Wim Eijk

Willem kardinaal Eijk
Wim Eijk (2020)
Kardinaal van de Rooms-Katholieke Kerk
Rang	kardinaal-priester
Ambt	aartsbisschop van Utrecht
Aartsbisdom	Utrecht
Titelkerk	San Callisto
Creatie
Gecreëerd door	Benedictus XVI
Consistorie	18 februari 2012
Kerkelijke carrière
1999-2008	bisschop van Groningen-Leeuwarden
2008-heden	aartsbisschop van Utrecht
The Cardinals of the Holy Roman Church - Biographical Dictionary
Portaal    Christendom

Mediabestanden

Willem Jacobus (Wim) Eijk (Duivendrecht, 22 juni 1953) is een Nederlands geestelijke en een kardinaal van de Rooms-Katholieke Kerk.

Eijk is sinds 11 december 2007 aartsbisschop van Utrecht en sinds 18 februari 2012 kardinaal.^[1] Hij werd bekend als bisschop van het bisdom Groningen-Leeuwarden en staat ook bekend om zijn kennis van de medische ethiek en de bio-ethiek. Als aartsbisschop van Utrecht is hij tevens metropoliet van de Nederlandse kerkprovincie van de Rooms-Katholieke Kerk.^[2] Zijn conservatieve opvattingen, in het bijzonder over homoseksuelen en gescheiden mensen, zijn vaak onderwerp van kritiek en controverse.^[3]

Levensloop

Bisschop van Groningen

Wim Eijk werd geboren uit een gemengdgelovig huwelijk, zijn vader was doopsgezind en zijn moeder was katholiek.^[4] Hij volgde van 1959 tot 1965 basisonderwijs aan de Sint-Joannesschool te Duiven­drecht en van 1965 tot 1971 doorliep hij de middelbare school aan het Sint-Nicolaaslyceum in Amsterdam. Hij voltooide in 1978 zijn studie geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1979 combineerde hij de priesteropleiding aan het grootseminarie Rolduc met een studie in de medische ethiek aan de Rijksuniversiteit van Leiden. In 1984 werd hij door bisschop Gijsen tot diaken gewijd en in 1985 werd hij priester gewijd voor het Bisdom Roermond. Daarna ging hij als kapelaan aan het werk in de parochie van de heilige Antonius van Padua in Blerick en promoveerde hij tegelijkertijd in Leiden tot doctor in de geneeskunde onder begeleiding van prof. A.M. Luyendijk-Elshout en dr. Heleen Dupuis op een proefschrift over euthanasie. In 1990 behaalde hij bovendien aan de Pauselijke Universiteit Sint Thomas van Aquino in Rome, het zogenaamde Angelicum, een licentiaat en doctoraat in de filosofie.^[5] Dit tweede proefschrift behandelde genetische manipulatie. Op dat moment werd hij tevens benoemd tot hoogleraar in de filosofie en de medische ethiek aan het MEDO, het Pauselijk Instituut voor Huwelijk en Gezin in Kerkrade. Ook behaalde hij nog een licentiaat in de theologie aan de Lateraanse universiteit te Rome. Tegelijkertijd ging hij moraaltheologie doceren aan het seminarie Rolduc van het bisdom Roermond en het grootseminarie Sint-Janscentrum van het bisdom 's-Hertogenbosch. Nadat in 1996 het MEDO werd gesloten, verhuisde Eijk naar Lugano in Zwitserland, waar hij docent moraaltheologie werd aan de theologische faculteit van de plaatselijke universiteit. Van 1997 tot 2002 was hij lid van de Internationale Theologencommissie.

Bisschop van Groningen

Wim Eijk (midden), tijdens de Heilig Bloedprocessie in Brugge (2007)

Toen Wim Eijk op 17 juli 1999 als opvolger van bisschop Möller door Paus Johannes Paulus II als bisschop van Groningen werd benoemd, koos hij de wapenspreuk Noli recusare laborem ("Weiger het werk niet"). Dit zijn woorden die Sint Martinus, patroonheilige van de stad Groningen, op zijn sterfbed sprak. Ze brengen tot uitdrukking dat Eijk zijn roeping tot het einde trouw wil blijven.^[6] De wijding volgde op 6 november 1999 in de Sint-Jozefkathedraal door kardinaal Simonis, mgr. Wiertz en mgr. Utleg, bisschop van Ilagan (Filipijnen).

Reacties op de benoeming

De benoeming van Eijk leidde tot protest van de kant van onder andere Nederlandse Vereniging voor Integratie van Homoseksualiteit COC, de priester Herman Verbeek^[7] en de Acht-Mei-beweging en kerkhistoricus Ton van Schaik. De laatste verweet Eijk "onpastoraal en onbarmhartig" te zijn in zijn opvattingen over seksualiteit. "Dit zijn denkbeelden uit de jaren dertig, relicten uit een afgesloten verleden."^[8] Aanleiding was dat Van Schaik in collegedictaten moraaltheologie van Eijk passages had aangetroffen over homoseksualiteit die inhielden dat homo's niet in staat zouden zijn tot liefde en slechts aan 'wederzijdse zelfbevrediging' zouden doen.

Het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) was kritisch omdat de bisschop zou hebben verklaard dat wat de Katholieke Kerk de Joden in de loop der eeuwen had aangedaan, vaak schromelijk overdreven werd.^[9]

In een brief van 1 september 1999 aan de gelovigen van het bisdom Groningen ontkende Eijk de beweringen.^[10]

Een aangezegde strafvervolging wegens discriminatie werd niet ontvankelijk verklaard, omdat er volgens de officier van Justitie geen opzet in het spel was en de dictaten evenmin voor de openbaarheid bestemd waren geweest.^[11]

In de loop van september 1999 luwde deze zaak na verzoenende stappen van de verschillende partijen.

Periode van ziekte

In 2001 werd de bisschop getroffen door een hersenbloeding en moest hij zijn bisdom lange tijd aan zijn beide vicarissen overlaten.

Beleid inzake priesters en leken

Na deze moeilijke start werd het episcopaat van bisschop Eijk in het Groningse vooral getekend door maatregelen met betrekking tot alle geledingen van de Kerk.

Wat betreft de rol van priesters wist Eijk het relatief hoge aantal priesterstudenten te handhaven. Geregeld werden er diakens en priesters gewijd.

De rol van pastorale werkers werd beperkter door kerkelijke regelgeving strikter toe te passen.^[12]

Ook werd de liturgische rol van leken in de Kerk zoals die gegroeid was in de jaren zestig en zeventig door Eijk teruggedraaid.

Oprichting Faculteit Katholieke Theologie

Als bisschop-referent voor de opleidingen stond Eijk mede aan de wieg van de Faculteit Katholieke Theologie (FKT) die op 1 januari 2007 werd opgericht en waarvan hij de eerste grootkanselier werd.

Naamswijziging bisdom

De naam van het bisdom werd in 2006 gewijzigd in Groningen-Leeuwarden.

Aartsbisschop van Utrecht

Eijk werd op 11 december 2007 door paus Benedictus XVI tot aartsbisschop van Utrecht benoemd; hij was daarmee de zeventigste opvolger van Willibrord, de "apostel der Friezen".^[5][13] Op 26 januari 2008 werd hij als aartsbisschop geïnstalleerd en nam hij zijn intrek in het Aartsbisschoppelijk Paleis te Utrecht. Tijdens een Heilige Mis in Rome werd hem op 29 juni 2008 door Paus Benedictus XVI het pallium omgehangen.

De reacties op de benoeming van Eijk waren gemengd. Meer vooruitstrevende katholieken uitten hun bedenkingen vanwege zijn rechtzinnige leerstellige opvattingen, maar orthodoxe gelovigen reageerden positief vanwege zijn beleid in het bisdom Groningen- Leeuwarden.^[14]

In interviews gaf Eijk aan dat hij zich vooralsnog niet kandidaat zou stellen voor het voorzitterschap van de Nederlandse Bisschoppenconferentie, hoewel die positie meestal door de aartsbisschop van Utrecht werd vervuld. Hij bleef ook enige tijd de leiding over het bisdom Groningen-Leeuwarden waarnemen.

Reorganisatie aartsbisdom

In januari 2008 benoemde Eijk een nieuwe vicaris-generaal, mgr. mr. drs. Ted Hoogenboom, en een nieuwe secretaris-generaal, mr. Hans Zuijdwijk. Eijk initieerde vrijwel onmiddellijk een reorganisatie, onder meer inkrimping van het aantal voltijdse formatieplaatsen van 57 naar 35. Volgens Van Schaik leidde daarbij met name een gebrek aan communicatie tot grote onrust in het aartsbisdom.^[15] Eijk werd kwalijk genomen dat daags voor kerstmis 2008 aan dertien medewerkers per brief ontslag werd aangezegd. Eijk zette de reorganisatie door, ondanks grote bezwaren van de ondernemingsraad van het aartsbisdom.^[16] Ook zijn voorganger Simonis was volgens het Katholiek Nieuwsblad niet gelukkig met de aanpak van de nieuwe aartsbisschop en volgens de Gelderlander is het "een publiek geheim dat de kardinaal geen woord meer met de nieuwe aartsbisschop wenste te spreken en ook niet meer met hem aan dezelfde tafel wilde dineren bij afscheidsbijeenkomsten."^[17] Mgr. Eijk zelf noemde deze crisis desgevraagd een "storm in een glas water".^[18]

Naar aanleiding van de herwijding van de Utrechtse Sint-Willibrordkerk op 25 januari 2009, publiceerde de Volkskrant een achtergrondartikel, waarin het eerste jaar van Eijks aartsepiscopaat werd besproken. Hierin leverden kerkhistorici Ton van Schaik en Peter Nissen stevige kritiek op de aartsbisschop. Beiden verweten de aartsbisschop niet-communicatief te zijn, te weinig spirituele leiding te geven en de organisatie van het aartsbisdom op zijn kop te hebben gezet. Uit het artikel bleek verder dat Eijk in het aartsbisdom Utrecht nog een grote onbekende was.^[19]

Op 17 maart 2012 maakte Trouw melding van onzorgvuldig behandelen van aantijgingen tegen kindermisbruikers.^[20]

Kardinaal Eijk was op 27 april 2014 een van de weinige kardinalen die, wegens drukke werkzaamheden, verstek liet gaan bij de heiligverklaring in Rome van de pausen Johannes XXIII en Johannes Paulus II. Dit leidde tot geïrriteerde reacties.^[21]

Sluiting Ariënskonvikt

Op 3 november 2009 maakte aartsbisschop Eijk bekend dat hij de aartsdiocesane priesteropleiding Ariënskonvikt zou gaan sluiten aan het einde van het lopende studiejaar omwille van het sterk teruglopende aantal priesterstudenten en de nijpende financiële situatie van het aartsbisdom.^[22] Toekomstige priesterstudenten van het aartsbisdom moeten voortaan hun opleiding volgen aan het grootseminarie De Tiltenberg in het bisdom Haarlem-Amsterdam. Het besluit stuitte op kritiek van het Ariënskonvikt zelf en van de aan het konvikt verbonden Faculteit Katholieke Theologie, Utrecht.^[bron?] De bisschop van Groningen-Leeuwarden, mgr. de Korte, zelf alumnus van het Konvikt, toonde zich teleurgesteld over de voorgenomen sluiting van de aartsdiocesane priesteropleiding, die ook geldt als de opleiding van het bisdom Groningen.^[23] Eijk verdedigde zijn besluit in de Nederlandse pers.^[24]

Overigens is er sinds 2014 in Utrecht opnieuw sprake van een priesteropleiding, nu onder de naam Ariënsinstituut.^[25]

Benoeming twee hulpbisschoppen

In december 2009 maakte het Vaticaan bekend dat Utrecht twee nieuwe hulpbisschoppen zou krijgen: de bovengenoemde Ted Hoogenboom en Herman Woorts. De bisschopswijding van beiden vond plaats op 13 februari 2010.

Ontslag prominente vrijwilligster

Eind 2009 verbood Eijk vrijwilligster Nelly Stienstra, voorzitster van het Contact Rooms-Katholieken, nog langer actief te zijn in de kathedrale Sint-Catharinakerk. Dit omdat zij afbreuk gedaan zou hebben aan Eijks integriteit door (deze) openlijk via de media in twijfel te trekken en door meer dan eens tijdens een liturgisch viering in de kathedrale kerk van St. Catharina ostentatief te laten blijken dat (zij) het met enkele van (Eijks) beleidsbeslissingen niet eens (was).^[26][27] Het conflict zou met name betrekking hebben op Stienstra's kritiek op de sluiting van het Ariënskonvikt.^[28] Begin 2010 betoogde kerkhistoricus Ton van Schaik dat de aartsbisschop - nu hij ook in openlijk conflict was met een vooraanstaande vertegenwoordigster van de Nederlandse orthodoxie - steeds meer leegte om zich heen creëerde: Eijk maait iedereen weg die maar een flintertje kritiek heeft. Als hij wakker wordt, ziet hij een woestijn om zich heen.^[29] Eind januari 2010, verdedigde de prelaat zich in een opiniebijdrage in de Volkskrant en op radio en televisie.^[30][31] Over de reorganisatie van het aartsbisdom zei hij: Ik denk dat de noodsituatie van het bisdom daadkrachtig en snel ingrijpen vergde. Ik denk dat grosso modo als ik zo kijk naar de wijze waarop gereorganiseerd is en de beslissingen die zijn genomen, we het niet heel anders hadden kunnen doen. Over het conflict met Nelly Stienstra merkte hij op: Zowel voor orthodoxe gelovigen als voor meer vrijzinnigen geldt dat hij of zij zich hebben te gedragen. Bijna ontstond de indruk dat ik vrijwilligers niet zou waarderen. Dat doe ik wel degelijk! Zonder de talrijke vrijwilligers zou het aartsbisdom niet draaien. Hun inbreng stel ik zeer op prijs.^[bron?]

Beleid sluiting van kerken

Een belangrijke beleidslijn van de kardinaal is dat hij de leegloop van kerken in zijn aartsbisdom te lijf wil gaan door tientallen kerken te sluiten en parochies te fuseren. Zijn verwachting is dat het aartsbisdom over vijftien jaar nog een stuk of twintig kerkgebouwen telt. Nu zijn dat er nog driehonderd. Eijk heeft naar eigen zeggen geen keuze: de meeste dorpen en plaatsen zouden niet meer genoeg geld en personeel hebben om de kerk open te houden.^[32]

Begin 2015 keerden 93 emeritus-priesters, pastoraal werkers, diakens en dekens uit het aartsbisdom Utrecht zich tegen zijn beleid. In een petitie verklaarden ze zich solidair met de priester Jozef Wissink, die Eijk in een open brief 'sektarisme' en 'dictatoriale trekken' bij het sluiten van kerken verweet.^[33] Wat Wissink betreft moesten lokale gemeenschappen de kans krijgen om hun kerk te verhuren als concert- of toneelzaal, bibliotheek of buurthuis. De extra inkomsten die dat oplevert, kunnen helpen om de kerk open te houden. Als oplossing van het priestertekort wilde Wissink de paus vragen om 'op zijn minst' ook getrouwde mannen tot priester te wijden. Een aan paus Franciscus gerichte noodkreet om het beleid van kerksluiting te keren, leverde ruim 12.000 steunbetuigingen op.^[34]

Het beleid van de kardinaal leidde tot verdeeldheid met andere bisschoppen, met name de bisschoppen Gerard de Korte (Bisdom Groningen-Leeuwarden, sinds 2016 Bisdom 's-Hertogenbosch), en Frans Wiertz (Bisdom Roermond), die juist proberen zoveel mogelijk parochies en kerken overeind te houden.

In december 2016 dwong de kardinaal van de H. Plechelmusparochie te Saasveld tot twee keer toe de uitvoering van een boeteritus af wegens vermeende ontheiliging van de kerk, een keer wegens de vervanging van de stenen altaartafel door een verplaatsbare houten tafel, een keer wegens de uitvoering van The Armed Man: A Mass for Peace in de kerk.^[35] Bij een derde overtreding onttrekt de kardinaal de kerk aan de eredienst.^[36] Volgens Eijk is het kerkgebouw een heilige plaats en dus niet geschikt voor multifunctioneel gebruik. Volgens de parochianen is dit laatste nodig om te kunnen blijven bestaan.

In 2018 stelde de kardinaal zijn verwachting omtrent het aantal kerken dat in 2028 in het aartsbisdom nog voor eucharistievieringen gebruikt zal worden, bij naar nog maar tien tot vijftien kerken. De snelle daling van het kerkbezoek en de financiële situatie van de parochies waren daar volgens de kardinaal de oorzaak van. Jaarlijks daalt het kerkbezoek van katholieken met vijf à zes procent. Van de 3,5 miljoen katholieken die Nederland officieel telt gaan er bijna geen naar de kerk. In de 21e eeuw daalde het aantal kerkgangers in het weekend volgens cijfers van het onderzoeksbureau KASKi van 467.700 in 2000 naar 91.600 in 2023.^[37] "De kerk wordt niet gesloten door mensen die nog wel komen of door mij, maar door degenen die wegblijven en niet meer bijdragen", zei kardinaal Eijk in een interview.^[38] Hij gaf aan dat hij in 2014 te positief was met zijn voorspelling. Eijk houdt er rekening mee dat de parochies van zijn bisdom massaal moesten gaan fuseren.^[39] In een open brief aan Eijk in september 2018 zette VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff uiteen waarom hij de katholieke kerk heeft verlaten. "U heeft het irrationele verzet tegen me officieel uitschrijven gebroken."^[40]

Controverses

Vaak uitgedragen standpunten van Eijk zijn dat homoseksuelen zich van seks dienen te onthouden en dat gescheiden en weer hertrouwde katholieken geen communie moeten ontvangen.^[41]

Huwelijk en gezin

Na de bisschoppensynode over huwelijk en gezin in 2015 maakte Eijk bekend dat de kerk het oude standpunt dient te handhaven dat gescheiden hertrouwden de communie wordt onthouden. Hij ging hiermee in tegen de Duitse bisschoppen die menen dat deze groep mensen onder voorwaarden toch tot de communie moeten worden toegelaten. Eijk stelde met tevredenheid vast dat paus Franciscus na de synode niets aan de leer gaat veranderen.^[42] In een slottoespraak laakte paus Franciscus evenwel geestelijken die "zich met gesloten harten vaak verbergen achter de kerkelijke leer, zodat ze op de stoel van Mozes kunnen zitten en oordelen over moeilijke situaties en gezinnen die lijden - soms met superioriteit en oppervlakkigheid".^[43][44] In 2018 liet Eijk zich in een dagbladinterview kritisch uit over de houding van Franciscus ten aanzien 'hertrouwd gescheidenen'.^[45] Eijk heeft een medestander in de Duitse kardinaal Gerhard Ludwig Müller, de prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer die op 1 juli 2017 door de paus uit deze functie is ontheven.^[46]

In oktober 2022 publiceerde Eijk De band van de liefde, een omvangrijk werk dat een uiteenzetting bevat van de leer van de rooms-katholieke kerk over het huwelijk en de seksuele moraal.^[47] Zijn benadering kenmerkt zich door gedetailleerde aandacht voor seksualiteit die nagenoeg alle vrijwillige seksuele handelingen van de mens in het teken van zonde tegen de kuisheid plaatst.^[48] Eijk verdedigt in essentie dat seksuele activiteit zich dient te voltrekken binnen het huwelijk van een man en een vrouw en gericht dient te zijn op voortplanting.^[49] Hij huldigt ook het standpunt dat de vrouw die gehuwd is, haar man recht over haar lichaam heeft gegeven en daarmee de plicht op zich genomen om haar echtgenoot seksuele gemeenschap toe te staan, wanneer hij daarom vraagt. Het werk sluit aan bij Katholieke moraaltheologie van Heribert Jone, een boek dat in de twintigste eeuw voor generaties geestelijken verplichte leerstof was.

Zuiverheid in de leer

In mei 2018 manifesteerde kardinaal Eijk zich opnieuw als een openlijke criticus van paus Franciscus, nadat deze had geweigerd stelling te nemen in een conflict binnen de Duitse Bisschoppenconferentie. Zeven bisschoppen hadden bezwaar gemaakt tegen het meerderheidsstandpunt om protestanten bij uitzondering toe te laten aan de Eucharistie. In een artikel op de website van het toonaangevende tijdschrift National Catholic Register (tevens gepubliceerd in de streng-katholieke internetbladen La Nuova Bussola Quotidiana en Kath.net) noemt hij de permissieve houding van de paus "een afglijden naar afvalligheid van de waarheid". "De Heilige Vader had de delegatie van de Duitse Bisschoppenconferentie heldere richtlijnen moeten geven, gebaseerd op de duidelijke doctrine en praktijk van de Kerk", aldus Eijk. Via een citaat uit de Catechismus van de Katholieke Kerk vergelijkt hij diens optreden ten slotte met de verschijning van de Antichrist uit de Apocalyps, het zogenaamde "mysterie van de ongerechtigheid" (Apoc.17:5).^[50][51]

Homoseksualiteit

Tegenover het Amerikaanse blad National Catholic Register zei Eijk dat men er "niet aan ontkomt duidelijk te stellen dat seksuele handelingen tussen mensen van hetzelfde geslacht intrinsiek slecht zijn", zoals ook de catechismus uit 1992 stelt. Dat geldt overigens volgens hem "voor alle seksuele handelingen buiten het huwelijk of die niet openstaan voor de gave van het moederschap en het vaderschap". Zulke seksuele handelingen zijn "tegen Gods geschapen orde" en dus "wezenlijk intrinsiek kwaad". Deze katholieke leer is volgens de kardinaal "onveranderlijk" omdat het "door de gehele kerkelijke traditie geleerd en door het leergezag herhaald is". Het is daarom "geen daad van naastenliefde om de waarheid over Gods geschapen orde en dus over de morele natuurwet achter te houden, omdat dit mensen kan hinderen in het volgen van Christus".^[52]

In 2022 keerde Eijk zich fel tegen het voornemen van de bisschoppen van Vlaanderen homorelaties te gaan inzegenen. Volgens Eijk gaat de verklaring van zijn collega’s in Vlaanderen niet alleen in tegen de leer van de kerk, maar ook tegen een verklaring van de Congregatie voor de Geloofsleer uit 2021 die het zegenen van homoparen uitdrukkelijk verbood. De kerk kon geen goedkeuring geven aan iets wat door haar als een zonde wordt beschouwd, aldus de Congregatie. Eijk wijst de Vlaamse bisschoppen erop dat ook zij gebonden zijn aan de verklaring uit Rome. Volgens hem is er het gevaar dat het zegenen van homoparen uiteindelijk zal leiden tot het sluiten van homohuwelijken in de kerk. Homoparen moeten leren begrijpen, schrijft de kardinaal, dat hun relatie ingaat tegen de scheppingsorde van God en daardoor moreel onaanvaardbaar is. En over de liturgie die de Vlaamse bisschoppen hebben opgesteld: “We kunnen niet bidden voor de werking van Gods genade in een relatie die niet overeenkomt met Zijn scheppingsorde.”^[53]

In 2024 kwam paus Franciscus met een document Fiducia Supplicans, waarin hij akkoord gaat met het zegenen door priesters van mensen in homoseksuele relaties.^[54] In de verklaring zegt de paus dat mensen die de zegen van God willen ontvangen niet aan een "uitputtend" moreel onderzoek onderworpen mogen worden.^[55] Uit conservatieve hoek werd kritisch op de verklaring gereageerd.^[56] Nederlandse bisschoppen kwamen met een relatief milde reactie. De Nederlandse bisschoppen vinden dat een eenvoudig gebed voor mensen in een homoseksuele relatie mogelijk moet zijn. Datzelfde geldt voor mensen die voor de wet gescheiden zijn, maar die "opnieuw een getrouwd leven leiden". De bisschoppen stellen dat de katholieke kerk "een verwelkomende kerk" is, die niemand de steun en kracht van God wil onthouden. In een eenvoudig gebed met de juiste woorden mag daarom om kracht en bijstand worden gevraagd, opdat iemand verder kan groeien in het geloof, aldus de bisschoppenconferentie. De bisschoppen benadrukken dat het huwelijk wat hen betreft alleen mogelijk is tussen man en vrouw en niet verbroken kan worden. "Irreguliere verhoudingen van welke aard dan ook stuiten op intrinsieke morele bezwaren", aldus de bisschoppen.^[57] In Amerikaanse katholieke kring kwam naar voren dat de gematigde Nederlandse reactie de kansen van Wim Eijk op het pausschap heeft vergroot.^[58][59]

Op 6 april 2024 zette Eijk zich tijdens een landelijke katholieke dag van de Missionaire Parochie in Veenendaal af tegen de 'hyper individualistische tijdsgeest' waarvan hij de 'lhbt+-theorie' als specifiek voorbeeld noemde. Zijn uitspraken zorgden voor consternatie. Het Werkverband van Katholieke Homo-Pastores stelde dat de kardinaal zich denigrerend had uitgelaten en richtte zich in een open brief tot hem.^[60]

Gendertheorie

In het verlengde van zijn opvattingen over huwelijk en gezin, homoseksualiteit en het onderscheid in de toegang van mannen en vrouwen tot ambten in de kerk ligt Eijk's sterke morele afkeuring van gendertheorieën en het streven naar gendergelijkheid.^[61] Eijk heeft de paus gevraagd zich in een encycliek te keren tegen de genderideologie die mensen het recht zou geven zelf hun geslacht te kiezen. Volgens hem ondermijnt de gendertheorie het Christelijke geloof en de scheppingsorde.^[62]

Katholieke Universiteit

In 2020 was Eijk betrokken bij het ontnemen van het predicaat 'katholiek' aan de Katholieke Universiteit Nijmegen wegens het in de opvatting van de Nederlandse bisschoppen tekort aan katholiciteit van deze instelling die - opgericht in 1923 - voorheen als toonbeeld van katholieke emancipatie bekend stond.^[63] Tijdens het Ad limina-bezoek van de Nederlandse bisschoppen aan Rome in november 2022 bleek dat de Nederlandse bisschoppen niet bevoegd waren dit besluit te nemen en werd de ontneming van het predicaat katholiek teruggedraaid.

Kardinaal

Eijk werd tijdens het consistorie van 18 februari 2012 kardinaal gecreëerd. Hij kreeg de rang van kardinaal-priester. Zijn titelkerk werd de San Callisto. Eijk nam deel aan het conclaaf van 2013.

Overige functies

Eijk is bisschop-referent van de beleidssector Roeping en Opleiding (RO) en voor medisch-ethische zaken. Hij is bestuurslid van de Pauselijke Academie voor het Leven en lid van de Wetenschappelijke Raad van de Faculteit voor Bio-ethiek van het Athenaeum Pontificium Regina Apostolorum. Daarnaast zit hij in de redactieraad van de Nederlandstalige uitgave van het internationale theologietijdschrift Communio.

In 2008 volgde aartsbisschop Eijk kardinaal Simonis op als grootkanselier van de theologische faculteiten van de universiteiten van Nijmegen en Tilburg.

Op 17 januari 2009 werd Eijk benoemd in de Pauselijke Raad voor de Cultuur.^[64]

Op 21 april 2012 werd Eijk benoemd als lid van de congregatie voor de Clerus en van de congregatie voor de Katholieke Opvoeding^[65] Op 6 februari 2014 werd hij benoemd als lid van de Pauselijke Raad voor de Leken. Op 9 juni 2014 volgde zijn benoeming als lid van de congregatie voor de Clerus.

Voormalige functies

• Lid van de Adviesraad van het Nederlands Artsenverbond (1992-2000)
• Lid van het bestuur van de Juristenvereniging Pro Vita (1993-1997)
• Medeoprichter en voorzitter van de Stichting Medische Ethiek in Maastricht (1993)
• President van het MEDO, een instituut voor de Theologie van Huwelijk en Gezin, Kerkrade (1994-1996)
• Voorzitter van de Ethische Commissie van het Verpleeghuis St. Camillus in Roermond (1996-1999)

Zie ook

• Lijst van metropolieten van Nederland

Bronnen

• Interview met Wim Eijk^{[dode link]}, VPRO, 7 september 2008
• Kardinaal Eijk op www.catholic-hierarchy.org
• Interview met Wim Eijk door Twan Huys voor Nieuwsuur, 6 juni 2015 [1]

Referenties

1. ANNUNCIO DI CONCISTORO PER LA CREAZIONE DI NUOVI CARDINALI , 06.01.2012^{[dode link]}
2. Wim Eijk nieuwe aartsbisschop van Utrecht, Katholiek Nederland, 11 dec 2007
3. Wim Eijk: conservatief en bekritiseerd leider, BN De Stem, 6 januari 2012.
4. Interview Het elfde uur
5. (it) Rinunce e nomine, Nomina dell’Arcivescovo Metropolita di Utrecht (Paesi Bassi)^{[dode link]}, Holy See Press Office, Daily Bulletin, 11 dec 2007
6. Cardinal-designate Eijk: Doctor, Defender of Life
7. Geen strafrechtelijk onderzoek tegen bisschop Eijk, Katholiek Nieuwsblad, 10 september 1999
8. Bisschop: 'Homo's kunnen niet liefhebben' NRC Handelsblad, 18 aug 1999
9. Monseigneur Eijk en de Joden - publicatie van de Katholiek Raad voor Israël
10. Brief van de nieuw benoemde bisschop van Groningen aan zijn gelovigen, 1 september 1999
11. Geen strafrechtelijk onderzoek tegen bisschop Eijk, Katholiek Nieuwsblad, 10 sept 1999
12. Instructie over enige vragen betreffende de medewerking van lekengelovigen aan het dienstwerk van de priesters (1997)
13. Wim Eijk aartsbisschop van Utrecht, ANP/NU.nl, 11 dec 2007
14. Eijk belooft teamspeler te zijn, Trouw, 12 dec 2007
15. "Bisschop Eijk is spook van de Maliebaan", RTV Utrecht, 8 april 2008
16. Eijk negeert advies OR: gedwongen ontslagen aartsbisdom Utrecht^{[dode link]}
17. Zie: 'Wat is er in het Bisdomhuis aan de hand?', Kanselbericht Katholieke kerk De Bilt, 6 april 2008 e.v.
18. Eijk: 'Crisis is storm in een glas water', De Twentsche Courant Tubantia, 7 april 2008
19. Monseigneur Eijk? Nooit van gehoord, de Volkskrant, 26 januari 2009, p. 3
20. Eijk draait slachtoffers rad voor ogen Trouw, 17 maart 2012; geraadpleegd 18 maart 2012
21. 'Afwezigheid bisschoppen bij heiligverklaring irriteert katholieken' katholiek.nl
22. Priesteropleiding Ariënskonvikt gaat dicht
23. De Korte wil convict behouden
24. Eijk: kritiek op sluiting Ariënskonvikt onterecht katholieknederland.nl
25. website Ariënsinstituut
26. Ontslagbrief Eijk aan Stienstra^{[dode link]}
27. Eijk ontslaat vrijwilligster
28. Eijk zegt Stienstra de wacht aan
29. Bisschop Eijk 'creëert leegte om zich heen'de Volkskrant, 5 januari 2010
30. In de kerk gaat het niet om ons maar om Hem, de Volkskrant, 26 januari 2010
31. Aartsbisschop: reorganisatie aartsbisdom zorgvuldig uitgevoerd, www.katholieknederland, 31 januari 2010
32. Brief Kardinaal Eijk, 4 december 2014, 'Het geloof in Christus vieren en verbreiden.'
33. Brief Jozef Wissink, De verwoesting van een bisdom
34. Katholiek Nieuwsblad, 1 april 2015.
35. Ontheiliging, de Volkskrant, 13 januari 2017; zie ook: Bisdom verbiedt voorstelling in kerk Saasveld. Tubantia (5 december 2016). Geraadpleegd op 19 januari 2020.
36. Brief aartsbisschop aan parochianen St.Plechelmuskerk, 21 december 2016.
37. Kerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2023, KASKI1 januari 2024.
38. Katholieke kerk verdwijnt in hoog tempo uit Nederland, Eindhovens Dagblad, 14 september 2018.
39. Kardinaal Eijk: Katholieke Kerk verdwijnt in hoog tempo uit Nederland, Katholiek Nieuwsblad, 14 september 2018.
40. Brief Dijkhoff aan Eijk, 17 september 2018.
41. Kardinaal Eijk adviseert homo's leven zonder seks, Katholiek.NL, 14 oktober 2021.
42. Eijk: Paus zal de leer niet veranderen
43. Paus laakt conservatieve geestelijken
44. Toespraak paus Franciscus 24 oktober 2015
45. Kardinaal Eijk vindt dat de paus twijfel zaait over hertrouwde katholieken, Trouw, 26 januari 2018.
46. Kardinaal Gerhard Müller betreurt het leiderschap van paus Franciscus, Trouw, 24 november 2018.
47. Willem Jacobus Kardinaal Eijk, De band van de liefde. Katholieke huwelijksmoraal en seksuele ethiek Kokboekencentrum; 416 blz, recensie Trouw, 2 november 2022.
48. Kardinaal Eijk weet verrassend veel van geslachtsdelen, Welingelichte kringen, 22 oktober 2022.
49. 'Seksboek' Utrechtse kardinaal Eijk baart opzien, presentatie geschrapt, RTV Utrecht, 24 oktober 2022.
50. Cardinal Eijk: Pope Francis Needed to Give Clarity on Intercommunion, National Catholic Register, 7 mei 2018. Nederlandse tekst op www.rkdocumenten.nl, gedateerd 5 mei 2018 en kennelijk verstrekt door het Aartsbisdom, met een verwijzing naar de op handen zijnde publicaties in het Engels en het Duits. Vgl. Catechismus Catholicae Ecclesiae, 1997, art. 675 (met verwijzing naar de betreffende passages uit de Vulgaat).
51. Kardinaal Eijk in volle aanval op paus om hosties en homo's, AD, 5 mei 2018.
52. Pressure Intensifies on Catholic Church to Change Teaching That Homosexuality Is ‘Intrinsically Disordered’, National Catholica Register, april 2021.
53. Kardinaal Eijk wil dat Vlaamse bisschoppen tot de orde worden geroepen vanwege zegen homostellen, Trouw, 28 september 2022.
54. (en) Declaration Fiducia Supplicans; On the Pastoral Meaning of Blessings, Dicasterie van de geloofsleer, 18 december 2023
55. Dicasterie van de geloofsleer publiceert Fiducia Supplicans, Dicasterie van de geloofsleer, 23 december 2023.
56. Zegening van homokoppels, een doos die verdeelt, Katholiek Forum, 19 december 2024.
57. Reactie Nederlandse bisschoppen naar aanleiding van Fiducia supplicans RKK Kerk, 17 januari 2024.
58. Dutch cardinal has New Hampshire moment with response to ‘Fiducia Supplicans’, Crux, 21 Januari 2024.
59. Plotseling ‘papabile’: hoe kardinaal Eijk ineens in de kijker komt als pauskandidaat, Katholiek Nederland, 24 januari 2024].
60. Open brief aan kardinaal Eijk na lhbti+-uitspraken: 'Klap in het gezicht', Cvandaag, 8 apriol 2024.
61. Gender theory: a threat to the family and proclamation of the Christian faith, H.E. Willem Jacobus Cardinal Eijk, Gender theory: a threat to the family and proclamation of the Christian faith, Voice of the family, 16 mei 2019.
62. Kardinaal Eijk vraagt paus om genderencycliek, KRO-NCRV, 11 november 2022.
63. Hoe de bisschoppen in hun conflict met de Radboud Universiteit de greep verloren op hun liefdesbaby, Trouw, 21 oktober 2021.
64. Aartsbisschop Eijk lid cultuurraad Vaticaan, de Volkskrant, 17 januari 2009
65. Nomina di cardinali membri dei dicasteri e degli organismo della Curia Romana^{[dode link]}

Voorganger: Bernard Möller	Bisschop van Groningen 1999-2006	Opvolger: -
Voorganger: -	Bisschop van Groningen-Leeuwarden 2006-2008	Opvolger: Gerard de Korte
Voorganger: Ad Simonis	Aartsbisschop van Utrecht vanaf 2008	Opvolger: n.v.t.