Seminarie

Een seminarie of seminarium is een instelling of universiteit voor de opleiding van geestelijken. In de Katholieke Kerk is dit meestal onder de vorm van een internaat onder leiding van een rector. Het idee van een seminarie stamt uit de 16e eeuw en was deel van de contrareformatie. De term stamt van het Latijnse woord seminarium = kweekschool. Het Concilie van Trente (1543-1565) schreef de oprichting van seminaries in elk bisdom voor.

Ook sommige protestantse kerken hebben een seminarie voor aanvullende kerkelijke opleiding.

Indeling

Seminaries zijn als volgt in te delen:

Een andere indeling is:

  • diocesane seminaries: leiden priesters op voor het eigen bisdom/diocees
  • landelijke of regionale seminaries: leiden priesters op voor diverse bisdommen
  • religieuze seminaries: leiden priesters op voor de eigen kloosterorde of -congregatie

Een convict is een bijzondere vorm van priesteropleiding. Daarbij wordt de spirituele en geestelijke begeleiding wel binnen de leefgemeenschap gedaan maar wordt de filosofische en theologische studie gevolgd aan een universiteit of ander seminarie zoals Vronesteyn in het bisdom Rotterdam of het Ariënsinstituut te Utrecht.

Leiding

De leiding van een seminarie bestaat uit een president, rector voor de algehele leiding, een decaan of studieleider, die het studieprogramma begeleidt, en een spirituaal, die voor de geestelijke verzorging van de studenten verantwoordelijk is.

Seminaries in Nederland

Na het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren zestig hebben de Nederlandse bisschoppen en de priesterordes hun in totaal ongeveer vijftig seminaries gesloten. Priesterkandidaten moesten hun scholing volgen aan een van de zes nieuwe theologische hogescholen en faculteiten in de universiteitssteden: het Theologisch Instituut Eindhoven, dat al spoedig werd opgeheven, de Theologische Hogescholen in Amsterdam en Utrecht (KTHA en KTHU), de Hogeschool voor Theologie en Pastoraat in Heerlen, de Theologische Faculteit Tilburg en een uitbreiding van de bestaande Theologische Faculteit Nijmegen met een kandidaatsopleiding.

Deze hogescholen brachten echter weinig priesters voort. Hierop besliste bisschop Joannes Gijsen in 1974 om wederom een seminarie op te richten; de andere bisschoppen volgden zijn voorbeeld; Rolduc (1974): ten behoeve van het bisdom Roermond, Sint-Janscentrum (1987): ten behoeve van het bisdom 's-Hertogenbosch en de De Tiltenberg (1997): ten behoeve van het bisdom Haarlem-Amsterdam, het aartsbisdom Utrecht en het bisdom Groningen-Leeuwarden.

De Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg is de enige faculteit voor de katholieke theologie in Nederland waar de wetenschappelijke opleiding tot het kerkelijk ambt verzorgd wordt. Ze werd opgericht in 2007.

Voorbeelden van (groot-) seminaries in Nederland door de eeuwen heen

Seminarie van een bisdom
  • Tijdens de Hollandse Zending tussen de jaren 1799 en 1842 was er een seminarie gevestigd in Huis Bergh in ’s-Heerenberg.
  • Seminaries van bisdom Haarlem-Amsterdam; In Warmond was van 1799 tot 1967 het (groot-) Seminarie van het dan bisdom Haarlem en sinds 1956 ook van het bisdom Rotterdam gevestigd. Dit seminarie was het eerste rooms-katholieke seminarie in de noordelijke Nederlanden. Het seminariegebouw doet tegenwoordig dienst als verzorgingshuis. Sinds 1984 is er het is het Willibrordhuis te Amsterdam waar priesterstudenten samenwoonden. In 1997 wordt het Willibrordhuis een seminarie, dat per november 2005 is verhuisd naar De Tiltenberg. Het seminarie is nu gevestigd in Heiloo en leidt studenten op voor het bisdom Haarlem-Amsterdam.
  • Seminaries van bisdom Rotterdam; Na Warmond wordt na een tussenpauze in 1988 het Seminarie Vronesteyn in Voorburg opgericht. Dat doet nu dienst als woon- en vormingshuis voor seminaristen van het bisdom Rotterdam.
  • Seminaries van bisdom Utrecht; Het Aartsbisschoppelijk Groot-seminarie Rijsenburg in de gemeente Driebergen-Rijsenburg van 1857 tot 1968. Het gebouw is in 1984 afgebroken. Tegenwoordig worden priesters voor het aartsbisdom en bisdom Breda opgeleid aan het Ariënsinstituut (voorheen Ariënskonvikt).
  • Seminaries van bisdom 's-Hertogenbosch; Rond 1600 was de priesteropleiding in 's-Hertogenbosch zelf gehuisvest. Na 1629 verdween de opleiding naar Leuven in België om in 1798 weer terug te komen. Al snel verdreef wateroverlast het Bossche seminarie naar 'Nieuw-Herlaar' in Sint-Michielsgestel, waar de opleiding tot 1833 onderdak vond. Ruimtenood dwong de Apostolisch Vicaris op zoek te gaan naar een nieuwe locatie, die hij vond in Haaren (Noord-Brabant). Het Groot-seminarie was daar gevestigd van 1836 tot en met 1967. Sinds 1987 is het Groot Seminarie gevestigd op het Sint-Janscentrum te 's-Hertogenbosch.
  • Het bisdom Breda; groot-seminarie Bovendonk te Hoeven 1817 tot 1967. Thans is er het Conferentiecentrum Bovendonk gevestigd. Nu heeft het bisdom geen seminarie meer. De deeltijd-priesteropleiding Bovendonk (1983) staat open voor zogeheten late roepingen uit de diverse bisdommen, waaronder het bisdom Breda zelf, en voor leden van congregaties. Ook is Bovendonk de thuisbasis van jonge studenten van Breda.
  • Seminaries van bisdom Roermond; Grootseminarie van het bisdom Roermond in Roermond van 1841 tot en met 1972. Sinds 1974 is het (groot-) Seminarie gevestigd op Rolduc, Kerkrade.
Seminarie van een kloosterorde of congregatie

De laatste jaren sturen vrijwel alle priestercongregaties en -ordes hun Nederlandse priester-kandidaten naar het buitenland voor de vorming en opleiding.

Seminaries in België

Tot 2010

Nederlandstalig

Franstalig

Anderstalig

  • The American College of Louvain te Leuven voor seminaristen uit de Verenigde Staten
  • Maison Notre-Dame de la Strada te Brussel voor seminaristen uit Frankrijk
  • Séminaire Diocésain Missionnaire International Redemptoris Mater te Namen voor seminaristen van de Neokatechumenale weg. Deze Gemeenschap heeft haar wortels in Spanje, en daarom kennen deze seminaries altijd twee voertalen, het Spaans en de taal van het land zelf, in dit geval het Frans.

Sinds 2010

Nederlandstalig

Franstalig

Anderstalig

  • The American College of Louvain te Leuven voor seminaristen uit de Verenigde Staten voor de voortgezette opleidingen
  • Séminaire Diocésain Missionnaire International Redemptoris Mater te Brussel voor seminaristen van de Neokatechumenale weg. Deze gemeenschap heeft haar wortels in Spanje, en daarom kennen deze seminaries altijd twee voertalen, het Spaans en de taal van het land zelf, in dit geval het Frans.

Andere betekenis

Seminarie (ook: seminarium) aan een universiteit: dit is een werkverband van studenten aan een universiteit, onder leiding van een hoogleraar of een van zijn assistenten (zij vervullen er hun leeropdracht mee, terwijl ze in dezelfde periode hun doctoraat schrijven). Metonymisch is seminarie het lokaal dat bestemd is voor dit werkverband; het is vaak verenigd met de bibliotheek van de vakgroep. Terwijl in de auditoria de hoorcolleges plaatsvinden voor alle studenten van een of meer vakgroepen, vinden in de seminaries toegepaste oefeningen en uiteenzettingen plaats in verband met onderdelen van studierichtingen voor kleinere groepen studenten.

Zie ook