Letusan gusi-lelangit tak bersuara

Letusan gusi-lelangit tak bersuara
tɕ
ʨ
cɕ
Nombor AFA	215
Pengekodan
Entiti (perpuluhan)	ʨ
Unikod (heks)	U+02A8
X-SAMPA	t_s\
Imej
Sampel audio
noicon sumber · bantuan

Letusan gusi-lelangit tak bersuara ialah sejenis bunyi konsonan yang terdapat dalam sebilangan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara ʨ dalam Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA) dan ts\ dalam X-SAMPA.

Ia lazim didapati pada bahasa Mandarin dituturkan di tanah besar China dan pulau Taiwan; walau bagaimanapun ia terganti dengan letusan gusi tak bersuara (yakni /t͡s/) dalam bahasa Mandarin tuturan Malaysia dipengaruhi bahasa-bahasa serumpun seperti bahasa Kantonis, serta bahasa Melayu yang berperanan sebagai bahasa perantara antara kaum, yang kededua tiada bunyi konsonan ini.^[1]

Ciri-ciri

Ciri-ciri letusan gusi-lelangit tak bersuara:

• Cara artikulasinya adalah letusan sibilan, iaitu dihasilkan mula-mulanya dengan menghalang arus udara sepenuhnya, kemudian mengarahkannya melalui alur pada lidah hingga ke hujung tajam gigi, menimbulkan gelora yang kuat.
• Daerah artikuasinya adalah gusi-lelangit, iaitu konsonan belakang gusi laminal yang dipalatalkan, yang disebut dengan bahagian hadapan lidah di belakang batas gusi, sambil bahagian tengah lidah dinaikkan ke arah lelangit.
• Jenis pembunyiannya adalah tak bersuara, iaitu dihasilkan tanpa menggetarkan pita vokal.
• Ini ialah satu konsonan lisan, iaitu udara dibenarkan keluar melalui mulut.
• Ini ialah satu konsonan tengah, iaitu dihasilkan dengan membenarkan arus udara mengalir melalui tengah lidah dan bukan sisinya.
• Mekanisme arus udaranya adalah egresif pulmonik, iaitu disebut dengan menolak udara keluar dari paru-paru melalui saluran vokal, dan bukannya dari glotis atau mulut.

Contoh

Bahasa		Perkataan	IPA	Erti	Catatan
Catalonia[2]		fletxa	[ˈflet.tɕə]	'anak panah'	Rujuk fonologi bahasa Catalonia
Cina	Mandarin	北京/Běijīng	[peɪ˨˩ t͡ɕiŋ˥]	'Beijing'	Dibezakan dengan bentuk berhembus. Rujuk fonologi bahasa Mandarin
Croatia		ići	[it͡ɕi]	'pergi'
Jepun		知人/chijin	[t͡ɕid͡ʑĩɴ]	'kenalan'	Rujuk fonologi bahasa Jepun
Korea		잘/jal	[t͡ɕal]	'betul-betul'	Rujuk fonologi bahasa Korea
Poland[3]		ćma	[t͡ɕma]	'rama-rama'	Rujuk fonologi bahasa Poland
Rusia		чуть	[t͡ɕʉtʲ]	'nyaris'	Rujuk fonologi bahasa Rusia
Serbia		Ловћен/Lovćen	[loʋt͡ɕen]	'Lovćen'
Thai[4]		ฉัน	[tɕʰǎn]	'aku'
Vietnam		cha	[t͡ɕa]	'ayah'	Rujuk fonologi bahasa Vietnam
Yi		ꏢ/ji	[t͡ɕi˧]	'masam'	Bentuk tak berhembus
		ꏾ/qi	[t͡ɕʰi˧]	'daun'	Bentuk berhembus

Rujukan

1. Huang Ting; Chang Yueh-chin; Hsieh Feng-fan (December 2016). "Articulatory Characteristics of the Coronal Consonants in Malaysian Mandarin: With Special Reference to the Non-"Canonical" Sibilants". Tsing Hua Journal of Chinese Studies. Universiti Kebangsaan Tsing Hua. 46 (4): 775–9. doi:10.6503/THJCS.2016.46(4).03.
2. Wheeler (2005:12)
3. Jassem (2003:105)
4. Tingsabadh & Abramson (1993:24)

Bibliografi

• Jassem, Wiktor (2003), "Polish", Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191
• Tingsabadh, M.R. Kalaya; Abramson, Arthur S. (1993), "Thai", Journal of the International Phonetic Association, 23 (1): 24–26, doi:10.1017/S0025100300004746
• Wheeler, Max W (2005), The Phonology Of Catalan, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0199258147