Стрелец А*

Оваа статија се однесува на/за црната дупка. За околното подрачје, погл. Стрелец А.

Стрелец A*

Стрелец A* фотографиран од страна на Телескоп за хоризонтот на настани, со преклопени линии за означување на ориентацијата на поларизација на магнетното поле
Податоци од набљудување Епоха J2000      Рамноденица J2000
Соѕвездие	Стрелец
Ректасцензија	17^ч 45^м &1000000000040040900000040,0409^с
Деклинација	−29° 0′ &1000000000002811800000028,118″[1]
Податоци
Маса	8,54⋅10^36 kilogram 4,297⋅10^6[2] M☉
Астрометрија
Оддалеченост	26.996 ± 29[2] сг (8.277 ± 9[2] пс)
Наводи во бази
SIMBAD	— податоци

Координати: &1000000000000001700000017^ч &1000000000000004500000045^м &1000000000040040900000040,0409^с, −&1000000000000002900000029° &100000000000000000000000′ &1000000000002811800000028,118″

Стрелец А* ― супермасивна црна дупка^[3][4][5] во Галактичкото Средиште во Млечниот Пат. Гледано од Земјата, се наоѓа во близина на границата на соѕвездијата Стрелец и Скорпија, околу 5,6° јужно од еклиптиката,^[6] видливо блиску до јатото Пеперутки (М6) и Ламбда Скорпија.

Телото е светол и многу збиен астрономски радиоизвор. Името Стрелец А* го разликува збиениот извор од поголемото (и многу посветлото) подрачје на Стрелец А во кој е вграден. Стрелец А* бил откриен во 1974 година од Брус Бејлик [de] и Роберт Л. Браун,^[7][8] и ѕвездичката (*) била доделена во 1982 година од Браун,^[9] кој разбрал дека најсилната радиоемисија од средиштето на галаксијата се чини дека се должи на збиено нетоплинско радиотело.

Набљудувањата на неколку ѕвезди кои кружат околу Стрелец А*, особено ѕвездата S2, се користени за одредување на масата и горните граници на полупречникот на телото. Врз основа на масата и сè попрецизните граници на полупречникот, астрономите заклучиле дека Стрелец А* мора да биде средишна супермасивна црна дупка во галаксијата Млечен Пат.^[10] Сегашната најдобра проценка за неговата маса е 4,297 ±0.012 милиони сончеви маси.

Рајнхард Генцел и Андреја Гез ја добиле Нобеловата награда за физика за 2020 година за нивното откритие дека Стрелец А* е супермасивно збиено тело, за кој црната дупка била единственото веродостојно објаснување во тоа време.^[11]

Во мај 2022 година, астрономите ја објавиле првата слика од насобирачкиот диск околу хоризонтот на Стрелец А*, потврдувајќи дека е црна дупка, користејќи го Телескопот за хоризонтот на настани, светска мрежа на радионабљудувачници.^[12] Ова е втора потврдена слика на црна дупка, по супермасивната црна дупка на Месје 87 во 2019 година.^[13][14] Самата црна дупка не може да е гледана, само блиските тела чие однесување е под влијание на црната дупка. Набљудуваната радио и инфрацрвена енергија произлегува од гас и прашина загреани до милиони степени додека паѓаат во црната дупка.^[15]

Набљудување и опис

Стрелец А* во соѕвездието Стрелец. Црната дупка е означена со црвен круг во соѕвездието Стрелец. Оваа карта ги прикажува повеќето ѕвезди видливи со голо око под добри услови.

Пречникот на Стрелец А* е помал од орбитата на Меркур.

На 12 мај 2022 година, првата слика на Стрелец А* била објавена од страна на соработката наречена Телескоп за хоризонтот на настани. Сликата, која се заснова на податоците од радиоинтерферометарот направени во 2017 година, потврдува дека телото содржи црна дупка. Ова е втора слика од црна дупка.^[13][16] За обработка на оваа слика биле потребни пет години пресметки.^[17] Податоците биле собрани од осум радионабљудувачници на шест географски местоположби. Сликите на радио се добиваат од податоци со синтеза на блендата, обично од ноќни набљудувања на стабилни извори. Емисијата на радио од Стрелец A* варира според редоследот на минути, што ја усложува анализата.^[18]

Нивниот резултат дава вкупна аголна големина за изворот од 51,8 ± 2,3 микролачни минути.^[16] На растојание од 26,000 светлосни години, ова дава пречник од 51.8 милиони км.^{[б 1]} За споредба, Земјата е 150 милиони км од Сонцето, а Меркур е 46 милиони км од Сонцето во перихел. Сопственото движење на Стрелец A* е приближно −2,70 милилачни секунди годишно за ректасцензија и −5,6 милилачни секунди годишно за деклинација.^[19][20][21] Мерењето на овие црни дупки со телескопот ја испитувал теоријата за релативноста на Ајнштајн поригорозно отколку што било направено претходно, а резултатите совршено се совпаѓаат.^[14]

Во 2019 година, мерењата направени со Високорезолуциската воздушна широка камера-плус (ВВШК+/HAWC+) поставена во авионот на Стратосферската набљудувачница за инфрацрвена астрономија^[22] откриле дека магнетните полиња предизвикуваат околниот прстен од гас и прашина, чии температури се движат од -173.3 до 9,704.4 °C (99.8 to 9,977.6 K),^[23] да тече во орбитата околу Стрелец А*, одржувајќи ги емисиите на црните дупки ниски.^[24]

Астрономите не биле во можност да го набљудуваат Стрелец A* во оптичкиот спектар поради ефектот од 25 величини на згаснување (примање и расејување) од прашина и гас помеѓу изворот и Земјата.^[25]

Историја

Во април 1933 година, Карл Јански, кој е сметан за еден од татковците на радиоастрономијата, открил дека радиосигнал доаѓа од место во правец на соѕвездието Стрелец, кон средиштето на Млечниот Пат.^[26] Радиоизворот подоцна станал познат како Стрелец А. Неговите набљудувања не се прошириле на југ колку што сега знаеме дека е Галактичкото Средиште.^[27] Набљудувањата на Џек Пидингтон и Хари Минет со помош на радиотелескопот на Комонвелтската научна и индустриска истражувачка организација (КНИИО/SCIRO) во Потсхилскиот Резервоар, во Сиднеј, откриле дискретен и светол радиоизвор „Стрелец-Скорпија“,^[28] кој по понатамошното набљудување со радиотелескопот од 24 м на КНИИО во Довер Хајтс, бил идентификуван во писмо до списанието Nature како веројатно Галактичко Средиште.^[29]

Подоцнежните набљудувања покажаа дека Стрелец А всушност се состои од неколку преклопувачки помали составни делови; светол и многу збиен составен дел, Sgr А*, бил откриен на 13 и 15 февруари 1974 година од Балик и Роберт Л Браун со помош на основниот интерферометар на Националната радиоастрономска набљудувачница.^[7][8] Името Стрелец А* бил измислен од Браун во труд од 1982 година бидејќи радиоизворот бил „возбудлив“, а возбудените состојби на атомите се означени со ѕвездички.^[30][31]

Од 1980-тите, евидентно е дека средишниот составен дел на Стрелец A* е веројатно црна дупка. Во 1994 година, инфрацрвени и подмилиметарски спектроскопски студии од група од Беркли во кои биле вклучени нобеловецот Чарлс Хард Таунс и идниот добитник на Нобеловата награда, Рајнхард Генцел, покажале дека масата на Стрелец A* е цврсто концентрирана и од редот на 3 милиони Сонца.^[32]

На 16 октомври 2002 година, меѓународна група предводен од Рајнхард Генцел од Институтот за вонземска физика „Макс Планк“ го пријавил набљудувањето на движењето на ѕвездата С2 во близина на Стрелец А* во период од десет години. Според анализата на групата, податоците ја отфрлиле можноста Стрелец A* да содржи јато на темни ѕвездени тела или маса од изродени фермиони, што ги зајакнува доказите за масивна црна дупка. Набљудувањата на S2 користеле блискоинфрацрвена интерферометрија (во опсегот Ks, т.е. 2.1 μm) поради намаленото меѓуѕвездено згаснување во оваа лента. Мазери со силициум моноксид биле користени за усогласување на блискоинфрацрвени слики со радионабљудувања, бидејќи тие може да се набљудуваат и во блискоинфрацрвени и во радио опсези. Брзото движење на S2 (и другите блиски ѕвезди) лесно било издвојувано наспроти ѕвездите кои побавно се движат долж линијата на видот, така што тие може да бидат одземени од сликите.^[33][34]

Прашливиот облак G2 поминувајќи покрај супермасивната црна дупка во средиштето на Млечниот Пат.^[35] Состав на слики направени во различно време за да биде прикажано движење; сина кога се приближува кон гледачот, црвена кога се повлекува. Црвениот крст ја означува црната дупка.

Радионабљудувањата на Многу големата основна интерферометрија на Стрелец А*, исто така, можеа да бидат порамнети средишно со блискуинфрацрвените слики, така што било откриено дека фокусот на елиптичната орбита на S2 се совпаѓа со положбата на Стрелец А*. Од испитувањето на Кеплеровата орбита на S2, тие ја утврдиле масата на Стрелец А* да биде 4,1 ± 0,6 сончеви маси, ограничени во волумен со полупречник не поголем од 17 светлосни часови (120 ае [18 милијарди км]).^[36] Подоцнежните набљудувања на ѕвездата S14 покажале дека масата на телото е околу 4,1 милиони сончеви маси во волумен со полупречник не поголем од 6,25 светлосни часови (45 ае [6.7 милијарди км]).^[37] S175 поминал на слично растојание.^[38] За споредба, Шварцшилдовиот Полупречник е (0.08 ае [12 милиони км]). Тие, исто така, го одредиле растојанието од Земјата до Галактичкото Средиште (вртежното средиште на Млечниот Пат), што е важно за калибрирање на астрономските скали на растојание, како 8,000 ± 600 парсеци (30,000 ± 2,000 светлосни години). Во ноември 2004 година, група од астрономи објавија откривање на потенцијална црна дупка со средна маса, наречена GCIRS 13E, која кружи на 3 светлосни години од Стрелец А*. Оваа црна дупка од 1.300 сончеви маси е во јато од седум ѕвезди. Ова набљудување може да додаде поддршка на идејата дека супермасивните црни дупки растат со примање на блиските помали црни дупки и ѕвезди.

По следењето на ѕвездените орбити околу Стрелец А* 16 години, Гилесен и соработниците ја процениле масата на телото на 4,31 ± 0,38 сончеви маси. Резултатот бил објавен во 2008 година и објавен во The Astrophysical Journal во 2009 година.^[39] Рајнхард Генцел, водач на групата на истражувањето, рекол дека студијата го испорачала „она што сега е сметано за најдобар емпириски доказ дека супермасивните црни дупки навистина постојат. Ѕвездените орбити во Галактичкото Средиште покажуваат дека средишната маса на концентрација од четири милиони сончеви маси мора да бидат црна дупка, надвор од секое разумно сомневање“.^[40]

На 5 јануари 2015 година, НАСА објавила дека забележала рендгенски блесок 400 пати посветол од вообичаеното, рекорден, од Стрелец А*. Необичниот настан можеби е предизвикан од распаѓањето на астероид кој паѓа во црната дупка или од заплеткувањето на линиите на магнетното поле во гасот што тече во Стрелец А*, според астрономите.^[41]

На 13 мај 2019 година, астрономите кои ја користеле Кековата набљудувачница биле сведоци на ненадејно осветлување на Стрелец А*, што станал 75 пати посветол од вообичаеното, што наведува дека супермасивната црна дупка можеби наишла на друго тело.^[42]

Во јуни 2023 година, биле пронајдени необјаснети филаменти на радиоенергија поврзани со Стрелец А*.^[43]

• 
  набљудувања на гасни облаци богати со молекуларен водород, со опкружен простор околу Стрелец А*, од АГМН^[44]
• 
  Невообичаен светол рендгенски блесок од Стрелец A* бил забележан во 2013 година.^[41]
• 
  Исфрлена материја одостаток од супернова правејќи на материјал за правење на планети видена во радио и рендгенски зраци
• 
  Остатокот од супернова исфрлање создава материјал што образува планета, виден во инфрацрвена и рендгенска зраци

Средишна црна дупка

NuSTAR ги фотографирала овие први, насочени погледи на супермасивната црна дупка во срцето на Млечниот Пат со високоенергетски рендгенски зраци.

Во трудот објавен на 31 октомври 2018 година, било објавено откривањето на убедливи докази дека Стрелец А* е црна дупка. Користејќи го интерферометарот GRAVITY и четирите телескопи на Многу големиот телескоп за да биде создаден виртуелен телескоп со пречник од 130 м, астрономите откриле купчиња гас кои се движат со околу 30% од брзината на светлината. Емисијата од високо енергетските електрони многу блиску до црната дупка била видлива како три истакнати светли блесоци. Овие точно се совпаѓаат со теоретските предвидувања за жешки точки кои кружат блиску до црна дупка од четири милиони сончеви маси. Сметано е дека блесоците потекнуваат од магнетните заемодејствија во многу жешкиот гас кој кружи многу блиску до Стрелец А*.^[15][45]

Во јули 2018 година, било објавено дека S2 која кружи околу Стрелец А*, била фотографирана со 7,650 км/с, или 2,55% од брзината на светлината, што води до перицентралниот пристап, во мај 2018 година, на околу 120 ае (18 милијарди км; приближно 1.400 Шварцшилдови полупречници) од Стрелец А*. На тоа блиско растојание до црната дупка, Ајнштајновата теорија на општата релативност (ОР) предвидува дека S2 ќе покаже забележливо гравитациско црвено поместување покрај вообичаената брзина на црвено поместување; гравитациското црвено поместување било откриено, во согласност со предвидувањето на ОР во рамките на 10-процентната прецизност на мерењето.^[46][47]

Претпоставувајќи дека општата релативност е сè уште валиден опис на гравитацијата во близина на хоризонтот на настани, радиоемисиите на Стрелец А* не се сосредочени на црната дупка, туку произлегуваат од светла точка во подрачјето околу црната дупка, блиску до хоризонтот на настани, евентуално во насобирачкиот диск, или релативистички млаз материјал исфрлен од дискот.^[48] Ако очигледната положба на Стрелец А* била точно сосредочена на црната дупка, би можело да биде виден тој зголемен повеќе од неговата големина, поради гравитациското гледање со леќи кон црната дупка. Според општата релативност, ова би резултирало со структура слична на прстен, кој има пречник околу 5,2 пати поголем од Шварцшилдовиот полупречник на црната дупка (10 микролачни секунци). За црна дупка од околу 4 милиони сончеви маси, ова одговара на големина од приближно 52 микролачни секунди, што е во согласност со набљудуваната вкупна големина од околу 50 микролачни секунди,^[48] големината (привидниот пречник) на самата црна дупка на Стрелец A* е 20 микролачни секунди.

Неодамнешните набљудувања со помала резолуција открија дека радиоизворот на Стрелец А* е симетричен.^[49] Симулациите на алтернативните теории на гравитацијата прикажуваат резултати што може да биде тешко да се разликуваат од општата релативност.^[50] Сепак, труд од 2018 година предвидува слика на Стрелец А* што е во согласност со неодамнешните набљудувања; особено ја објаснува малата аголна големина и симетричната морфологија на изворот.^[51]

Масата на Стрелец А* е проценета на два различни начини:

1. Две групи - во Германија и Соединетите Држави - ги следеле орбитите на поединечни ѕвезди многу блиску до црната дупка и ги користеле Кеплеровите закони за да ја заклучат затворената маса. Германската група открила маса од 4,31 ± 0,38 сончеви маси,^[39] додека група од Соединетите Држави открила 4,1 ± 0,6 сончеви маси.^[37] Имајќи предвид дека оваа маса е ограничена во сфера со полупречник од 44 милиони километри, ова дава густина десет пати поголема од претходните проценки.
2. Во поново време, мерењето на сопствените движења на примерок од неколку илјади ѕвезди во приближно еден парсек од црната дупка, во комбинација со статистичка техника, дале проценка на масата на црната дупка на 3.600.000+0,2
   −0,4 M_☉, плус распределена маса во средишниот парсек која изнесува 1 ± 0,5 M_☉.^[52] Сметано е дека второто е составено од ѕвезди и ѕвездени остатоци.

Магнетар пронајден многу блиску до супермасивната црна дупка, Стрелец А*, во средиштето на галаксијата Млечен Пат.

Релативно малата маса на оваа супермасивна црна дупка, заедно со малата сјајност на радио и инфрацрвените емисиони линии, имплицираат дека Млечниот Пат не е Сејфертова галаксија.^[25]

На крајот на краиштата, она што е гледано не е самата црна дупка, туку набљудувањата кои се доследни само ако постои црна дупка присутна во близина на Стрелец А*. Во случај на таква црна дупка, набљудуваната радио и инфрацрвена енергија произлегува од гас и прашина загреани на милиони степени додека паѓаат во црната дупка.^[15] Сметано е дека самата црна дупка емитира само Хокингово зрачење на занемарлива температура, од редот на 10⁻¹⁴ келвини.

Гама-набљудувачницата INTEGRAL при Европската вселенска агенција набљудувала гама-зраци кои биле во заемодејсво со блискиот џиновски молекуларен облак Стрелец B2, предизвикувајќи емисија на рендгенски зраци од облакот. Вкупната сјајност од овој изблик (L≈1,5×10³⁹ ергови/с) е проценуван дека е милион пати посилен од тековниот излез од Стрелец A* и е споредлив со типично активно галактичко јадро.^[53][54] Во 2011 година овој заклучок бил поддржан од јапонските астрономи кои го набљудувале средиштето на Млечниот Пат со сателитот Сузаку.^[55]

Во јули 2019 година, астрономите објавиле дека пронашле ѕвезда, S5-HVS1, која патувала 1,755 км/с или 0,006 c. Ѕвездата се наоѓа во соѕвездието Жерав на јужното небо, и на околу 29.000 светлосни години од Земјата, и можеби е исфрлена од галаксијата Млечен Пат по заемодејство со Стрелец А*.^[56][57]

Неколку вредности^[58][59] се дадени за неговиот параметар за центрифугирање ${\displaystyle a_{*}={\frac {cJ}{GM^{2}}}}$; некои примери се од Фраџоне и Луб (2020) ${\displaystyle a_{*}<0.1}$,^[60] Белангер и соработниците (2006) ${\displaystyle a_{*}\sim 0.22}$,^[61] Мејер и соработниците (2006) ${\displaystyle a_{*}>0.4}$,^[62] Гензел и соработниците (2003) ${\displaystyle a_{*}\sim 0.52}$^[63] и Дејли и сор. (2023) ${\displaystyle a_{*}=0.90\pm 0.06}$.^[59]

Ѕвезди кои кружат

Главна статија: Стрелец A* (ѕвездено јато)

Заклучени орбити на шест ѕвезди околу кандидатот за супермасивна црна дупка Стрелец А* во средиштето на Млечниот Пат.^[64]

Ѕвезди кои се движат околу Стрелец А*, 20-годишен времеслед, кој завршува во 2018 година.^[65][66]

Ѕвезди кои се движат околу Стрелец А* како што е забележано во 2021 година.^[67][68][69]

Постојат голем број на ѕвезди во блиска орбита околу Стрелец А*, кои збирно се познати како „Ѕвезди S“.^[70] Овие ѕвезди се забележани првенствено во инфрацрвените бранови должини на K-лентата, бидејќи меѓуѕвездената прашина драстично ја ограничува видливоста во видливите бранови должини. Ова е поле кое брзо се менува - во 2011 година, орбитите на најистакнатите ѕвезди тогаш познати биле нацртани на дијаграмот лево, покажувајќи споредба помеѓу нивните орбити и различните орбити во Сончевиот Систем.^[66] Оттогаш, откриено е дека S62 се приближува уште поблиску од тие ѕвезди.^[71]

Високите брзини и блиските приоди до супермасивната црна дупка ги прават овие ѕвезди корисни за утврдување на границите на физичките димензии на Стрелец А*, како и за набљудување на ефектите поврзани со општата релативност како периапсното поместување на нивните орбити. Одржуван е активен часовник за можноста ѕвездите да се приближат до хоризонтот на настани доволно блиску за да бидат нарушени, но ниту една од овие ѕвезди не е очекувано да ја доживее таа судбина.

Согласно 2020 година, S4714 е тековниот рекордер за најблиско доближување до Стрелец А*, со околу 12,6 ае (1.88 милијарди км), речиси исто колку што Сатурн се приближува до Сонцето, патувајќи со околу 8% од брзината на светлината. Овие бројки се приближни, формалните неизвесности се 12,6 ± 9,3 и 23,928 ± 8,840 км/с. Нејзиниот орбитален период е 12 години, но крајната ексцентричност од 0,985 и дава близок пристап и голема брзина.^[72]

Извадок од табела на ова јато (видете јато Стрелец А*), на кој се претставени најистакнатите членови. Во табелата подолу, id1 е името на ѕвездата во Гилесеновиот каталог и id2 во каталогот на Универзитетот во Калифорнија, Лос Анџелес. a, e, i, Ω и ω се стандардни орбитални елементи, со a кое е мерено во лачни секунди. Tp е епоха на перицентарски премин, P е орбитален период во години и Kmag е инфрацрвената К-појасна привидна величина на ѕвездата. q и v се перцентарното растојание во AU и перцентарската брзина во проценти од брзината на светлината.^[73]

id1	id2	a	e	i (°)	Ω (°)	ω (°)	Tp (години)	P (години)	Kmag	q (ае)	v (%c)
S1	S0-1	0.5950	0.5560	119.14	342.04	122.30	2001.800	166.0	14.70	2160.7	0.55
S2	S0-2	0.1251	0.8843	133.91	228.07	66.25	2018.379	16.1	13.95	118.4	2.56
S8	S0-4	0.4047	0.8031	74.37	315.43	346.70	1983.640	92.9	14.50	651.7	1.07
S12	S0-19	0.2987	0.8883	33.56	230.10	317.90	1995.590	58.9	15.50	272.9	1.69
S13	S0-20	0.2641	0.4250	24.70	74.50	245.20	2004.860	49.0	15.80	1242.0	0.69
S14	S0-16	0.2863	0.9761	100.59	226.38	334.59	2000.120	55.3	15.70	56.0	3.83
S62		0.0905	0.9760	72.76	122.61	42.62	2003.330	9.9	16.10	16.4	7.03
S4714		0.102	0.985	127.7	129.28	357.25	2017.29	12.0	17.7	12.6	8.0

Откривање на гасен облак Г2 на насобирачки правец

Првпат забележан како нешто необично на сликите од средиштето на Млечниот Пат во 2002 година,^[74] гасниот облак G2, кој има маса околу три пати поголема од Земјата, било потврдено дека веројатно е на патека што го води во зоната на насобирање на Стрелец A* во труд објавен во списанието Nature во 2012 година.^[75] Предвидувањата за неговата орбита наведувале дека најблиску ќе се приближи до црната дупка ( перинигрикон) на почетокот на 2014 година, кога облакот бил на растојание од нешто повеќе од 3.000 пати од полупречникот на хоризонтот на настани (или ≈260 ае, 36 светлосни часови) од црната дупка. Забележано е дека G2 се пореметува од 2009 година,^[75] и некои предвидувале дека ќе биде целосно уништен од средбата, што можеше да доведе до значително осветлување на рендгенските зраци и други емисии од црната дупка. Други астрономи навеле дека гасниот облак би можел да крие слаба ѕвезда, или производ од спојување на двојни ѕвезди, што ќе го држи заедно против плимните сили на Стрелец A*, дозволувајќи му на збирот да помине без никаков ефект.^[76] Покрај плимните ефекти врз самиот облак, во мај 2013 година било предложено^[77] дека, пред неговиот перинигрикон, G2 може да доживее повеќекратни блиски средби со членовите на населенијата од црни дупки и неутронски ѕвезди за кои е сметано дека кружат во близина на Галактичкото Средиште, кој нуди одреден увид во подрачјето околу супермасивната црна дупка во средиштето на Млечниот Пат.^[78]

Просечната стапка на насобирање на Стрелец A* е невообичаено мала за црна дупка со нејзината маса^[79] и е забележлива само затоа што е толку блиску до Земјата. Било сметано дека минувањето на G2 во 2013 година може да им понуди на астрономите шанса да научат многу повеќе за тоа како материјалот се собира на супермасивни црни дупки. Неколку астрономски работни тела го забележале овој најблизок пристап, со набљудувања потврдени со Чандра, XMM, Многу големата низа, INTEGRAL, Свифт, Ферми и побарани во Многу големиот телескоп и „Кек“.^[80]

Симулации на преминот биле направени пред да биде сторено од страна на групи во Европската јужна набљудувачница^[81] и Националната лабораторија „Лоренс Ливермор“.^[82]

Додека облакот се приближувал до црната дупка, Дерил Хагард рекол: „Возбудливо е да се има нешто што повеќе изгледа како опит“ и се надева дека заемодејството ќе произведе ефекти кои ќе обезбедат нови информации и сознанија.^[83]

Ништо не било забележано за време и по најблиското приближување на облакот до црната дупка, што беше било како недостаток на „огномет“ и „сопка“.^[84] Астрономите од Групата за Галактичкото Средиште при Универзитет во Калифорнија, Лос Анџелес, објавиле набљудувања добиени на 19 и 20 март 2014 година, заклучувајќи дека G2 е сè уште недопрена (за разлика од предвидувањата за едноставна хипотеза за гасен облак) и дека облакот најверојатно ќе има средишна ѕвезда.^[76]

Анализата објавена на 21 јули 2014 година, заснована на набљудувањата на Многу големиот телескоп на Европската јужна набљудувачница во Чиле, заклучи алтернативно дека облакот, наместо да биде изолиран, може да биде густ куп во постојан, но потенок тек на материјата и би делува како постојано ветре на дискот на материјата што кружи околу црната дупка, наместо ненадејни налети кои би предизвикале висока осветленост додека удираат, како што првично било очекувано. Како поддршка на оваа хипотеза, G1, облак кој поминал во близина на црната дупка пред 13 години, имал орбита речиси идентична со G2, во согласност со двата облаци, и гасна опашка за која е сметано дека е зад G2, а сите се погусти купчиња во еден голем гасен поток.^[84][85]

Андреја Гец и соработниците во 2014 година предложиле дека G2 не е гасен облак, туку пар двојни ѕвезди кои кружеле околу црната дупка во тандем и се споиле во крајно голема ѕвезда.^[76][86]

 

Уметничко толкување на насобирањето на гасниот облак G2 кон Стрелец A*. Заслуга: ЕЈН^[87]

Оваа симулација прикажува гасен облак, откриен во 2011 година, како што минува блиску до супермасивната црна дупка во средиштето на Млечниот Пат.

Оваа видео низа го прикажува движењето на прашестиот облак G2 како што се доближува, и тогаш ја поминува супермасивната црна дупка во средиштето на Млечниот Пат.

Поврзано

• Вишок на GeV во Галактичкото Средиште
• Список на најблиски познати црни дупки

Забелешки

1. Ова приближно е еднакво на околу 37 пати поголем пречник од Сонцето на ~1.400.000 километри.

Наводи

1. Reid and Brunthaler 2004
2. The GRAVITY collaboration (септември 2023). „Polarimetry and astrometry of NIR flares as event horizon scale, dynamical probes for the mass of Sgr A*“. Astronomy & Astrophysics. 677: L10. arXiv:2307.11821. Bibcode:2023A&A...677L..10G. doi:10.1051/0004-6361/202347416.
3. Parsons, Jeff (31 октомври 2018). „Scientists find proof a supermassive black hole is lurking at the centre of the Milky Way“. Metro (англиски). Архивирано од изворникот на 31 октомври 2018. Посетено на 21 септември 2024.
4. Mosher, Dave (31 октомври 2018). „A 'mind-boggling' telescope observation has revealed the point of no return for our galaxy's monster black hole“. The Middletown Press. Business Insider. Архивирано од изворникот на 31 октомври 2018. Посетено на 21 септември 2024.
5. Plait, Phil (7 ноември 2018). „Astronomers See Material Orbiting a Black Hole *Right* at the Edge of Forever“. Bad Astronomy (англиски). Syfy Wire. Архивирано од изворникот на 10 ноември 2018. Посетено на 21 септември 2024.
6. Пресметано со користење на калкулаторот за екваторските и еклиптичките координати Архивирано на 21 јули 2019.
7. Balick, B.; Brown, R. L. (1 декември 1974). „Intense sub-arcsecond structure in the galactic center“. Astrophysical Journal. 194 (1): 265–270. Bibcode:1974ApJ...194..265B. doi:10.1086/153242.
8. Melia 2007, стр. 7
9. Brown, Robert L. (1 ноември 1982). „Precessing Jets in Sagittarius A: Gas Dynamics in the Central Parsec of the Galaxy“. The Astrophysical Journal. 262: 110–119. Bibcode:1982ApJ...262..110B. doi:10.1086/160401.
10. Henderson, Mark (2009-12-09). „Astronomers confirm black hole at the heart of the Milky Way“. Times Online. Архивирано од изворникот на 2008-12-16. Посетено на 21 септември 2024.
11. „The Nobel Prize in Physics 2020“ (англиски). 6 октомври 2020. Архивирано од изворникот на 24 април 2021. Посетено на 21 септември 2024.
12. Bower, Geoffrey C. (мај 2022). „Focus on First Sgr A* Results from the Event Horizon Telescope“. The Astrophysical Journal. Архивирано од изворникот на 19 јули 2022. Посетено на 21 септември 2024.
13. „Astronomers reveal first image of the black hole at the heart of our galaxy“. eso.org. 12 мај 2022. Архивирано од изворникот на 12 мај 2022. Посетено на 21 септември 2024.
14. Overbye, Dennis (2022-05-12). „The Milky Way's Black Hole Comes to Light“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Архивирано од изворникот на 12 мај 2022. Посетено на 21 септември 2024.
15. Abuter, R.; Amorim, A.; Bauböck, M.; Berger, J. P.; Bonnet, H.; Brandner, W.; Clénet, Y.; Coudé Du Foresto, V.; De Zeeuw, P. T. (2018). „Detection of orbital motions near the last stable circular orbit of the massive black hole SgrA“. Astronomy & Astrophysics. 618: L10. arXiv:1810.12641. Bibcode:2018A&A...618L..10G. doi:10.1051/0004-6361/201834294.
16. The Event Horizon Telescope Collaboration (1 мај 2022). „First Sagittarius A* Event Horizon Telescope Results. I. The Shadow of the Supermassive Black Hole in the Center of the Milky Way“. The Astrophysical Journal Letters. 930 (2): L12. Bibcode:2022ApJ...930L..12E. doi:10.3847/2041-8213/ac6674. ISSN 2041-8205.
17. Hensley, Kerry (2022-05-12). „First Image of the Milky Way's Supermassive Black Hole“. AAS Nova (англиски). Архивирано од изворникот на 2 август 2022. Посетено на 21 септември 2024.
18. The Event Horizon Telescope Collaboration (1 мај 2022). „First Sagittarius A* Event Horizon Telescope Results. III. Imaging of the Galactic Center Supermassive Black Hole“. The Astrophysical Journal Letters. 930 (2): L14. arXiv:2311.09479. Bibcode:2022ApJ...930L..14E. doi:10.3847/2041-8213/ac6429. ISSN 2041-8205.
19. Backer and Sramek 1999, § 3
20. „Focus on the First Event Horizon Telescope Results – The Astrophysical Journal Letters – IOPscience“. iopscience.iop.org. Архивирано од изворникот на 2019-05-14. Посетено на 21 септември 2024.
21. Overbye, Dennis (2019-04-10). „Black Hole Picture Revealed for the First Time“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Архивирано од изворникот на 2019-05-21. Посетено на 21 септември 2024.
22. „HAWC+, the Far-Infrared Camera and Polarimeter for SOFIA“. 2018. Архивирано од изворникот на 2021-08-03. Посетено на 21 септември 2024.
23. „The Milky Way's Monster Black Hole Has a Cool Gas Halo – Literally“. Space.com. 5 јуни 2019. Архивирано од изворникот на 19 јуни 2019. Посетено на 21 септември 2024.
24. „Magnetic Fields May Muzzle Milky Way's Monster Black Hole“. Space.com. 14 јуни 2019. Архивирано од изворникот на 18 јуни 2019. Посетено на 21 септември 2024.
25. Osterbrock and Ferland 2006, стр. 390
26. „Karl Jansky: The Father of Radio Astronomy“. 29 август 2012. Архивирано од изворникот на 2019-06-28. Посетено на 21 септември 2024.
27. Goss, W. M.; McGee, R. X. (1996). „The Discovery of the Radio Source Sagittarius A (Sgr A)“. The Galactic Center, Astronomical Society of the Pacific Conference Series. 102: 369. Bibcode:1996ASPC..102..369G. Архивирано од изворникот на 3 март 2021. Посетено на 21 септември 2024.
28. Piddington, J. H.; Minnett, H. C. (1 декември 1951). „Observations of Galactic Radiation at Frequencies of 1200 and 3000 Mc/s“. Australian Journal of Scientific Research A. 4 (4): 459. Bibcode:1951AuSRA...4..459P. doi:10.1071/CH9510459. Архивирано од изворникот на 13 април 2021. Посетено на 21 септември 2024.
29. McGee, R. X.; Bolton, J. G. (1 мај 1954). „Probable observation of the galactic nucleus at 400 Mc./s“. Nature. 173 (4412): 985–987. Bibcode:1954Natur.173..985M. doi:10.1038/173985b0. ISSN 0028-0836. Архивирано од изворникот на 30 јануари 2022. Посетено на 21 септември 2024.
30. Goss, W. M.; Brown, Robert L.; Lo, K. Y. (2003-05-06). „The Discovery of Sgr A*“. Astronomische Nachrichten. 324 (1): 497. arXiv:astro-ph/0305074. Bibcode:2003ANS...324..497G. doi:10.1002/asna.200385047.
31. Brown, R. L. (1982-11-01). „Precessing jets in Sagittarius A – Gas dynamics in the central parsec of the galaxy“. Astrophysical Journal, Part 1. 262: 110–119. Bibcode:1982ApJ...262..110B. doi:10.1086/160401.
32. Genzel, R; Hollenbach, D; Townes, C H (1994). „The nucleus of our Galaxy“. Reports on Progress in Physics. 57 (5): 417–479. Bibcode:1994RPPh...57..417G. doi:10.1088/0034-4885/57/5/001. ISSN 0034-4885.
33. Schödel et al. 2002
34. Sakai, Shoko; Lu, Jessica R.; Ghez, Andrea; Jia, Siyao; Do, Tuan; Witzel, Gunther; Gautam, Abhimat K.; Hees, Aurelien; Becklin, E. (2019-03-05). „The Galactic Center: An Improved Astrometric Reference Frame for Stellar Orbits around the Supermassive Black Hole“. The Astrophysical Journal (англиски). 873 (1): 65. arXiv:1901.08685. Bibcode:2019ApJ...873...65S. doi:10.3847/1538-4357/ab0361. ISSN 1538-4357.
35. „Best View Yet of Dusty Cloud Passing Galactic Centre Black Hole“. Архивирано од изворникот на 7 април 2015. Посетено на 21 септември 2024.
36. Ghez et al. (2003) "The First Measurement of Spectral Lines in a Short-Period Star Bound to the Galaxy's Central Black Hole: A Paradox of Youth" Astrophysical Journal 586 L127
37. Ghez, A. M.; и др. (декември 2008). „Measuring Distance and Properties of the Milky Way's Central Supermassive Black Hole with Stellar Orbits“. Astrophysical Journal. 689 (2): 1044–1062. arXiv:0808.2870. Bibcode:2008ApJ...689.1044G. doi:10.1086/592738.
38. Gillessen, S.; Plewa, P. M.; Eisenhauer, F.; Sari, R.; Waisberg, I.; Habibi, M.; Pfuhl, O.; George, E.; Dexter, J. (2017). „An Update on Monitoring Stellar Orbits in the Galactic Center“. The Astrophysical Journal (англиски). 837 (1): 30. arXiv:1611.09144. Bibcode:2017ApJ...837...30G. doi:10.3847/1538-4357/aa5c41. ISSN 0004-637X.
39. Gillessen et al. 2009
40. O'Neill 2008
41. Chou, Felicia; Anderson, Janet; Watzke, Megan (5 јануари 2015). „NASA's Chandra Detects Record-Breaking Outburst from Milky Way's Black Hole“. НАСА. Архивирано од изворникот на 6 јануари 2015. Посетено на 21 септември 2024.
42. „Our Galaxy's Supermassive Black Hole Has Emitted a Mysteriously Bright Flare“. Science Alert. 12 август 2019. Архивирано од изворникот на 12 август 2019. Посетено на 21 септември 2024.
43. Overbye, Dennis (8 јуни 2023). „Our Local Black Hole Serves Up an 'Awe Moment' – Filaments of radio energy from Sagittarius A*, the black hole at the center of the Milky Way galaxy, are turning astronomers' heads“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 8 јуни 2023. Посетено на 21 септември 2024.
44. „Cloudlets swarm around our local supermassive black hole“. www.eso.org. Архивирано од изворникот на 22 октомври 2018. Посетено на 21 септември 2024.
45. „Most Detailed Observations of Material Orbiting close to a Black Hole“. European Southern Observatory (ESO). Архивирано од изворникот на 1 ноември 2018. Посетено на 21 септември 2024.
46. Genzel; и др. (2018-07-26). „Detection of the gravitational redshift in the orbit of the star S2 near the Galactic centre massive black hole“. Astronomy & Astrophysics. 615: L15. arXiv:1807.09409. Bibcode:2018A&A...615L..15G. doi:10.1051/0004-6361/201833718. Архивирано од изворникот на 2019-04-04. Посетено на 21 септември 2024.
47. „Star spotted speeding near black hole at centre of Milky Way – Chile's Very Large Telescope tracks S2 star as it reaches mind-boggling speeds by supermassive black hole“. The Guardian. 2017-07-26. Архивирано од изворникот на 2019-04-04. Посетено на 201 септември 2024.
48. Lu, R.; и др. (2018). „Detection of intrinsic source structure at ~3 Schwarzschild radii with Millimeter-VLBI observations of Sgr A*“. Astrophysical Journal. 859 (1): 60. arXiv:1805.09223. doi:10.3847/1538-4357/aabe2e.
49. Issaoun, S. (18 јануари 2019). „The Size, Shape, and Scattering of Sagittarius A* at 86 GHz: First VLBI with ALMA“. The Astrophysical Journal. 871 (1): 30. arXiv:1901.06226. Bibcode:2019ApJ...871...30I. doi:10.3847/1538-4357/aaf732.
50. Rezzolla, Luciano (17 април 2018). „Astrophysicists Test Theories of Gravity with Black Hole Shadows“. SciTech Daily. Архивирано од изворникот на 2019-04-02. Посетено на 21 септември 2024.
51. „Revealing the black hole at the heart of the galaxy“. Netherlands Research School for Astronomy. 22 јануари 2019. Архивирано од изворникот на 2019-03-18. Посетено на 21 септември 2024.
52. Schödel et al. 2009
53. „Integral rolls back history of Milky Way's super-massive black hole“. Hubble News Desk. 28 јануари 2005. Архивирано од изворникот на 2012-10-16. Посетено на 21 септември 2024.
54. Revnivtsev, M. G.; и др. (октомври 2004). „Hard X-ray view of the past activity of Sgr A$^{\star}$ in a natural Compton mirror“. Astronomy & Astrophysics. 425 (3): L49–L52. arXiv:astro-ph/0408190. Bibcode:2004A&A...425L..49R. doi:10.1051/0004-6361:200400064. ISSN 0004-6361.
55. Nobukawa, M.; и др. (2011-09-08). „New Evidence for High Activity of the Supermassive Black Hole in our Galaxy“. The Astrophysical Journal. 739 (2): L52. arXiv:1109.1950. Bibcode:2011ApJ...739L..52N. doi:10.1088/2041-8205/739/2/L52. ISSN 2041-8205.
56. Overbye, Dennis (14 ноември 2019). „A Black Hole Threw a Star Out of the Milky Way Galaxy – So long, S5-HVS1, we hardly knew you“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 17 ноември 2019. Посетено на 21 септември 2024.
57. Koposov, Sergey E; и др. (2020-01-11). „Discovery of a nearby 1700 km s−1 star ejected from the Milky Way by Sgr A*“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (англиски). 491 (2): 2465–2480. arXiv:1907.11725. doi:10.1093/mnras/stz3081. ISSN 0035-8711.
58. Eckart, Andreas; Tursunov, A.A.; Zajacek, M.; Parsa, M.; Hosseini, E.; Subroweit, M.; Peissker, F.; Straubmeier, C.; Horrobin, M. (2019-02-01). „Mass, Distance, Spin, Charge, and Orientation of the super massive black hole SgrA*“. Proceedings of Science (англиски). Sissa Medialab. 342: 048. doi:10.22323/1.342.0048.
59. Daly, Ruth A; Donahue, Megan; O'Dea, Christopher P; Sebastian, Biny; Haggard, Daryl; Lu, Anan (2023-10-28). „New black hole spin values for Sagittarius A* obtained with the outflow method“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (англиски). 527 (1): 428–436. arXiv:2310.12108. doi:10.1093/mnras/stad3228. ISSN 0035-8711.
60. Fragione, Giacomo; Loeb, Abraham (2020-10-01). „An Upper Limit on the Spin of SgrA* Based on Stellar Orbits in Its Vicinity“. The Astrophysical Journal. 901 (2): L32. arXiv:2008.11734. Bibcode:2020ApJ...901L..32F. doi:10.3847/2041-8213/abb9b4. ISSN 2041-8213.
61. Bélanger, G; Terrier, R; Jager, O C de; Goldwurm, A; Melia, F (2006-12-01). „Periodic Modulations in an X-ray Flare from Sagittarius A*“. Journal of Physics: Conference Series. 54: 420–426. arXiv:astro-ph/0604337. Bibcode:2006JPhCS..54..420B. doi:10.1088/1742-6596/54/1/066. ISSN 1742-6588.
62. Meyer, L.; Eckart, A.; Schödel, R.; Duschl, W. J.; Mužić, K.; Dovčiak, M.; Karas, V. (декември 2006). „Near-infrared polarimetry setting constraints on the orbiting spot model for Sgr A* flares“. Astronomy & Astrophysics. 460 (1): 15–21. arXiv:astro-ph/0610104. Bibcode:2006A&A...460...15M. doi:10.1051/0004-6361:20065925. ISSN 0004-6361.
63. Genzel, R.; Schödel, R.; Ott, T.; Eckart, A.; Alexander, T.; Lacombe, F.; Rouan, D.; Aschenbach, B. (ноември 2003). „Near-infrared flares from accreting gas around the supermassive black hole at the Galactic Centre“. Nature (англиски). 425 (6961): 934–937. arXiv:astro-ph/0310821. Bibcode:2003Natur.425..934G. doi:10.1038/nature02065. ISSN 0028-0836. PMID 14586462.
64. Eisenhauer, F.; и др. (20 јули 2005). „SINFONI in the Galactic Center: Young Stars and Infrared Flares in the Central Light-Month“. The Astrophysical Journal. 628 (1): 246–259. arXiv:astro-ph/0502129. Bibcode:2005ApJ...628..246E. doi:10.1086/430667.
65. „First Successful Test of Einstein's General Relativity Near Supermassive Black Hole – Culmination of 26 years of ESO observations of the heart of the Milky Way“. www.eso.org (англиски). Архивирано од изворникот на 2019-03-08. Посетено на 21 септември 2024.
66. GRAVITY Collaboration; Abuter, R.; Amorim, A.; Anugu, N.; Bauböck, M.; Benisty, M.; Berger, J. P.; Blind, N.; Bonnet, H. (јули 2018). „Detection of the gravitational redshift in the orbit of the star S2 near the Galactic centre massive black hole“. Astronomy & Astrophysics. 615: L15. arXiv:1807.09409. Bibcode:2018A&A...615L..15G. doi:10.1051/0004-6361/201833718. ISSN 0004-6361. Архивирано од изворникот на 2020-07-27. Посетено на 21 септември 2024.
67. „Watch stars move around the Milky Way's supermassive black hole in deepest images yet“. www.eso.org (англиски). Архивирано од изворникот на 2021-12-14. Посетено на 21 септември 2024.
68. GRAVITY Collaboration; Stadler, J.; Drescher, A. (2021-12-14). „Deep images of the Galactic center with GRAVITY“. Astronomy & Astrophysics. 657: A82. arXiv:2112.07477. doi:10.1051/0004-6361/202142459. ISSN 0004-6361.
69. GRAVITY Collaboration; Abuter, R.; Aimar, N.; Amorim, A.; Ball, J.; Bauböck, M.; Gillessen, S.; Widmann, F.; Heissel, G. (2021-12-14). „Mass distribution in the Galactic Center based on interferometric astrometry of multiple stellar orbits“. Astronomy & Astrophysics. 657: L12. arXiv:2112.07478. doi:10.1051/0004-6361/202142465. ISSN 0004-6361.
70. Eckart, A.; Genzel, R.; Ott, T.; Schödel, R. (2002-04-11). „Stellar orbits near Sagittarius A*“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 331 (4): 917–934. arXiv:astro-ph/0201031. Bibcode:2002MNRAS.331..917E. doi:10.1046/j.1365-8711.2002.05237.x. ISSN 0035-8711.
71. Peissker, Florian; Eckart, Andreas; Parsa, Marzieh (јануари 2020). „S62 on a 9.9 year orbit around SgrA*“. The Astrophysical Journal. 889 (1): 61. arXiv:2002.02341. Bibcode:2020ApJ...889...61P. doi:10.3847/1538-4357/ab5afd.
72. Peißker, Florian; Eckart, Andreas; Zajaček, Michal; Basel, Ali; Parsa, Marzieh (август 2020). „S62 and S4711: Indications of a Population of Faint Fast-moving Stars inside the S2 Orbit—S4711 on a 7.6 yr Orbit around Sgr A*“. The Astrophysical Journal. 889 (50): 5. arXiv:2008.04764. Bibcode:2020ApJ...899...50P. doi:10.3847/1538-4357/ab9c1c.
73. Næss, S. (4 октомври 2019). „Galactic center S-star orbital parameters“.
74. Matson, John (2012-10-22). „Gas Guzzler: Cloud Could Soon Meet Its Demise in Milky Way's Black Hole“. Scientific American. Архивирано од изворникот на 2013-06-19. Посетено на 21 септември 2024.
75. Gillessen, S.; Genzel, R.; Fritz, T. K.; Quataert, E.; Alig, C.; Burkert, A.; Cuadra, J.; Eisenhauer, F.; Pfuhl, O. (јануари 2012). „A gas cloud on its way towards the supermassive black hole at the Galactic Centre“. Nature (англиски). 481 (7379): 51–54. arXiv:1112.3264. Bibcode:2012Natur.481...51G. doi:10.1038/nature10652. ISSN 0028-0836. PMID 22170607.
76. Witzel, G.; Ghez, A. M.; Morris, M. R.; Sitarski, B. N.; Boehle, A.; Naoz, S.; Campbell, R.; Becklin, E. E.; G. Canalizo (1 јануари 2014). „Detection of Galactic Center Source G2 at 3.8 μm during Periapse Passage“. Astrophysical Journal Letters. 796 (1): L8. arXiv:1410.1884. Bibcode:2014ApJ...796L...8W. doi:10.1088/2041-8205/796/1/L8.
77. Bartos, Imre; Haiman, Zoltán; Kocsis, Bence; Márka, Szabolcs (мај 2013). „Gas Cloud G2 Can Illuminate the Black Hole Population Near the Galactic Center“. Physical Review Letters. 110 (22): 221102 (5 pages). arXiv:1302.3220. Bibcode:2013PhRvL.110v1102B. doi:10.1103/PhysRevLett.110.221102. PMID 23767710.
78. de la Fuente Marcos, R.; de la Fuente Marcos, C. (август 2013). „Colliding with G2 near the Galactic Centre: a geometrical approach“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 435 (1): L19–L23. arXiv:1306.4921. Bibcode:2013MNRAS.435L..19D. doi:10.1093/mnrasl/slt085.
79. Morris, Mark (4 јануари 2012). „Astrophysics: The Final Plunge“. Nature. 481 (7379): 32–33. Bibcode:2012Natur.481...32M. doi:10.1038/nature10767. PMID 22170611.
80. Gillessen. „Wiki Page of Proposed Observations of G2 Passage“. Архивирано од изворникот на 1 февруари 2014. Посетено на 21 септември 2024.
81. „A Black Hole's Dinner is Fast Approaching“. ESO. 2011-12-14. Архивирано од изворникот на 2012-02-13. Посетено на 21 септември 2024.
82. H Hirschfeld, Robert (2012-10-22). „Milky Way's black hole getting ready for snack“. Национална лабораторија „Лоренс Ливермор“. Архивирано од изворникот на 2013-06-19. Посетено на 21 септември 2024.
83. Taylor Tillman, Nola (2014-04-28). „Doomed Space Cloud Nears Milky Way's Black Hole as Scientists Watch“. Space.com (англиски). Посетено на 21 септември 2024. Cosmic encounter that might reveal new secrets on how such supermassive black holes evolve; We get to watch it unfolding in a human lifetime, which is very unusual and very exciting
84. Cowen, Ron (2014). „Why galactic black hole fireworks were a flop : Nature News & Comment“. Nature. doi:10.1038/nature.2014.15591. Архивирано од изворникот на 2015-02-19. Посетено на 21 септември 2024.
85. Pfuhl, Oliver; Gillessen, Stefan; Eisenhauer, Frank; Genzel, Reinhard; Plewa, Philipp M.; Thomas Ott; Ballone, Alessandro; Schartmann, Marc; Burkert, Andreas (2015). „The Galactic Center Cloud G2 and its Gas Streamer“. The Astrophysical Journal (англиски). 798 (2): 111. arXiv:1407.4354. Bibcode:2015ApJ...798..111P. doi:10.1088/0004-637x/798/2/111. ISSN 0004-637X.
86. „How G2 survived the black hole at our Milky Way's heart - EarthSky.org“. 4 ноември 2014. Архивирано од изворникот на 5 февруари 2016. Посетено на 21 септември 2024.
87. „Simulation of gas cloud after close approach to the black hole at the centre of the Milky Way“. ESO. Архивирано од изворникот 2015-03-07. Посетено на 21 септември 2024.

Дополнителна книжевност

• Backer, D. C.; Sramek, R. A. (1999-10-20). „Proper Motion of the Compact, Nonthermal Radio Source in the Galactic Center, Sagittarius A*“. The Astrophysical Journal (англиски). 524 (2): 805–815. arXiv:astro-ph/9906048. Bibcode:1999ApJ...524..805B. doi:10.1086/307857. ISSN 0004-637X. S2CID 18858138.
• Gillessen, Stefan; и др. (23 февруари 2009). „Monitoring stellar orbits around the Massive Black Hole in the Galactic Center“. The Astrophysical Journal. 692 (2): 1075–1109. arXiv:0810.4674. Bibcode:2009ApJ...692.1075G. doi:10.1088/0004-637X/692/2/1075. S2CID 1431308.
• Melia, Fulvio (2007). The galactic supermassive black hole. Принстон: Princeton Univ. ISBN 978-0-691-13129-0.
• O'Neill, Ian (10 декември 2008). „Beyond Any Reasonable Doubt: A Supermassive Black Hole Lives in Centre of Our Galaxy“ (англиски). Universe Today.
• Osterbrock, Donald E.; Ferland, Gary J. (2006). Astrophysics of gaseous nebulae and active galactic nuclei (2nd. изд.). Мил Вели, Калифорнија: University Science Books. ISBN 978-1-891389-34-4.
• Reid, M. J.; Brunthaler, A. (декември 2004). „The Proper Motion of Sagittarius A*. II. The Mass of Sagittarius A*“. The Astrophysical Journal (англиски). 616 (2): 872–884. arXiv:astro-ph/0408107. Bibcode:2004ApJ...616..872R. doi:10.1086/424960. ISSN 0004-637X. S2CID 16568545.
• Schödel, R.; и др. (октомври 2002). „A star in a 15.2-year orbit around the supermassive black hole at the centre of the Milky Way“. Nature (англиски). 419 (6908): 694–696. arXiv:astro-ph/0210426. Bibcode:2002Natur.419..694S. doi:10.1038/nature01121. ISSN 0028-0836. PMID 12384690. S2CID 4302128.
• Schödel, R.; Merritt, D.; Eckart, A. (јули 2009). „The nuclear star cluster of the Milky Way: proper motions and mass“. Astronomy & Astrophysics. 502 (1): 91–111. arXiv:0902.3892. Bibcode:2009A&A...502...91S. doi:10.1051/0004-6361/200810922. ISSN 0004-6361. S2CID 219559.
• Melia, Fulvio (2003). The black hole at the center of our galaxy. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-09505-9.
• Doeleman, Sheperd S.; и др. (септември 2008). „Event-horizon-scale structure in the supermassive black hole candidate at the Galactic Centre“. Nature (англиски). 455 (7209): 78–80. arXiv:0809.2442. Bibcode:2008Natur.455...78D. doi:10.1038/nature07245. ISSN 0028-0836. PMID 18769434. S2CID 4424735.
• Eckart, Andreas; Schödel, Rainer; Straubmeier, Christian Michael; Straubmeier, Christian (2005). The black hole at the center of the Milky Way. Лондон: Imperial College Press. ISBN 978-1-86094-567-0.
• Eisenhauer, F.; Schdel, R.; Genzel, R.; Ott, T.; Tecza, M.; Abuter, R.; Eckart, A.; Alexander, T.; и др. (2003-11-10). „A Geometric Determination of the Distance to the Galactic Center“. The Astrophysical Journal (англиски). 597 (2): L121–L124. arXiv:astro-ph/0306220. Bibcode:2003ApJ...597L.121E. doi:10.1086/380188. ISSN 0004-637X. S2CID 16425333.
• The Event Horizon Telescope Collaboration (10 април 2019). „First M87 Event Horizon Telescope Results. I. The Shadow of the Supermassive Black Hole“. The Astrophysical Journal Letters. 875 (1): L1. arXiv:1906.11238. Bibcode:2019ApJ...875L...1E. doi:10.3847/2041-8213/ab0ec7. S2CID 145906806.
• Ghez, A. M.; и др. (2003-04-01). „The First Measurement of Spectral Lines in a Short-Period Star Bound to the Galaxy's Central Black Hole: A Paradox of Youth“. The Astrophysical Journal. 586 (2): L127–L131. arXiv:astro-ph/0302299. Bibcode:2003ApJ...586L.127G. doi:10.1086/374804. S2CID 11388341.
• Ghez, A. M.; и др. (2008-12-20). „Measuring Distance and Properties of the Milky Way's Central Supermassive Black Hole with Stellar Orbits“. The Astrophysical Journal (англиски). 689 (2): 1044–1062. arXiv:0808.2870. Bibcode:2008ApJ...689.1044G. doi:10.1086/592738. ISSN 0004-637X. S2CID 18335611.
• Reynolds, Christopher S. (септември 2008). „Bringing black holes into focus“. Nature (англиски). 455 (7209): 39–40. Bibcode:2008Natur.455...39R. doi:10.1038/455039a. ISSN 0028-0836. PMID 18769426. S2CID 205040663.
• Wheeler, J. Craig (2007). Cosmic catastrophes: exploding stars, black holes, and mapping the universe (2nd. изд.). Cambridge ; New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85714-7. OCLC 73954922.
• Banner, Tanja (2 март 2023). „Eigentlich dürfte er nicht existieren: Babystern nah an schwarzem Loch entdeckt“. Frankfurter Rundschau (германски). Посетено на 21 септември 2024.
• Peißker, F.; Zajaček, M.; Melamed, M.; Ali, B.; Singhal, M.; Dassel, T.; Eckart, A.; Karas, V. (јуни 2024). „Candidate young stellar objects in the S-cluster: Kinematic analysis of a subpopulation of the low-mass G objects close to Sgr A*“. Astronomy & Astrophysics. 686: A235. arXiv:2406.09916. Bibcode:2024A&A...686A.235P. doi:10.1051/0004-6361/202449729. ISSN 0004-6361.
• Rayne, Elizabeth (2024-07-04). „Swarm of dusty young stars found around our galaxy's central black hole“. Ars Technica. Посетено на 21 септември 2024.

 

Надворешни врски

• Дали има супермасивна црна дупка во средиштето на Млечниот Пат? (предпечатено дело во arXiv)
• Хартија од 2004 година која ја дедуцира масата на централната црна дупка од орбитите на 7 ѕвезди (предпечатено дело во arXiv)
• ESO видео клип со ѕвезда која кружи (MPEG видео од 533 KB)
• Сопственото движење на Sgr A* и масата на Sgr A* (PDF)
• Напис на NRAO во врска со радиослики VLBI на Sgr A*
• Гледајќи во црна дупка, видео на New York Times од 2015 година
• Слика на супермасивната црна дупка Стрелец А* (2022), Харвардски центар за астрофизика
• Video (65:30) – EHT conference presenting first image of Sgr A* на YouTube (Национална научна фондација; 12 мај 2022 година)