ეკონომიკური ლიბერალიზმი

ეკონომიკური ლიბერალიზმი ეკონომიკური იდეოლოგია

სტატია სერიიდან
ლიბერალიზმი
ისტორია განმანათლებლობა ლიბერალიზმის თეორეტიკოსების სია
იდეები სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებები კულტურული ლიბერალიზმი დემოკრატია დემოკრატიული კაპიტალიზმი ეკონომიკური თავისუფლება ეკონომიკური ლიბერალიზმი ეგალიტარიანიზმი თავისუფალი ბაზარი თავისუფალი ვაჭრობა პერსის თავისუფლება რელიგიის თავისუფლება სიტყვის თავისუფლება გენდერული თანასწორობა ზიანის პრინციპი ინტერნაციონალიზმი ლესე ფერი თავისუფლება საბაზრო ეკონომიკა ბუნებითი უფლებები ნეგატიური თავისუფლება პოზიტიური თავისუფლება არააგრესიულობის პრინციპი ღია საზოგადოება პერმისიული საზოგადოება კერძო საკუთრება კანონის უზენაესობა სეკულარიზმი ეკლესიისა და სახელმწიფოს გაყოფა სოციალური კონტრაქტი კეთილდღეობის სახელმწიფო
განშტოებები ანარქო-კაპიტალიზმი კლასიკური ლიბერალიზმი რადიკალური ლიბერალიზმი მემარცხენე ლიბერტარიანიზმი გეოლიბერტარიანიზმი მემარჯვენე ლიბერტარიანიზმი კონსერვატიული ლიბერალიზმი დემოკრატიული ლიბერალიზმი მწვანე ლიბერალიზმი ლიბერალური ავტორიტარიზმი ლიბერალური კათოლიციზმი ლიბერალური კონსერვატიზმი ლიბერალური ფემინიზმი თანასწორობის ფემინიზმი ლიბერალური ინტერნაციონალიზმი სამოქალაქო ნაციონალიზმი ლიბერალური სოციალიზმი ნეოლიბერალიზმი ნაციონალური ლიბერალიზმი ორდოლიბერალიზმი რადიკალური ცენტრიზმი რელიგიური ლიბერალიზმი ლიბერალური ქრისტიანობა ლიბერალიზმი და პროგრესივიზმი ისლამში რეფორმისტური იუდაიზმი სეკულარული ლიბერალიზმი სოციალური ლიბერალიზმი ტექნოლიბერალიზმი მესამე გზა ვიგიზმი
პიროვნებები ექტონი შარტიე ალბერდი ალამბერი არნოლდი არონი ბადავი ბარანტი ბასტია ბენტამი ბერლინი ბევერიჯი ბობიო ბრენტანო ბრაიტი ბროლი ბერკი ჩაპეკი კასიე ჩიჩერინი ჩუ ჩუდენიუსი კლინტონი კობდენი კოლინგვუდი კონდორსე კონსტანი კროჩე კუოკო დარენდორფი დაისი დიუი დიკენსი დიდრო დუნსუნი დუნიო დვორკინი ეინაუდი ემერსონი ეტვოში ფლახი ფრიდმანი გელბრეიტი გარისონი ლოიდ ჯორჯი გლადსტონი გობეტი გომესი გრეი გრინი გუ გიიო ჰაიეკი ჰერბერტი ჰობზი ჰობჰოუზი ჰობსონი ჰოლბახი ჰუ ჰუმბოლდტი ჯეფერსონი იუბანი კანტი კელზენი ქემალი კეინზი კორაისი კორვინ-მიკე კიმლიკა ლამანტინი ლარა ლექი ლი ლინკოლნი ლოკი ლუფტი ბაბინგტონი მადარიაგა მედისონი მარტინო მასანი მიშელე მილი (მამა) მილი (შვილი) მილტონი მიზესი მოლტენო მომზენი მონი მონტალემბერტი მონტესკიე მორა მუფი ნაოროჯი ნაუმანი ნოზიკი ნუსბაუმი ობამა ოლინი გასეტი პეინი პეიტონი პოპერი პრაისი პრისტლი Prieto Quesnay Qin Ramírez Rathenau Rawls Raz Renan Renouvier Renzi Ricardo Röpke Rorthy Rosmini Rosselli Rousseau Ruggiero Sarmiento Say Sen Earl of Shaftesbury Shklar Sidney Sieyès Şinasi Sismondi Smith Soto Polar Spencer Spinoza Staël Sumner Tahtawi Tao Thierry Thorbecke Thoreau Tocqueville Tracy Troeltsch Turgot Villemain Voltaire Ward Weber Wollstonecraft Zambrano
ორგანიზაციები აფრიკის ლიბერალური ქსელი ლიბერალებისა და დემოკრატების ალიანსი ევროპისთვის (პარტია) ლიბერალებისა და დემოკრატების ალიანსი ევროპისთვის (ჯგუფი) არაბული ლიბერალური ფედერაცია აზიელი ლიბერალებისა და დემოკრატების საბჭო ევროპის დემოკრატიული პარტია ევროპის ლიბერალური ახალგაზრდობა ინდივიდუალური თავისუფლების ევროპის პარტია ლიბერტარიანული პარტიების საერთაშორისო ალიანსი ლიბერალური ახალგაზრდობის საერთაშორისო ფედერაცია ლიებრალური ინტერნაციონალი ლათინური ამერიკის ლიბერალური ქსელი ლიბერალური პარტიები
რეგიონების მიხედვით საქართველო ევროპა გაერთიანებული სამეფო შეერთებული შტატები არიზონის სკოლა კლასიკური თანამედროვე
საქართველოში ლიბერალიზმი საქართველოში ილია ჭავჭავაძე არჩილ ჯორჯაძე ნიკო ნიკოლაძე თავისუფალი დემოკრატები ევროპული საქართველო სტრატეგია აღმაშენებელი ლელო საქართველოსთვის ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა რესპუბლიკური პარტია ევროპულ-ქართული ინსტიტუტი
ხ გ რ

ეკონომიკური ლიბერალიზმი — პოლიტიკური და ეკონომიკური ფილოსოფია, რომელიც დაფუძნებულია საბაზრო ეკონომიკისა და კერძო საკუთრების მხარდაჭერისთვის წარმოების საშუალებებში. მიუხედავად ამისა, ეკონომიკური ლიბერალები შეიძლება გარკვეულწილად იყვნენ მთავრობის რეგულაციების მომხრეც. ძირითადად, ისინი მთავრობის თავისუფალი ბაზარის საქმეებში ჩარევას ეწინააღმდეგებიან, რადგან ის აფერხებს თავისუფალ ვაჭრობას და ღია კონკურენციას. ეკონომიკური ლიბერალიზმი აღწერილია, როგორც ლიბერალიზმის ეკონომიკური გამოხატულება.

როგორც ეკონომიკური სისტემა, ეკონომიკური ლიბერალიზმი ორგანიზებულია ინდივიდუალიზმზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ეკონომიკური გადაწყვეტილებების უმრავლესობა მიიღება ინდივიდების ან შინამეურნეობებს მიერ და არა კოლექტიური ინსტიტუტებისა თუ ორგანიზაციების მხრიდან.^[1] ეკონომიკა, რომელსაც ამ პრინციპების შესაბამისად მართავენ, შეიძლება ეწოდოს ლიბერალური კაპიტალიზმი ან ლიბერალური ეკონომიკა.

ეკონომიკური ლიბერალიზმი ასოცირებულია თავისუფალ ბაზართან და კაპიტალის დაგროვებასთან კერძო საკუთრებაში. ისტორიულად, ეკონომიკური ლიბერალიზმი წარმოიშვა მერკანტილიზმისა და ფეოდალიზმის საპასუხოდ. დღეისათვის ეკონომიკური ლიბერალიზმი ასევე მიიჩნევა არა-კაპიტალისტური ეკონომიკური შეხედულებების მოწინააღმდეგედ, როგორიცაა სოციალიზმი და გეგმიური ეკონომიკა.^[2] იგი ასევე ეწინააღმდეგება პროტექციონიზმს თავისუფალი ვაჭრობისა და ღია ბაზრის იდეებიდან გამომდინარე .

წარმოშობა

ადამ სმიტი ეკონომიკური ლიბერალიზმის დამცველი და მხარდამჭერი

ეკონომიკური ლიბერალიზმის მხარდამჭერი არგუმენტების გაჩენა, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა მერკანტილიზმსა და ფეოდალიზმს იწყება განმანათლებლობის პერიოდში. ეს იდეები პირველად ადამ სმიტმა გააანალიზა თავის წიგნში: გამოკვლევა ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ (1776 წ.), სადაც იგი მხარს უჭერს მთავრობის მინიმალურ ჩარევას საბაზრო ეკონომიკაში და ამავდროულად არ ეწინააღმდეგებოდა სახელმწიფოს მხრიდან ძირითადი საზოგადოებრივი სიკეთის განაწილებას.^[3] სმიტი თვლიდა, რომ თუ ყველას მიეცემა შესაძლებლობა წარმართოს საკუთარი ეკონომიკური ცხოვრება და ამაში არ ჩაერევა სახელმწიფო, არ შეეცდება მის გააკონტროლებს, შედეგი იქნება მუდმივი მზარდი კეთილდღეობა, ჰარმონიული და უფრო თანაბარი საზოგადოება.^[1] სწორედ ამ იდეებმა განაპირობა კაპიტალისტური ეკონომიკური სისტემისკენ სწრაფვა XVII საუკუნის ბოლოს, რამაც საბოლოოდ შექმნა გარემო მერკანტილიზმის სისტემის დაშლისათვის.

კერძო საკუთრება და ინდივიდუალური კონტრაქტები ეკონომიკური ლიბერალიზმის საფუძველს წარმოადგენს.^[4] ადრეული თეორია ეფუძვნება იმ მოსაზრებას, რომ ინდივიდის ეკონომიკური მოქმედებები ძირითადად ემყარება საკუთარ, კერძო ინტერესებს (უხილავი ხელი) და იდეას, მისცე ადამიანებს თავისუფალი მოქმედების საშუალება, ყოველგვარი შეზღუდვების გარეშე, რაც მოიტანს საუკეთესო შედეგებს ყველასთვის. ამავდროულად გარკვეული საზოგადოებრივი სტანდარტები და სამართლიანობა უნდა იქნას დაცული. მაგალითად, არავის უნდა ჰქონდეს უფლება იქურდოს, ითაღლითოს, იძალადოს სხვაზე. ამავდროულად უნდა არსებობდეს სიტყვისა და პრესის თავისუფლება. პოლიტიკური ჩარევა და სახელმწიფოებრივი რეგულაციები არის არაეკონომიკური, რეტროგრაციული და შეიძლება კონფლიქტამდეც მიგვიყვანოს. ლიბერალური ეკონომიკის პრინციპები ემსახურებიან ეკონომიკური ზრდის და ინდივიდუალური კეთილდღეობის ორგანიზაციას და მენეჯმენტს

თავდაპირველად, ეკონომიკურ ლიბერალებს ფეოდალური პრივილეგიების მომხრეებთან უწევდათ ბრძოლა - საკუთრების, არისტოკრატული ტრადიციებისა და მეფეების უფლებების წინააღმდეგ. XIX საუკუნის ბოლოსთვის და XX საუკუნის დასაწყისისთვის, მსგავსი ჯგუფები დამარცხებულ იქნენ.

დღეს, ეკონომიკური ლიბერალიზმი ასოცირდება კლასიკურ ლიბერალიზმთან, ნეოლიბერალიზმთან, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმთან და კონსერვატიზმის ზოგიერთ სკოლასთან, როგორიცაა ლიბერალური კონსერვატიზმი.

სახელმწიფო ჩარევა

ეკონომიკური ლიბერალიზმი ეწინააღმდეგება მთავრობის ჩარევას იმ მოტივით, რომ სახელმწიფო ხშირად ემსახურება დომინანტური ბიზნესის ინტერესებს, ანადგურებს ბაზარს მათ სასარგებლოდ და ამით იწვევს არაეფექტურ შედეგებს.^[5] ორდოლიბერალიზმი და კლასიკური ლიბერალიზმის საფუძველზე დაფუძნებული სოციალური ლიბერალიზმის სხვადასხვა სკოლა ემხრობა სახელმწიფოს უფრო ფართო ჩარევას, თუმცა ისინი მკაცრად ეწინააღმდეგებიან კერძო საკუთრების შეზღუდვას და თავისუფალი ბაზრის პრინციპების დარღვევას. ისინი არ იზიარებენ მოსაზრებას თავისუფალი ბაზრის გეგმიური ეკონომიკით ჩანაცვლებაზე.^[5][6] მაგალითად, სოციალური საბაზრო ეკონომიკა არის მეტწილად თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკა, რომელიც დაფუძნებულია თავისუფალი ფასების სისტემასა და კერძო საკუთრებაზე, მაგრამ იგი მხარს უჭერს მთავრობის აქტივობას კონკურენტული ბაზრებისა და სოციალური კეთილდღეობის შესაქმნელად, რათა აღმოიფხვრას სოციალური უთანასწორობები.^[5][6] ისტორიკოსი ქეთლინ გ. დონჰოუ ამტკიცებს, რომ XIX საუკუნის განმავლობაში შეერთებულ შტატებში კლასიკურ ლიბერალიზმს გამორჩეული მახასიათებლები ჰქონდა, ბრიტანეთისგან განსხვავებით: ევროპული კლასიკური ლიბერალური თეორიის ცენტრში, laissez-faire-ის ანუ თავისუფალი ბაზრის იდეა იდგა, მაშინ როცა ამერიკელი კლასიკური ლიბერალების უმრავლესობისთვის laissez-faire სულაც არ ნიშნავდა სახელმწიფოს აბსოლუტურ ჩაურევლობას. საწინააღმდეგოდ, ისინი სახელმწიფოსგან მოითხოვდნენ რკინიგზის სუბსიდირებას, ტარიფების გაუმჯობესებას და ყველაფერს რაც მწარმოებელს სარგებელს მოუტანდა. რასაც ისინი მოითხოვდნენ იყო ინტერვენცია მომხმარებლის სახელით.

ლიტერატურა

• Adams, Ian (2001). Political Ideology Today. Manchester University Press. ISBN 978-0-719-06020-5.CS1 maint: ref=harv (link)
• Balaam, David N; Dillman, Bradford (2015). Introduction to International Political Economy. Routledge. ISBN 978-1-317-34730-9.CS1 maint: ref=harv (link)
• Butler, Eamonn (2015). Classical Liberalism – A Primer. Do Sustainability. ISBN 0-255-36708-2.CS1 maint: ref=harv (link)
• Turner, Rachel S. (2008). Neo-Liberal Ideology: History, Concepts and Policies. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-748-68868-5.CS1 maint: ref=harv (link)

სქოლიო

1. ↑ Adams 2001. sfn error: no target: CITEREFAdams2001 (help)
2. Brown, Wendy (2005). Edgework: Critical Essays on Knowledge And Politics. Princeton University Press. p. 39.
3. Aaron, Eric (2003). What's Right?. Dural, Australia: Rosenberg Publishing. p. 75.
4. Butler 2015. sfn error: no target: CITEREFButler2015 (help)
5. ↑ Turner 2008. sfn error: no target: CITEREFTurner2008 (help)
6. ↑ Balaam & Dillman 2015. sfn error: no target: CITEREFBalaamDillman2015 (help)