Wijk bij Duurstede

**Wijk bij Duurstede**
Gemeente in Nederland
	(Details) (Details)
Situering
Provincie	Utrecht
Coördinaten	51° 59′ NB, 5° 20′ OL
Algemeen
Oppervlakte	50,40 km²
- land	47,62 km²
- water	2,78 km²
Inwoners ; (1 januari 2024)	23.953? ; (503 inw./km²)
Bestuurscentrum	Wijk bij Duurstede
Kernen	Cothen, Langbroek
Naam inwoners	Wijkenaren
Belangrijke verkeersaders	N227 N229
Politiek
Burgemeester (lijst)	I.P. Meerts (PvdA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 28.900 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 273.000
WW-uitkeringen (2014)	38 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	3945, 3947, 3960-3962
Netnummer(s)	0343
CBS-code	0352
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Amsterdamse code	10760
Website	www.wijkbijduurstede.nl
	; Bevolkingspiramide (2023)
Topografische kaart
	Topografische gemeentekaart van Wijk bij Duurstede, september 2022.
Portaal	Nederland

Wijk bij Duurstede (uitspraak^ⓘ) is een vestingstad en gemeente in het zuiden van de Nederlandse provincie Utrecht.

De gemeente telt 23.953 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) op een oppervlakte van 50,3 km² waarvan 2,68 km² water. Door en langs Wijk bij Duurstede stromen de waterwegen Nederrijn, Lek, Kromme Rijn en het Amsterdam-Rijnkanaal.

De gemeente grenst aan de gemeenten Houten, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug, Culemborg en Buren.

Wijk bij Duurstede had een stedenband met Jičín (Tsjechië).

Naamsverklaring

Voor het naamdeel Wijk worden verschillende verklaringen gegeven, zoals dat het onder meer herleid zou kunnen worden tot het Romeinse vicus, of het Germaanse wik wat weer "bocht" of "inham" betekent.^[1] Het naamdeel Duurstede laat zich herleiden tot de vroegere handelsplaats Dorestad, die op zijn minst deels van Keltische oorsprong is.^[2]

Geschiedenis

Tijdens de Romeinse tijd bevond zich op de plek van het huidige Wijk bij Duurstede aan de Rijn een Romeins castellum, wellicht Levefanum. Ook liep de noordelijke grens (limes) van het Romeinse Rijk dwars door Wijk bij Duurstede.

In de vroege middeleeuwen lag hier een van de belangrijkste handelsplaatsen van Noordwest-Europa: Dorestad. Lange tijd is aangenomen dat Dorestad rond 850 viel door aanvallen van de Vikingen. Inmiddels wordt er echter ernstig rekening mee gehouden dat natuurlijke en (kerk)politieke factoren tezamen met de verschuivende machtsverhoudingen waarschijnlijk een belangrijkere rol speelden. De Rijnbedding zou zich wat verplaatst hebben, de haven zou op dat moment ook zijn begonnen te verzanden en daarenboven kwam er een waterstijging. Het verval van Dorestad betekende een periode van bloei voor Tiel, Deventer en later Utrecht. Er zijn vele vondsten gedaan in en rond Wijk bij Duurstede uit deze geschiedenisperiodes, die te zien zijn in Museum Dorestad.

Wijk bij Duurstede kreeg in 1300 stadsrechten van Gijsbrecht van Abcoude. De plaats was gebouwd aan een in 1270 gebouwde woontoren die zou groeien tot Kasteel Duurstede. Waarschijnlijk is kort daarop ter verdediging van de stad begonnen met het aanbrengen van een aarden omwalling en omgrachting waarbij voor de omgrachting deels gebruik werd gemaakt van de oude rivierbeddingen.

Midden 14e eeuw werd de stad in oostelijke richting uitgebreid en vermoedelijk werd in dezelfde periode de stad voorzien van een stadsmuur met stadspoorten (zoals de Veldpoort) en versterkingstorens. De stadsmuur en omgrachting werden rond 1445 vernieuwd.^[3]

Ligging

De gemeente Wijk bij Duurstede is landelijk gelegen in het midden van Nederland, direct ten noorden van de grote rivieren. Ze ligt aan de kruising van het Amsterdam-Rijnkanaal met de Lek en de splitsing van de Nederrijn in de Lek en de Kromme Rijn.

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Bunnik Bunnik				Utrechtse Heuvelrug Utrechtse Heuvelrug

Houten Houten

Culemborg Culemborg (Gld)				Buren Buren (Gld)

Indeling

De gemeente bestaat uit de stad Wijk bij Duurstede (18.205 inwoners) en is op 1 januari 1996 samengevoegd met de gemeenten Cothen (3.280 inwoners) en Langbroek (2.510 inwoners).^[4]

Voor de wijkindeling zie wijken en buurten in Wijk bij Duurstede.

Politiek

Gemeenteraad

Huidige zetelverdeling gemeenteraad

5

3

2

1

5 3 3 2 2 2 1 1

De 19 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ SamenWerkt: 5

■ Lokaal Liberaal: 3

■ BurgerBelangen: 3

■ CDA: 2

■ SP: 2

■ PCG: 2

■ D66: 1

■ Democratie voor Duurstede: 1

De gemeenteraad van Wijk bij Duurstede bestaat uit 19 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018	2022
SamenWerkt*	-	-	-	-	-	-	-	5
VVD	5	5	5	3	4	3	4	3^[a]
BurgerBelangen	-	-	-	-	-	-	3	3
CDA	4	3	4	3	3	2	2	2
SP	-	-	-	3	3	5	3	2
Protestant-Christelijke Groepering	1	2	1	2	2	2	3	2
D66	1	1	-	-	1	2	1	1
Duurstede voor Democratie	-	-	-	-	-	-	-	1
GroenLinks	5	4	4	3	3	3	3	*
PvdA	2	3	2	4	2	1	-	*
Burger Belangen Nu	1	1	3	1	1	1	-	-
Totaal	19	19	19	19	19	19	19	19

* SamenWerkt bestaat uit Open, GroenLinks en PvdA.

College van burgemeester en wethouders

Het college van burgemeester en wethouders bestaat uit:

Burgemeester:

Iris Meerts (PvdA)

Wethouders:

Gebouwen

Kerken

Sint Jan de Doperkerk aan de Markt in het oude stadscentrum, middeleeuwse pseudobasiliek met een laatgotische toren die drie geledingen zou krijgen, naar het voorbeeld van de Utrechts Domtoren, waarvan echter alleen de onderste en een klein deel van de middelste is voltooid. De kerk bezit het Kiespenningorgel uit 1631 en het Harrison & Harrisonorgel uit 1883. In het Zuidertransept staat een klein orgel van de orgelmakers Van Vulpen, de kas is gemaakt door Friedrichs.
Rooms-katholieke Sint Johannes de Doperkerk aan de Klooster Leuterstraat in het oude stadscentrum, neogotische pseudo-basiliek naar het ontwerp van de bouwmeester Wolter te Riele, gerealiseerd in 1907 door verbouwing van een eenvoudig kerkgebouw uit het midden van de 19-de eeuw, hierna nog enkele malen verbouwd.

Kastelen

Molens

korenmolen Oog in 't Zeil (Cothen)
korenmolen Rijn en Lek (Wijk bij Duurstede)

Monumenten

In de gemeente is er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, een beschermd stadsgezicht en enkele oorlogsmonumenten, zie:

Musea

Museum Dorestad

Kunst in de openbare ruimte

Toerisme

Festivals

Blues kroegentocht (BluesinWijk)
Kleurrijk uit in Wijk
PuurWijks
Lekkodagen
Mazijkpop
Catch-Up Festival
Brood en spelen
Kerst bij Duurstede
Wijn bij Duurstede
Dance Behind The Wall
Zondagmiddagconcerten in de Grote Kerk
Evensongs in de Grote Kerk
Maleborduur Bockbierfestival

Recreatiegebieden

Recreatiegebied 'waarden van Gravenbol'

Verkeer en vervoer

Afstanden

Utrecht 22 km
Amersfoort 23 km
Amsterdam 64 km

Provinciale wegen

N227 (richting Amersfoort), vanuit Cothen
N229 (richting Utrecht, A12 en Tiel)

Waterwegen

Wijk bij Duurstede heeft een haven. Het ligt aan de volgende waterwegen:

Openbaar vervoer

De bussen vertrekken vanaf het Wijkse Busstation.

U-link 41 (reguliere verbinding van en naar station Utrecht Centraal)
Bus 56 (reguliere verbinding van en naar Amersfoort via Zeist)
Bus 695 (spits-/schoolbus van en naar Maarsbergen)

Veerdiensten

Veerboot Spes Futura van het Wijkse Veer vaart over de rivier de Lek en verbindt Wijk bij Duurstede met Rijswijk (Gelderland).
Veerboot Spes Salutis van het Beusichemse Veer vaart over de rivier de Lek en verbindt Wijk bij Duurstede met Beusichem.

Sport

Wijk bij Duurstede kent een voetbalclub (CDW) en een hockeyclub (Dorsteti). Ook zijn er onder meer verenigingen voor judo, karate, tennis, basketbal, badminton, volleybal, honkbal en korfbal.

In 1955 werd het Nederlands kampioenschap wegwielrennen in Wijk bij Duurstede gehouden, Thijs Roks werd toen Nederlands kampioen.

Bekende (voormalige) inwoners

Geboren in Wijk bij Duurstede

Dirck van Baburen (ca. 1595-1624), kunstschilder
Willem Verbeek (1820-1888), huisarts en hoofdredacteur van schaaktijdschrift Sissa
Dirk Fock (1858-1941), politicus
Gijsbertus Vonk (1889-1969), politicus
Rie Lips-Odinot (1908-1998), Tweede Kamerlid voor de CPN
Everhardus Jacobus Ariëns (1918-2002), hoogleraar farmacologie
Jochem Royaards (1943-2012), acteur en regisseur
Els van Odijk (1953-2023), kunsthistoricus
Joost van Ginkel (1971), filmregisseur en scenarioschrijver
Bert Slagter (1982), schrijver

Elders geboren

Jordaan Everhard van Rheden (1822-1890), onderwijzer en amateurfotograaf.
W.G. van de Hulst jr. (1917-2006), kunstschilder, beeldhouwer, illustrator en kinderboekenschrijver
Wim Peters (1921-2019), journalist en burgemeester
Jaap Bethlem (1924-2017), hoogleraar
Karel Prior (1924-1997), radiopresentator, televisieregisseur en producent
Anton Houtsma (1938-2014), politicus en burgemeester
Irene van Lippe-Biesterfeld (1939), prinses. Zij woonde tot 2015 een gedeelte van het jaar in deze stad.
Jelles Bode (1942-2012), politieagent en filelezer
Sis van Rossem (1945-2022), kunsthistorica, columniste en presentatrice
Leo van Veen (1946), voetballer en voetbalmanager
Stef Stokhof de Jong (1950), beeldhouwer, glaskunstenaar en textielkunstenaar
Sierd de Vos (1959), voetbalcommentator
Eric Balemans (1961-2021), politicus
Jozua Douglas (1977), kinderboekenschrijver
Wouter Hamel (1977), jazzzanger
Peter Kuipers Munneke (1980), weerman
Michelle Courtens (1981), zangeres en Nederlandse inzending Eurovisiesongfestival 2001^[6]
Nikkie Plessen (1985), presentatrice, actrice en model
Mohamed El Makrini (1987), professioneel voetbalspeler
Laura Dekker (1995), solozeilster

Fotogalerij

Stadsgezicht Wijk bij Duurstede
De Runmolenpoort, die een molen en poort in een is
Recreatiegebied Gravenbol
Voormalig stadhuis aan de Markt 24, anno 2015 een VVV-kantoor
Prinses Irenesluizen in het Amsterdam-Rijnkanaal, ten westen van Wijk bij Duurstede

Externe links

Officiële website
Beknopte geschiedenis Wijk bij Duurstede op website Regionaal Historisch Centrum Zuidoost Utrecht

Noten

↑ De fractie van de VVD splitste zich in april 2024 af van de partij, en ging verder onder de naam Lokaal Liberaal.^[5]

Bronnen

W.A. van Es en W.J.H. Verwers (2000), De voorgeschiedenis van Wijk bij Duurstede, blz. 25- 40, in: M.A. van der Eerden-Vonk e.a. (2000), Wijk bij Duurstede: 700 jaar stad, Uitgeverij Verloren, ISBN 9065506195