Een aquaduct (Latijn: aquaeductus: waterleiding) is een soort viaduct (brug) voor een waterloop (spreng, rivier, kanaal) of waterleiding, waarbij andere verkeersstromen onder het water door worden geleid.
Ruim voor het begin van de jaartelling werden aquaducten al gebruikt als belangrijk onderdeel van irrigatiesystemen. Bekend zijn ook de grote Romeinse aquaducten - een samenvoeging van de Latijnse woorden 'aqua' (water) en 'ducere' (leiden of voeren) - die grote steden van drinkwater voorzagen. Sommige hiervan konden zo'n 190.000 m3 per dag overbrengen (Chanson, 2000). In Rome worden enkele Romeinse aquaducten zelfs vandaag de dag nog voor dit doel gebruikt. In Nederland werden soms (met name op de Veluwe) kleine gegraven beken (spreng) voor drinkwater of voor het aandrijven van watermolens over andere, lagere watergangen geleid.
Pas later werden ook aquaducten gebouwd voor het scheepvaartverkeer. In Nederland zijn er hiervan verschillende te vinden. In Nederland gaat het vaak om een weg die een waterweg onderlangs kruist, maar in andere landen zijn ook bevaarbare aquaducten gebouwd op de plaats waar twee waterwegen met verschillende waterhoogtes elkaar kruisen. Minstens een van beide kruisende waterwegen is in dat geval dus kunstmatig. Een aquaduct in een auto(snel)weg heeft veel weg van een tunnel. Het grote verschil is dat in het geval van een aquaduct de waterweg door een betonnen bak stroomt, terwijl bij een tunnel slechts sprake is van een constructie onder de oorspronkelijke bedding door.
De Loenense Molenbeek en de Stroobroekse Beek kruisen elkaar via een betonnen aquaduct nabij Loenen.
Zie Spreng voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Sprengen zijn beken die voor de aandrijving van watermolens zorgden en die tot aan de molen voldoende hoogte dienden te behouden om voor voldoende verval te kunnen zorgen. Dit kon ertoe leiden dat andere waterlopen 'ongelijkvloers' gekruist moesten worden. Dit is met name op de Veluwe middels een aantal aquaducten gerealiseerd, zoals in:
Epe: kruising Vlasbeek over Dorpsbeek aan de Rauwenhofweg;
Loenen: de kruising van de Loenense Molenbeek en de Stroobroekse Beek (zie foto);
Renkum: kruising van Renkumse Molenbeek over 2 oostelijke zijsprengen die uitmonden in de westelijker en lager gelegen Paradijsbeek op landgoed Quadenoord;
Het aquaduct van de Egelbeek over het kanaal de Grift is in 2010 weggehaald omdat Waterschap Veluwe op termijn alle schone beken, zoals de Egelbeek, de Grift wil laten voeden.
Jekerkanaal in Maastricht, ondergronds aquaduct uit de 17e eeuw, dat de noordelijke stadsgracht van Maastricht en de grachten in de Bossche Fronten van Jekerwater voorzag. Nog grotendeels intact.
In Grootebroek zijn drie aquaducten aangelegd over de Molensloot en de Brandjessloot. Zo is het mogelijk om vaarroutes van het hoogwaterstelsel (-2,40 m NAP) het laagwaterstelsel (-3,70 m NAP) te laten kruisen.[3]
Aquaduct in het natuur- en recreatiegebied Nieuwe Driemanspolder waarbij de Voorwegwetering[noot 1] over de Limietsloot gaat in Wilsveen, gemeente Leidschendam-Voorburg; 2020;
.jpg)
