L'Espitalet (País de Fois)

Pels articles omonims, vejatz L'Espitalet (omonimia).

Vilatge d'Occitània

L'Espitalet L'Hospitalet-près-l'Andorre
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Geografia fisica
Coordenadas	42° 35′ 30″ N, 1° 48′ 14″ E
Superfícia	26,12 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	2 816 m 1 440 m 1 279 m
Geografia politica
País	País de Fois
Estat	França
Region 76	Occitània
Departament 9	Arièja
Arrondiment 091	Fois
Canton 0901	Nauta Ariège (Ax abans 2015
Intercom 240900266	CC de Nauta Arièja
Cònsol	Arnaud Diaz (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	100 ab. Evolucion de la populacion 100 ab.
Autras informacions
Gentilici	[lez espita'lezi] [1]
Còde postal	09390
Còde INSEE	09139

L'Espitalet (en francés, L'Hospitalet-près-l'Andorre) es una comuna occitana del País de Fois situada dins lo departament d'Arièja e la region Occitània, ancianament de Miègjorn-Pirenèus.

Geografia

Comuna situada dins los Pirenèus sus l'Arièja prèp del Principat d'Andòrra; accès al Pas de la Casa per las rotas RN 22 e RN 20 o RN 320 (Pas de Pimorens e Tunèl de Pimorens).

Comunas a l'entorn.

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de L'Espitalet

	Merens
Canillo (PRINCIPAT D'ANDÒRRA)
		Portè i Pimorent (Pirenèus Orientals)

Toponimia

La prononciacion es [lespita'let] segon Fritz Krüger ^[1].
La prononciacion es [luspita'let] (P. Pojada). Las fòrmas ancianas son Sancta Susanna (nom de l'espital) en 1318-1325, L'ospital de Santa Susana en 1385, L'ospital de Senta Susana en 1390, Ospital de Ste Suzanne en 1418 (segon Dauzat) ^[2].
Segon Dauzat, le nom es lo diminutiu del latin hospitale, « ostal que i son recebuts d'òstes » e pren le sens d'un ostal espitalièr, sus un grand camin, tengut per d'òrdres religioses e mai que mai l'òrdre de Sant Joan de Jerusalèm ^[3][4]. Segon Negre, citat per Patrici Pojada, l'Espitalet ven de l'occitan ospital, espital, ambe'l sufixe diminutiu -et. Segon Astor, los Féniés, citats per Patrici Pojada, le nom garda la memòria d'un establiment ont recebon los malautes, los pelegrins, les viatjaires, les deseretats, erigit per una congregacion d'espitalièrs; lo resultat d'hospitale es assortit del sufixe diminutiu -et^[2]. L'espital èra donc un ostal de refugi ont las gents que traversavan los pòrts e los passes de la sèrra pirenenca per temps de nèu o d’auratge s’abrigavan.
Segon Patrici Pojada, lo vilatge èra una dependéncia de la comunautat de Merens e le nom es motivat per un ancian refugi al pè del còl de Pimaurent (dins les Pirenèus, aquelis establiments son apelats espital o ospital. Le diminutiu -et es relativament recent^[2].
La question del nom. L'apellatiu local es espital, mes la fòrma ospital es dins las fòrmas ancianas e foguèt fornida per l'enquista Sacaze de las annadas 1880. Pr'aquò, lo cercaire alemand Fritz Krüger, dins un article de 1911, escriu L'Espitalet. Segon P. Pojada, la fòrma occitana seriá L'Ospitalet^[2], mes i a dins son afirmacion ni rasonament, ni pròva. Krüger aviá pas de rason d'inventar un nom de vilatge, ni un gentilici, [lez espita'lezi].

Istòria

Origina de la fondacion del vilatge

Segon la cronica de Vich, l’Espitalet deuriá sa fondacion al cavalièr Bertrand d’Enveight, nebot de Susana d’Enveight, doarièra de Cerdanha, que las termièras anavan fins a Merens. Susprés en 1003 amb son caval, per una tormenta de nèu sul penjal occidental del pas de Pimorens, lo Cavalier d’Enveight faguèt lo vòt, s'aviá la vida salva, de far un espital. Alara, dubriguèt amb son espada lo ventre de sa bèstia, n'arraquèt las entralhas e se lotgèt a lor plaça. Se podèt alara calfar, en esperant una enlusida e tornar trobar son camin.

Tenguèt sa promessa e uèi encara existís l’orador que faguèt construire prèp d'un pont nomenat Santa Susana. Lo refugi de Santa Susana foguèt menat per de religioses de l’ordre dels Espitalièrs de Sant Joan de Jerusalèm. La populacion de l’Espitalet se compausava de 7 a 8 religioses al servici de l’espital, ajudats per qualques trabalhadors volontaris (Donats) per sonhar los viatjaires e los romiaires, gardar los tropèls e cultivar las tèrras. Totes vivián paurament.

En 1791, l’Espitalet venguèt un masatge de Merens. Fins a la mitat del sègle XVII, l’Espitalet se nomenava Espital de Santa Susana. Après la pèsta de 1631 e segon los registres de l’estat civil de Merens, lo vilatge possedissiá una glèisa de Santa Susana, e un cementèri separat d'aquel de Merens.

Sègle XIX

Vilatge prèp de la frontièra, L’Espitalet foguèt envasit pels Espanhòls en abril de 1793, en 1811 e 1812 quand « davalèron » dins la region d’Ax e fin a Tarascon.

Las minas de fèrre de Pimorens que servián a las fargas de la val d'Arièja n'en faguèron, encara mai, un passatge e un relais. En 1865, la rota RN 20 s’arrestavan a Merens, fins a la fin del sègle XIX.

D'avalancas demòran dins las memòrias: aquela del 4 genièr de 1895, aquelas dels 16 e 25 de decembre de 1906… Sa posicion sus la termièra e sa topografia fan de l’Espitalet un caireforc: un burèu de Pòstas a dubèrt lo 1^èr d'octobre de 1898. Amb l'arribada del tren dempuèi Tolosa fins a Ripoll foguèt bastit un tunèl lo 20 d'octobre de 1908. Una usina idroelectrica i es installada e tanben un pòste de doanas.

En 1896, a L’Espitalet i aviá 28 ostals per 34 familhas e 139 abitants.

Epòca contemporanèa

La rota d’Andòrra pel Pas de la Casa dempuèi la rota del Pas del Pimorens a dubèrt en 1933 e lo tunèl del Pimorens en 1994 al confinh del País de Fois, Cerdanha e Capcir.

Administracion

Lista dels cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
març de 2008	2026	Arnaud Diaz	prèp de Renaissença	quadre superior
març de 2001	2008	Roger Barthez
	2001
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

• Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna èra del canton d'Ax; es ara del canton de Haute Ariège (en francés), donc de Nauta Arièja.

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): , totala:
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
152	136	155	148	145	132	108	134	131
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
131	138	143	140	141	127	140	147	139
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
148	136	193	125	80	125	117	122	133
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
193	161	186	171	146	166	107	98	89
2009	2010
91 92	94 95
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 2018 la populacion èra de 100 abitants e la densitat èra de 3,83 ab/km².

Lòcs e monuments

• Gara de L'Espitalet
• Circ del Sisca

Véser tanben

• Comunas d'Arièja

Nòtas e referéncias

1. https://archive.org/stream/revuededialectol03sociuoft#page/n154/mode/1up p. 147
2. Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 209-210
3. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 355
4. https://web.archive.org/web/20080205180116/http://www.histariege.com/hospitalet.htm

Ligams extèrnes

Nòtas