonii
• 
  Herb księstwa opolskiego

Przypisy

1. Nagrobek Anny żagańskiej i Karola I Podiebradowicza, wg rys. Hansa Luchsa, 1872
2. Jasiński 2007 ↓, s. 429.
3. Jasiński 2007 ↓, s. 428.
4. Głogowski 1997 ↓, s. 5.
5. Fukala 2007 ↓, s. 121.
6. Nienałtowski 2013 ↓, s. 12–13.
7. Fukala 2007 ↓, s. 290.
8. Nienałtowski 2013 ↓, s. 6.
9. Nienałtowski 2013 ↓, s. 41.
10. Fukala 2007 ↓, s. 313.
11. Pánek 1990 ↓, s. 17–19.
12. Białkowski 1908 ↓, s. 5–15.
13. Kieszkowski 1912 ↓, s. 308.
14. Ząbkowice (Frankenstein). [dostęp 2023-11-12].
15. Szukają tarcz herbowych. [dostęp 2023-11-12].
16. Dziadkiem Fryderyka Bawarskiego, ojca Elżbiety bawarskiej był Fryderyk II Sycylijski
17. Anny z Koldic (1405–1450)
18. Praprababką Karola była Elżbieta bawarska
19. Urszuli z Lotaryngii
20. Małgorzaty Badeńskiej
21. Salomei z Častolovic (1426–1489)
22. Katarzyny ziębickiej
23. Katarzyny opawskiej
24. Anny z Turyngii
25. Scholastyki saskiej
26. Eufemii bytomskiej
27. MarekM. Nienałtowski MarekM., Nagrobny pomnik tumbowy Jana Podiebrada i Krystyny z Szydłowieckich [online] [dostęp 2024-09-26] .

Bibliografia

• Leon Białkowski: Ród Bibersteinów: Studjum nad średniowiecznym rodem rycerskim. Warszawa – Kraków: „Gebethner i Wolff”, 1908.
• Radek Fukala: Silesia: Unknown Czech crown lands: Princely Estates, and Silesia in the year 1740. Czech Budejovice: „Veduta”, 2007. ISBN 978-80-86829-23-4. (ang.).
• Stefan Głogowski: Genealogia Podiebradów. Wyd. 2. Gliwice: Muzeum, 1997. ISBN 83-905035-2-2.
• Kazimierz Jasiński: Rodowód Piastów śląskich. Wyd. 2. Kraków: „Avalon”, 2007. ISBN 978-83-60448-28-1.
• Jerzy Kieszkowski: Kanclerz Krzysztof Szydłowiecki: Z dziejów kultury i sztuki Zygmuntowskich czasów. T. 1. Poznań: Jan Kanty Żupański, 1912.
• Marek Nienałtowski: Podiebradowie w dziejach księstwa ziębicko-oleśnickiego 1445–1647: Zarys. Oleśnica: „Signum”, 2013. ISBN 860597686.
• Jaroslav Pánek. Paměti českého šlechtice z poloviny 16. století: „Sarmacie” Jana Zajíce z Házmburka. „Folia Historica Bohemica”. T. 14, s. 17–98, 1990. ISSN 0231-7494. (cz.). 

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 143154076017311860006
• PLWABN: 9810641851005606