In de 8e eeuw v.Chr. ontstonden er nieuwe nederzettingen op deze Palatijn, Esquilijn en op de Coelius. De twee nederzettingen op de Palatijn vormden volgens de overlevering samen een Roma Quadrata (Vierkant Rome), zodat ze militair sterker stonden. Er kwam een eerste muur rond de Palatijn. Op de noordelijke heuvel Quirinaal vestigen zich Sabijnen.
In de 6e eeuw v.Chr. kwamen er meer nederzettingen op de drie heuvels. De Etrusken veroverden het geheel, vestigden zich vooral op een vierde heuvel Capitolijn en verenigden de nederzettingen op de vier zuidelijke heuvels tot een stad.
In de laatste fase, tijdens de 4e eeuw v.Chr., breidde de stad zich uit tot het Quirinaal en de twee andere heuvels Esquilijn en Viminaal waar geen nederzettingen waren. Rome kreeg een flinke omvang, doordat de zeven nederzettingen door een muur omringd werden.
Onder de Etrusken werd Rome geregeerd door koningen. Na het verjagen van de laatste koning, Lucius Tarquinius Superbus, werd Rome een republiek tot de laatste eeuw voor Christus. Daarna werd het een keizerrijk. Tijdens de Romeinse Republiek verenigde Rome het Italische schiereiland waarna het Middellandse Zeegebied werd onderworpen. Tijdens het Romeinse Keizerrijk omvatte het rijk delen van West-Europa en van het Midden-Oosten. Rome telde toen, als hoofdstad van dit enorme rijk, meer dan een miljoen inwoners. Vanaf de derde eeuw begon het verval waarna in de loop van de vierde en vijfde eeuw een definitieve splitsing in een West- en Oost-Romeinse Rijk volgde. Byzantium (bekend als Constantinopel) werd de nieuwe hoofdstad nadat de keizerlijke instellingen, de bureaucratie en de politieke en economische elite naar Constantinopel verhuisden. Rome kromp ineen tot een gemiddelde provinciestad.
Tijdens het verval en de uiteindelijke val van het West-Romeinse Rijk slonk de Romeinse bevolking sterk. Rome bleef belangrijk als pauselijke stad. Naast Rome bestuurde de paus een groot gebied om Rome heen: (de Kerkelijke Staat) in Midden-Italië. Tijdens het Westers Schisma in de veertiende eeuw verliet de Paus Rome.
Tijdens de Italiaanse eenwording van 1860 was de Pauselijke Staat, met als hoofdstad Rome, het enige deel van het Italiaanse schiereiland dat niet door het nieuwe Koninkrijk Italië werd ingenomen. De stad bleef met steun van Franse troepen en enkele duizenden Zoeaven (vrijwillige, katholieke soldaten uit heel Europa) nog tien jaar in handen van de paus. In 1870 volgde de Inname van Rome door de Italianen en migreerden velen uit het voormalige Koninkrijk Napels noordwaarts om bij de nieuwe overheid in Rome te werken of in de zich uitbreidende industrie. Hierdoor groeide de stad aanzienlijk. Het duurde tot 1929 voor de paus weer staatshoofd werd over zijn eigen grondgebied door met Benito Mussolini het Verdrag van Lateranen af te sluiten, dat Vaticaanstad oprichtte.
Kort na de Eerste Wereldoorlog was Rome getuige van de groei van het Italiaanse fascisme geleid door Benito Mussolini. In 1922 marcheerden zij naar de stad om het nieuwe Italiaanse rijk uit te roepen en tien jaar later werd een bondgenootschap met nazi-Duitsland aangegaan. In het interbellum groeide de bevolking tot meer dan één miljoen. Op 19 juli 1943 werd de wijk San Lorenzo gebombardeerd door de Anglo-Amerikaanse luchtmacht, wat resulteerde in ongeveer 3.000 doden en 11.000 gewonden, maar dankzij de culturele schatten en het Vaticaan ontsnapte Rome grotendeels aan het tragische lot dat andere Europese steden te beurt viel. Na de val van Mussolini en de door het nieuwe regime van Pietro Badoglio onderhandelde wapenstilstand met de geallieerden op 8 september 1943, bezetten de Duitsers de stad en werd Rome tot open stad verklaard. Op 4 juni 1944 werd Rome bevrijd door de Amerikaanse troepen.
Als grens van de stad kan de Grande Raccordo Anulare beschouwd worden, de ringweg die de stad op 10 kilometer afstand van het centrum ontsluit. De gemeente Rome bestrijkt echter een oppervlakte van 1.285 km² en trekt zich uit tot de Tyrreense Zee, die meer dan 20 kilometer van het stadscentrum verwijderd is.
Klimaat
Rome heeft een mediterraan klimaat. Een aangename temperatuur is er van april tot en met juni. In juli en augustus is het er erg warm. In de winter kan de temperatuur onder het vriespunt dalen. Sneeuw is zeldzaam.
Rome bestaat uit vijftien stadsdelen of deelgemeenten (naar lokaal gebruik Municipi genoemd). Elk stadsdeel heeft de autonomie van een Italiaanse circoscrizione. Municipio I is het oude centrum en de achttien andere Municipi liggen er om. Tot 1992 waren er twintig Municipi. In 1992 werd nummer XIV de zelfstandige gemeente Fiumicino en in 2013 slonk het aantal municipi tot 15.[3]
In 330 bedroeg het aantal inwoners ongeveer 1 miljoen. Na de val van het Romeinse Rijk daalde het drastisch. Na circa 1936 steeg het aantal inwoners weer boven het miljoen. Het aantal inwoners binnen de stadsgrenzen van Rome is ongeveer 2,75 miljoen. De agglomeratie Rome telt 4 miljoen inwoners. Rome en Milaan zijn daarmee de meest bevolkte steden van Italië.
Taal
In Rome spreekt men net als in de rest van Italië Italiaans. In de Romeinse tijd was dat als in de rest van het Romeinse Rijk Latijn. Deze taal ontstond in Lazio, de regio waarin Rome ligt. Het huidige dialect van Rome is het Romanesco vol afkortingen en "vieze woorden".
Het oudste museum van Rome is de in 1471 opgerichte Musei Capitolini, dat in aanvulling op de grotere Vaticaanse Musea de belangrijkste kunstcollecties van de stad huisvest.
De Villa Giulia, het zestiende-eeuwse landhuis van Paus Julius III, huisvest een uitgebreide collectie van Etruskische en Romeinse kunst. De Villa Borghese, het paleis van de familie Borghese, stelt de kunstcollectie van deze familie tentoon. Die bestaat vooral uit schilderijen en sculpturen.
Festa del San Pietro (dag van Petrus en Paulus) op 29 juni
Internationale paardenshow (begin mei) bij Villa Borghese
Estate Romana, een jaarlijks zomerfestival met muziek, theater en film in de open lucht in de parken Villa Ada en Villa Borghese, op het Forum Romanum en in de Thermen van Caracalla.
Mercato Porta Portese. Iedere zondag grote rommelmarkt in Trastevere.
AS Roma en SS Lazio zijn twee grote Italiaanse voetbalclubs. Roma is de club van de binnenstad, met grote aanhang in de zuidelijke en oostelijke buitenwijken. Lazio is de club van de provincie Lazio en heeft supporters in de noordelijke buitenwijken. De twee clubs delen het Stadio Olimpico. De derde club van Rome is het kleine Cisco Roma, dat inmiddels zelfs niet meer bestaat.
In het Olympisch Stadion werd gevoetbald voor het EK voetbal van 1968, 1980, 2020 (gespeeld in 2021) en WK voetbal van 1990. Behalve in 2021 werd er de finale gespeeld. Er werden diverse Europese finales in het clubvoetbal gespeeld. In het voormalige Stadio Nazionale PNF werd bij het WK voetbal van 1934 de finale gespeeld. Het Olympisch Stadion werd ook gebruikt voor de organisatie van het WK atletiek 1987.
Jaarlijks wordt in het voorjaar door dames en heren getennist voor het Tennistoernooi van Rome. Dit internationaal hoog aangeschreven toernooi op gravel wordt afgewerkt in het Foro Italico.
Rome heeft een uitgebreid uitgaansleven. Het Campo de' Fiori en de wijk Trastevere zijn hierom bekend. Cafés zoals in Nederland en België zijn er niet veel, maar typisch Italiaanse koffiebars des te meer. Opmerkelijk is dat, net als in de rest van Italië, drankjes die je staand aan de bar drinkt, goedkoper zijn dan bij een zitplaats of op het terras. Verder zijn er veel restaurants, clubs en discotheken. Er zijn meer dan honderd bioscopen, met Italiaanse en meestal in het Italiaans nagesynchroniseerde buitenlandse films.
Vanaf 12 juni 2013 tot en met 30 oktober 2015 was Ignazio Marino de burgemeester van Rome. Hij is lid van de Partito Democratico en trad af nadat hij in opspraak was gekomen na het indienen van enkele tienduizenden euro's declaraties voor etentjes met zijn familie en vrienden. Hij diende eerder al eens zijn ontslag in vanwege deze kwestie, maar kwam daar enkele weken later op terug, waarop uit protest 26 van de 48 Romeinse gemeenteraadsleden aftraden. De volgende dag stapte hij definitief op. Giovanni Alemanno (Alleanza Nazionale/Popolo della Libertà) was zijn voorganger. Alemanno is voorjaar 2016 officieel in staat van beschuldiging gesteld wegens zijn aandeel in een groot corruptieschandaal. Mede hierdoor heeft de stad Rome een grote schuld opgelopen van vele miljarden euro's en staat zij onder curatele van de landelijke regering.
De huidige burgemeester van Rome is Roberto Gualtieri, lid van de Partito Democratico, die op 21 oktober 2021 in die functie Virginia Raggi is opgevolgd.[5]
Rome is het centrum van een radiaal netwerk van wegen dat ruwweg de lijnen volgt van het oude Romeinse wegennet dat begon bij de Capitolijn en Rome verbond met zijn rijk. Sinds 1970 wordt Rome omcirkeld door een ringweg, de Grande Raccordo Anulare (GRA), op een afstand van ongeveer 10,5 kilometer tot het centrum. De aansluitende autosnelwegen zijn onder meer de autosnelweg A1 (Noord-Zuid, vergelijk de oude Via Tiberina en Via Salaria), A24 (naar het Oosten, Via Tiburtina), A12 (langs de kust naar het noorden, Via Aurelia) en A91 (naar vliegveld Fiumicino).
De luchthaven Rome Fiumicino bij de kustplaats Fiumicino, ook Leonardo da Vinci International Airport genoemd, is de belangrijkste luchthaven van Rome en naar aantal passagiers de grootste van Italië. Rome beschikt daarnaast over een tweede internationale luchthaven: Rome Ciampino, een gecombineerde civiele en militaire luchthaven ten zuidoosten van de stad. Het is de bedoeling dat in de toekomst bij Viterbo, ten noorden van Rome, een derde vliegveld wordt gerealiseerd.
Spoor
Corridor bij het station van Roma Termini
Dankzij de centrale ligging op het Italiaanse schiereiland is Rome een knooppunt voor spoorverkeer. Station Roma Termini is het belangrijkste station. De internationale treinen (met bestemmingen als Parijs) vertrekken hier. Vanuit Rome vertrekken twee hogesnelheidslijnen, een naar Napels en een naar Florence (en verder naar Milaan en Turijn). Het is tevens een knooppunt voor bus en metro. Kleinere stations zijn Roma Tiburtina, Roma Trastevere, Roma Tuscolana en Roma Ostiense. Omdat Termini een kopstation is stoppen niet alle doorgaande lange afstandtreinen in Termini maar in Tiburtina. Ook sommige voorstadslijnen stoppen niet in Termini.
Tot 2012 werd de afkorting FR gebruikt. De meeste oudere Romeinen spreken echter over de FM (Ferrovia Metropolitana).[6] Er zijn de volgende regionale lijnen waarbij FL staat voor Ferrovia regionale del Lazio (buurtspoor van Lazio).
Leonardo expres: Fiumicino Aeroporto - Roma Termini: Deze rijdt non-stop en hanteert een duurder tarief. De FL1 trein is goedkoper en heeft goede aansluitingen in Ostiense en Trastevere.
Naast de staatspoorwegen zijn er nog twee normaalsporige regionale spoorlijnen, Rome (Flaminio) - Viterbo en Rome (Porta S.Paolo) - Lido geëxploiteerd door Met.Ro., de maatschappij die de metro exploiteert.
De metro van Rome heeft drie lijnen, lijn A, B en C. In vergelijking met andere grote steden is het metronet van Rome klein. Tot de opening van lijn C waren grote delen van het oude centrum niet bereikbaar. Inmiddels zijn 21 stations van lijn C, van Pantano naar San Giovanni, operationeel. Een vierde lijn (D) is gepland. Het probleem bij de aanleg is dat bij het graven steeds weer archeologische vondsten worden blootgelegd die het bouwen tot tientallen jaren vertragen.
Tramnet van Rome
Rome heeft een uitgebreid busnet verzorgd door Trambus SpA, in opdracht van het gemeentelijk vervoerbedrijf ATAC. Hiermee wordt ook het oude historische centrum ontsloten, bijvoorbeeld vanaf Roma Termini. Sinds 2005 rijdt er op lijn 90 een trolleybus, voor een groot gedeelte over de Via Nomentana, die in het centrum gebruik maakt van een aggregaat.
Sinds 1877 wordt de stad bediend door een tramnet, dat bestaat uit zes lijnen met een lengte van 51 km.
Het tramnet bestaat grotendeels uit een niet gesloten ringlijn in de buitenwijken met een paar uitlopers naar het centrum en een lijn naar het Oosten. Door de verkeerslichten waarbij de tram geen voorrang had, was de rijsnelheid laag. Door de aanleg van vrije trambanen is deze situatie verbeterd. Een flink deel van de tramstellen is voorzien van airco. Lijn 8 heeft zijn eindpunt bij Piazza Venezia dat zo het centrum ontsluit.
Buurtspoorweg Rome - Giardanetti bij Porta Maggiore
De vroegere trammaatschappij STEFER (Società delle Tramvie e Ferrovie Elettriche di Roma) van Rome had regionale tramlijnen die in het zuidoosten doorreden tot Velletri, Lanuvio, Frascati en andere plaatsen.[7] Naar het Oosten reed de TFE (Tramvie e Ferrovie Economiche) naar Tivoli. De vroegere 950 mm sporige buurtspoorweg SFV (Società per le Ferrovie Vicinali) reed in de jaren 1970 tot Fiuggi. Deze lijn is ingekort tot Centocelle in Rome. Al deze spoorstreeklijnen zijn vervangen door het huidige netwerk van streekbussen van Co.Tra.L Spa (Cotral). Deze streekbussen rijden niet tot in het centrum van Rome, maar komen aan in busstations aan de rand van de stad met goede metro- en treinaansluitingen (oudere Italianen noemen deze bussen nog steeds liefkozend Pullman).
De Santa Maria dell'Anima (14de eeuw) was de kerk van het Heilige Roomse Rijk te Rome, vandaag de dag de nationale kerk van de Duitstaligen. Tot de 17de eeuw was de Nederlandse (in historische zin) aanwezigheid erg groot, wat nog te zien is aan talrijke grafstenen en onder andere het grafmonument voor de Nederlandse paus Adrianus VI.
De Bentvueghels vormden een Nederlands kunstenaarsgezelschap uit de 17e eeuw, wat onder andere in de Santa Constanza bijeenkwam.
Nederlanders vormden het grootste percentage van de Pauselijke Zoeaven die Rome verdedigden in de belegering van Rome in 1871 tegen de Italiaanse eenwording.
De Friezenkerk, sinds 1992 de nationale katholieke kerk van de Nederlanders.
Zegswijzen
Alle wegen leiden naar Rome - (it) Tutte le strade portano a Roma.
Er zijn vele wegen die naar Rome leiden. (Er zijn meerdere manieren om iets te doen).
Rome werd niet gebouwd in één dag - (it) Roma non fu costruita in un giorno. (Grote veranderingen kosten nou eenmaal veel tijd).
Hij is in Rome geweest, maar heeft de Paus gemist. (Hij heeft het belangrijkste laten schieten).
Zo oud als de weg naar Rome. (Iets of iemand is al heel erg oud).
(en) When in Rome, do as the Romans do - (it) A Roma, comportati come i Romani. (Gedraag je in Rome zoals Romeinen doen, pas je aan aan de lokale gewoonten).
(it) È come andare da Firenze a Roma per Milano - Het is zoals van Florence naar Rome gaan over Milaan. (Een mijl op zeven, iets met een omweg of erg omslachtig doen).
Roomser dan de paus zijn - (fr) Plus Romains que les Romains. (Je strenger aan de regels houden of eerlijker zijn dan de rest).
Wie Rome heeft bezocht zonder het Pantheon te hebben gezien, keert terug als een ezel, zeggen de Romeinen.
Wetenswaardig
Een cicerone is een gids die tegen betaling bezoekers rondleidt in een stad, een museum, bij archeologische opgravingen of dergelijke, en hun daarbij toelichtingen biedt.[8]
Ferdinand Addis, Rome, eeuwige stad. Een caleidoscopische geschiedenis van een stad in het hart van de westerse beschaving, 2019. ISBN 9045218429 (orig. Rome, Eternal City, 2018)
.svg){kind=small}
.jpg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
_FCO_08.jpg)
.jpg)
