PROFILBARU.COM

Stanisława Walasiewicz
	Tijdens de EK voor vrouwen in 1938, Wenen
Volledige naam	Stanisława Walasiewicz of Stanisława Walasiewiczówna, ook bekend als Stella Walsh
Geboortedatum	11 april 1911
Geboorteplaats	Wierzchownia
Overlijdensdatum	4 december 1980
Overlijdensplaats	Cleveland
Nationaliteit	Polen (1911-1947); Verenigde Staten
Lengte	1,74 m
Gewicht	60 kg
Sportieve informatie
Discipline	sprint
Eerste titel	Amerikaans kampioene 100 yd/100 m, 200 m/220 yd + verspringen 1930
OS	1932, 1936
Extra	Wereldrecordhoudster 100 m 1932-1935 + 1937-1948;; Pools recordhoudster 1932-1962
Portaal	Atletiek

Stanisława (Stasia) Walasiewicz of Stanisława Walasiewiczówna, ook bekend als Stella Walsh (Wierzchownia, Polen, 11 april 1911 – Cleveland, 4 december 1980) was een Poolse atlete, die op de Olympische Spelen van 1932 een gouden medaille won op de 100 m bij de vrouwen. Vier jaar later voegde zij daar op deze afstand olympisch zilver aan toe.

Levensloop

Begin atletiek

De Poolse Walasiewicz emigreerde toen zij drie jaar oud was van Polen naar Cleveland, Ohio, waar haar vader werk vond in een staalfabriek. Ze was lenig en snel en won in 1927 met gemak een competitie voor een plaats in het Amerikaanse olympische team, opgezet door Cleveland Press. Maar de zestien jaar oude Stanisława Walasiewicz, die zich in Amerika Stella Walsh noemde, was geen Amerikaanse en kon dat ook nog niet worden, voordat ze de leeftijd van 21 jaar had bereikt. Het succes van Halina Konopacka, een Poolse atlete die goud won bij het discuswerpen op de Olympische Spelen van 1928, inspireerde haar om zich aan te sluiten bij de plaatselijke tak in Cleveland van de Poolse jongerenorganisatie Sokół, een sport- en patriottistische organisatie, die ook actief was in de Poolse diaspora.

Olympisch goud in WR-tijd

In 1932 was Walsh tot de groep olympische favorietes gaan behoren. Om de gouden medaille voor de Verenigde Staten veilig te stellen, werd ze nu met aandrang verzocht om zich te laten naturaliseren. Men bood haar een betrekking aan in het Cleveland Recreation Department, die ze ook graag had aanvaard, maar dan kon ze niet deelnemen aan de Olympische Spelen. Iemand die zijn hoofdberoep in de sport uitoefende, werd als prof beschouwd. 24 uren voor de Spelen gaf ze de naturalisatiepapieren terug en werd daarvoor door Polen beloond met een betrekking op het consulaat in New York.^[1]

Ze nam dus als Poolse deel aan de Spelen in Los Angeles. Daar won ze een gouden medaille op de 100 m in een tijd van 11,9 s, een evenaring van het wereldrecord van de Nederlandse Tollien Schuurman, de eerste vrouw ter wereld die twee jaar eerder de twaalfsecondenbarrière had doorbroken. Als 'Stasia' keerde ze terug naar Polen, waar ze meer dan welkom was na haar olympische zege. Ze werd gedurende drie jaar verkozen tot beste sportvrouw van Polen. Na een blessure nam ze in 1933 weer deel aan de competitie en was in Europa nagenoeg niet te kloppen op de 100 m, op welk onderdeel zij dat jaar in Poznań het wereldrecord aanscherpte tot 11,8. Nu was zij voor het eerst alleenheerser op de 100 m geworden. Daarnaast was zij evenmin te verslaan op de 60 m, de 80 m horden en de 4 x 200 estafette.

Record na halve eeuw ongeldig verklaard

Bijzonder was in 1933 de ontmoeting tussen Stanisława Walasiewicz en Tollien Schuurman bij een invitatiewedstrijd in het Belgische Schaarbeek. In een rechtstreeks duel werd de olympisch kampioene tweemaal geklopt door de Nederlandse; eerst op de 100 m, waarin Schuurman haar eigen, op dat moment nog geldende wereldrecord van 11,9 evenaarde, en vervolgens ook op de 200 m, waarop Schuurman tot 24,6 kwam. Deze tijd, weliswaar de op-een-na beste wereldtijd ooit, lag een halve seconde boven het wereldrecord van de Poolse, dat zij het jaar ervoor in Chicago op 24,1 had gesteld. Pas jaren later kwam men erachter, dat Walasiewicz haar tijd in Chicago op een rechte baan had gelopen en dat deze dus nooit goedgekeurd had mogen worden. Slechts een 200 m, gelopen op een baan mét bocht, komt voor een erkenning als record in aanmerking. De IAAF heeft deze fout overigens in de jaren tachtig ingezien en het record van Schuurman toen alsnog zijn plaats op de recordlijst gegeven.

Nederlaag op de Olympische Spelen

In 1934 verbeterde Stanisława Walasiewicz haar eigen wereldrecord verder naar 11,7 en hoewel er in de Verenigde Staten inmiddels een heel rappe sprintster in de persoon van de militair Helen Stephens was opgestaan, met tijden van 11,9 en 11,8 achter haar naam, was de Poolse in 1936 op de Spelen van Berlijn als regerend titelhoudster toch de uitgesproken favoriete voor het goud. In Berlijn werd zij echter verrassend verslagen door Helen Stephens. De Polen waren zo geschokt door dit verlies, dat ze een gendertest eisten voor Helen Stephens, van wie ook in eigen land werd vermoed dat ze een man was. Stephens behield na een keuring echter de gouden medaille, ze doorstond de seksetest.

Huwelijk

Walsh verhuisde terug naar Amerika, waar ze haar loopbaan voortzette. Het waren echter haar nadagen. Toen Polen na de oorlog bezet werd door de Russen, besloot Walsh in de Verenigde Staten te blijven en de Amerikaanse nationaliteit aan te nemen. Dat was in 1947. Door haar kortstondige huwelijk in 1956 met de olympische bokser Neil Olson, kon Walsh ook voor de Verenigde Staten uitkomen op de Olympische Spelen. Olson verklaarde desgevraagd, dat Walsh altijd het licht uitdeed bij het geslachtsverkeer, maar dat hij haar wel als een vrouw beschouwde. Walsh bleef zich overigens wel altijd Stella Walsh Olson noemen.

Roofoverval

Walsh bleef zich inzetten voor de sport in Cleveland, vooral voor de Poolse gemeenschap. Op 4 december 1980 was de 69-jarige Walsh slachtoffer van een roofoverval in een winkelcentrum in Cleveland. Toen ze zich bij het uitpakken van haar winkelwagentje probeerde te verzetten tegen twee mannen die haar wilden beroven, trok een van de twee een revolver en er ontstond een handgemeen; Walsh werd door een kogel geraakt in haar buik en overleed enkele uren later.

Autopsie

De lijkschouwer Samuel Gerber had bij de autopsie een opmerkelijke ontdekking gedaan en verklaarde dat Stella Walsh een bijzonder genetisch mozaïek had van chromosomen 45X0 en 46XY - een uiterst zeldzame speling van de natuur, met een even zeldzame onbalans in chromosomen X en Y. Zoals ook bij Foekje Dillema is vastgesteld zijn er meer X dan Y-chromosomen waargenomen. Walsh had zowel ‘mannelijke’ als ‘vrouwelijke’ lichaamscellen en zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. 45XO is een cel met slechts één geslachtschromosoom.

Gerber voegde eraan toe - om de geruchten de kop in te drukken - dat Walsh hoewel zij onduidelijke geslachtskenmerken had, toch als vrouw beschouwd moest worden, omdat ze als meisje was opgevoed, zelf vond dat ze een vrouw was en als vrouw leefde. Sociaal, cultureel en wettelijk was Walsh een vrouw.

Toch kon Gerber niet voorkomen dat Walsh postuum de bijnaam ’Stella the fella’ (Stella de kerel) kreeg, en ook later werd ze nog als een bedrieger beschouwd door delen van de sportpers.^[2] Het IOC zag in het onderzoek van Gerber geen aanleiding om haar alsnog de olympische medaille te ontnemen. Walsh was en bleef de winnares van het sprintgoud van 1932. Walsh is begraven in Cleveland, Ohio. De schutters zijn in 1983 gearresteerd.

Titels

Olympisch kampioene 100 m - 1932
Kampioene Wereldspelen voor vrouwen 60 m - 1930, 1934
Kampioene Wereldspelen voor vrouwen 100 m - 1930
Kampioene Wereldspelen voor vrouwen 200 m - 1930
Europees kampioene 100 m - 1938
Europees kampioene 200 m - 1938
Pools kampioene 100 m - 1934, 1935, 1938, 1946
Pools kampioene 200 m - 1934, 1935, 1938, 1946
Pools kampioene 80 m horden - 1938, 1946
Pools kampioene speerwerpen - 1938
Pools kampioene vijfkamp - 1933, 1937, 1938
Amerikaans kampioene 100 yd/100 m - 1930, 1943, 1944, 1948
Amerikaans kampioene 200 m/220 yd - 1930, 1931, 1939, 1940, 1942, 1943, 1944, 1945, 1946, 1947, 1948
Amerikaans kampioene verspringen - 1930, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1944, 1945, 1946, 1948, 1951
Amerikaans kampioene discuswerpen - 1941, 1942
Amerikaans kampioene zevenkamp - 1950, 1951, 1952, 1953, 1954

Persoonlijke records

Onderdeel	Prestatie	Datum	Plaats
100 yd	10,5 s	5 augustus 1944	Berwick
100 m	11,6 s (ex-WR)	1 augustus 1937	Berlijn
200 m	23,6 s	4 augustus 1935	Warschau
verspringen	6,12 m	18 juni 1939	Cleveland

Palmares

60 m

1930: 1 World Games - 7,7 s
1934: 1 World Games - 7,6 s

100 m

1930: 1 World Games - 12,5 s
1932: 1 OS - 11,9 s (WR)
1934: 2 World Games - onbekend
1935: 1 International University Games - 12,00 s
1936: 2 OS - 11,7 s (wind)
1938: 1 EK - 11,9 s (CR)
1946: 4e EK - 12,6 s

200 m

1930: 1 World Games - 25,7 s
1934: 2 World Games - 25,0 s
1938: 1 EK - 23,8 s (CR)
1946: 4e in ½ fin. EK - 26,0 s

400 m

1935: 1 International University Games - 57,60 s

kogelstoten

1946: NM EK

discuswerpen

1932: 6e OS - 33,60 m
1935: 3 International University Games - 34,81 m

speerwerpen

1938: 6e EK - 33,33 m

verspringen

1935: 1 International University Games - 5,73 m
1938: 2 EK - 5,81 m
1946: 10e EK - 5,00 m

4 x 100 m estafette

1930: 3 World Games - 50,8 s
1938: 2 EK - 48,2 s
1946: 6e EK - 50,6 s

Onderscheidingen

Sportvrouw van Polen - 1932, 1933, 1934

Bronnen, noten en/of referenties

Megede, E. zur (1970) Die Geschichte der olympischen Leichtathletik - Band 1: 1896-1936 Verlag Bartels & Wernitz KG
Matthews, P. e.a. (1993) The Guinness International Who's Who of Sport Guinness Publishing Ltd ISBN 0-85112-980-3
Brant, J. en Waśko, J. (2010) World Women’s Athletics 100 Best Performers Year List 1926-1962 ABACUS - Zamość ISBN 978 83 61882 40 4
(en) Profiel van Stanisława Walasiewicz op sports-reference.com (gearchiveerd)
(en) NYtimes.com - Stella Walsh
(en) WP - The runners secret

↑ Uit De snelste was een hermafrodiet door Volker Kluge (1996), gepubliceerd in 100 Hoogtepunten van de Olympische Spelen Deltas ISBN 90 243 8102 9
↑ The history of fraud - sport | Advertisement feature | guardian.co.uk. www.theguardian.com. Geraadpleegd op 6 februari 2023.