Брайан Дэвид Джозефсон (ағылш. Brian David Josephson; 4 қаңтар 1940, Кардифф, Уэльс, Ұлыбритания) — британдық физик, 1973 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты.
Джозефсон сонымен қатар паранормальдың бар екендігіне сенуімен танымал. Оның пікірінше, ғалымның ұраны «ешкімнің сөзіне сенбеу» (nullius in verba) болуы керек, бұл «егер барлық ғалымдар бірауыздан идеяны жоққа шығарса, бұл идеяның абсурд екеніне дәлел ретінде қабылданбауы керек, керісінше осы пікірдің барлық себептерін мұқият зерттеп, бұл пікірдің негізділігін анықтаңыз».[1]
Өмірбаяны
Ұлыбританияның Кардифф қаласында еврей отбасында дүниеге келген. 1960 жылы Кембридж университетінің Тринити колледжін бітірген. Сол колледжде Джозефсон магистр және докторлық дәрежелерін алды (1964). 1962 жылдан — колледждің кіші ғылыми қызметкері. 1965—1966 жылдары Джозефсон АҚШ-тың Иллинойс университетінде зерттеу жұмыстарын жүргізді. 1967 жылдан 1972 жылға дейін Джозефсон Кембриджде зерттеу жөніндегі директордың орынбасары қызметін атқарды. 1972—1974 жылдары — Кембридж университетінің оқытушысы, 1974—2007 жылдары — Кембридж университетінің физика профессоры.
1962 жылдан бастап Джозефсон асқын өткізгіштік қасиеттерін зерттейді. Магистрант ретінде жиырма екі жасында ол екі асқын өткізгіш металдар арасында орналасқан диэлектриктің жұқа қабаты арқылы өтетін электрондар құбылысын теориялық түрде болжаған (стационарлық Джозефсон эффектісі). Бұл әсер 1963 жылы эксперименталды түрде анықталды. Сондай-ақ ол контактіге потенциалдар айырымы қолданылса, тербелмелі ток ол арқылы тек қолданылатын кернеудің шамасына тәуелді жиілікпен өтеді деп ұсынды (тұрақты емес Джозефсон эффектісі). Екі әсер де байланыс аймағындағы магнит өрісіне өте сезімтал. Джозефсон эффектілерінің ашылуы қазіргі физикаға айтарлықтай әсер етті. Олар Планк тұрақтысының мәнін нақтылауға мүмкіндік берді және қазір көптеген ұлттық стандарттар бюроларында қолданылатын түбегейлі жаңа кванттық кернеу стандартын жасауға ықпал етті. Олар сондай-ақ тірі ағзалардың магнит өрістерін өлшеу және жер бетінде жасырылған заттарды анықтау үшін қолданылатын ультра сезімтал магнит өрісінің сенсорларын (SQUID) жобалауға үлес қосты. Өте әлсіз кернеуді өлшеуге арналған сезімтал детекторлар Джозефсон әсерлері негізінде жасалған. Болашақта — Джозефсон эффектісі негізінде салынған энергияны өте аз тұтынатын жоғары жылдамдықты компьютерлік желілерді пайдалану.
Кейінгі жылдары Джозефсон өтпелі нүктелерге жақын жүйелерде пайда болатын асқын өткізгіштік пен критикалық құбылыстарды зерттеуді жалғастырды. 1970 жылдардың басынан бастап ол ақыл-ой мен интеллект мәселелеріне қызығушылық танытты, мистицизмді, медитацияны және психикалық теорияны зерттеді, парапсихология, суық синтез және гомеопатия салаларындағы зерттеулерге қолдау көрсетті.
2007 жылға дейін ол Кембридж университетінің профессоры болды, онда конденсацияланған материя теориясы саласындағы материя мен ақыл-ойды біріктіру жобасын басқарды. Ол сонымен қатар Кембридждегі Тринити колледжінің стипендиаты.
Нобель сыйлығы
Джозефсон Нобель сыйлығының жартысын «туннель тосқауылынан өтетін токтың қасиеттері туралы теориялық болжамы үшін, атап айтқанда қазір Джозефсон эффектілері деп аталатын құбылыстар үшін» алды. Тарихта Нобель сыйлығының ең жас лауреаттарының бірі. Жүлденің екінші жартысы Лео Эсаки мен Айвар Джаверге «жартылай өткізгіштер мен асқын өткізгіштердегі туннельдік құбылыстарды эксперименттік ашқандары үшін» берілді.
Брайан Джозефсон Американың ғылыми-зерттеу корпорациясының ғылыми үздік марапатымен және Лондон корольдік қоғамының Хьюз медалімен марапатталды. Джозефсон — Лондон корольдік қоғамының мүшесі (1970), Америка электр және электроника инженерлері институтының және Америка өнер және ғылым академиясының шетелдік мүшесі.
Дереккөздер
Әдебиет
- Қысқа еврей энциклопедиясы. — Иер., 1976—2005 жж. — Тт. 1-11.
- Алан Саймонс. Еврейлердің 20 ғасырға қосқан үлесі, Поло баспасы, Лондон, 1997 ж.
- Үлкен энциклопедиялық сөздік. — М..: BRE, 1997.
- Дүниежүзілік өмірбаяндық энциклопедиялық сөздік, Мәскеу, BRE, 1998 ж
- Фридман С. А. Еврейлер Нобель сыйлығының лауреаттары, Қысқаша өмірбаяндық сөздік. — М..: Дограф, 2000. — ISBN 5-93431-011-9.
Сілтемелер
