სრულიად საქართველოს წმინდა ილია მართლის საზოგადოება

სრულიად საქართველოს წმინდა ილია მართლის საზოგადოება
ხელმძღვანელობა
ლიდერი	ზვიად გამსახურდია
ისტორია
დამფუძნებლები	მერაბ კოსტავა, ზვიად გამსახურდია, თევდორე პაატაშვილი, ვაჟა ადამია
დაფუძნდა	დეკემბერი, 1988
დაიშალა	2000
პოზიციები
იდეოლოგია	ნაციონალიზმი
პოლიტიკური პოზიცია	მემარჯვენე
შტაბ-ბინა	თბილისი

სრულიად საქართველოს წმინდა ილია მართლის საზოგადოება, წმინდა ილია მართლის საზოგადოება (ყოფილი „მეოთხე დასი“) — პოლიტიკური პარტია საქართველოში 1988-2000 წლებში, პირველი დამოუკიდებელი ოპოზიციური პოლიტიკური ორგანიზაცია საქართველოს სსრ-ში. 1988 წლის მარტში პარტია შიდა დაპირისპირების გამო „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება“ ორად გაიყო. პარტიის ორივე განაყოფს ჰქონდა პრეტენზია ილია ჭავჭავაძის სახელზე. 1988 წლის ოქტომბრიდან გაყოფილი პარტიის ერთი ნაწილი ჩამოყალიბდა „სრულიად საქართველოს წმინდა ილია მართლის საზოგადოების“ სახელით. მისი ლიდერები იყვნენ მერაბ კოსტავა და ზვიად გამსახურდია.^[1]. შედიოდა ბლოკის — მრგვალი მაგიდა - თავისუფალი საქართველო შემადგენლობაში.

პოლიტიკური მიმართულება: მემარჯვენე

დევიზი: „მამული, ენა, სარწმუნოება”

პარტიის საპროგრამო პრიორიტეტები:

• ეკონომიკა: თავისუფალი.
• საგარეო პოლიტიკა: ლოკალური თავისუფალი კავკასიური კონფედერაცია.
• სახელმწიფო ტერიტორიული მოწყობა: უნიტარული
• სახელმწიფო სისტემის მოწყობა: საპრეზიდენტო

ისტორია

1988 წლის დასაწყისში „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებას“ გამოეყო ჯგუფი „მეოთხე დასი“. 1988 წლის 26 მაისს „მეოთხე დასმა“ შეძლო, მოეწყო მიტინგი (500-მდე კაცი) ახალგაზრდულ კლუბ „ბერიკონში“. თავყრილობა დამთავრდა იმით, რომ დაიწყეს ხელმოწერების შეგროვება ქართველი ხალხისა და რესპუბლიკის მთავრობისადმი, რომელშიც მოითხოვდნენ, ხელისუფლებას უზრუნველყო ადგილობრივ მცხოვრებთა მიერ სამხედრო სამსახურის გავლა რესპუბლიკის ტერიტორიაზე, გაეუქმებინა ბრძანებულება მიტინგების, დემონსტრაციებისა და ქუჩის მსვლელობის მოწყობის შესახებ.

1988 წლის ივნისში „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში“ ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელი დაჯგუფება „ეროვნული ფრონტი“ (ხელმძღვანელები: ი. წერეთელი და ი. ბათიაშვილი), რომელიც შემდეგ თვითონ დაიშალა და შეერწყა „მეოთხე დასს“.

1988 წლის აგვისტოში გამოცხადდა, რომ „მეოთხე დასის“ ბაზაზე შეიქმნა საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია (სედპ), რომლის მთავარ ამოცანას წარმოადგენდა ბრძოლა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისა და დემოკრატიული სახელმწიფოს შექმნისათვის.

1988 წლის 12 ნოემბერს იპოდრომის ტერიტორიაზე გაიმართა სანქცირებული მიტინგი დაახლოებით 30 ათასი კაცის მონაწილეობით, რომლის ორგანიზატორები იყვნენ „სედპ“ და „მეოთხე დასი“. მიტინგზე დააყენეს სხვადასხვა საკითხები, კერძოდ ბრძანებულების ბათილად ცნობა, სსრ კავშირის კონსტიტუციის შესწორებათა გაუქმება, საქართველოს მოქალაქის სტატუსის შემოღება, ეროვნული არმიის შექმნა, ხუდონჰესის მშენებლობის შეწყვეტა. მონაწილეები აფრიალებდნენ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამფეროვან დროშებსა და ტრანსფარანტებს: „გაუმარჯოს დამოუკიდებელ საქართველოს!“, „მოვითხოვთ დემოკრატიულ მრავალპარტიულ სისტემას!“ და სხვები.

„მეოთხე დასისა“ და „სედპის“ მოთავენი აყენებდნენ საქართველოს სსრ-ის უმაღლესი საბჭოს მიერ სსრ კავშირის კონსტიტუციის პროექტისა და შესწორებების განხილვას. წამოყენებულ იქნა მოთხოვნები საქართველოს სსრ-ის უმაღლესი საბჭოს სესიის მონაწილეებისადმი, არ განეხილათ შეთავაზებული შესწორებები (მუხლი 108, 119), დაეწყოთ საქართველოს ახალი კონსტიტუციის შემუშავება და გაეუქმებინათ სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის ბრძანებულება მიტინგების, დემონსტრაციებისა და ქუჩის მსვლელობების მოწყობის წესის შესახებ. სესიაზე მიღებული გადაწყვეტილებების მიუხედავად, რომელიც აკმაყოფილებდა ინსპირატორთა მოთხოვნის იმ ნაწილს, რომელიც 108 და 119 მუხლებს ეხებოდა, მათ 1988 წლის 22-29 ნოემბერს გამოიწვიეს სტუდენტი ახალგაზრდობის მასობრივი შიმშილობა მთავრობის სახლის წინ (60-500 კაცი) და მუდმივი თავყრილობები, რომლებშიც ცალკეულ შემთხვევებში 50 ათასზე მეტი კაცი მონაწილეობდა.

1988 წლის 23 ნოემბრიდან მოყოლებული, „მეოთხე დასის“ და „სედპის“ ლიდერები ეწეოდნენ სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს სესიასთან დაკავშირებული საპროტეტსო მიტინგის განუწყვეტელ სამზადისს. ამ მიზნით რესპუბლიკაში ფართოდ დაიწყო, საპროტესტო გამოსვლებში სტუდენტობის, ინტელიგენციისა და შრომითი კოლექტივების ჩართვა.

1988 წლის დეკემბერში მეოთხე დასისა და სედპის მოთავეთა სწრაფვას მოჰყვა ამ დაჯგუფებათა გათიშვა. საბაბი გახდა 1988 წლის 30 ნოემბერ — 1 დეკემბერს გამართული სედპის კონგრესი, რომელზეც კოსტავა, გამსახურდია, წერეთელი და ბათიაშვილი მიიწვიეს სათათბირო ხმით. ჭანტურიამ განაცხადა, რომ პარტია გამოეყოფოდა „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებას“ (მეოთხე დასი). ამასთან დაკავშირებით კოსტავამ, გამსახურდიამ, წერეთელმა და ბათიაშვილმა 1988 წლის ოქტომბრის დამლევს გამოაცხადეს, რომ „მეოთხე დასს“ ეწოდა „წმინდა ილია მართლის საზოგადოება“.

„წმინდა ილია მართლის საზოგადოების“ წესდებაში, რომელიც არალეგალურად გამომავალ გაზეთ „სამშობლოს“ პირველ ნომერში გამოქვეყნდა, გაცხადებული იყო, რომ „წმინდა ილია მართლის საზოგადოება“ არის საქართველოს ეროვნულ-პატრიოტული გაერთიანება, რომელიც მიზნად ისახავდა, დაიცვას ქართველი ერის უფლებები და ინტერესები, უპატრონოს კულტურულ მემკვიდრეობას, გაუღვივოს ქართველ ხალხს ეროვნული თვითშეგნება და აღადგინოს საქართველოს სახელმწიფო დამოუკიდებლობა.

ილია მართლის საზოგადოებას მართავდა გამგეობა, რომელშიც თავდაპირველად შედიოდა 9 წევრი: მერაბ კოსტავა, ზვიად გამსახურდია, ვაჟა ადამია, ჯემალ გოლეთიანი, თედო პაატაშვილი და გურამ გოგბაიძე. ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტიიდან გამგეობაში შედიოდნენ: ირაკლი წერეთელი, ირაკლი ბათიაშვილი და თეიმურაზ სუმბათაშვილი.^[2]

1989 წლის 25 თებერვალს, საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების წლისთავის დღეს, საზოგადოებამ მოაწყო სამგლოვიარო მსვლელობა რუსთაველის პროსპექტზე თალხი დროშებითა და პლაკატებით: „25 თებერვალი გლოვის დღეა“. მსვლელობა დამთავრდა სამგლოვიარო მიტინგით თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პირველ კორპუსთან. მიტინგზე გამოსულმა მ. კოსტავამ, ზ. გამსახურდიამ, ი. წერეთელმა, ბათიაშვილმა ილაპარაკეს 1921 წელს რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიის ფაქტის შესახებ და მოუწოდეს შეკრებილთ, შეერთებოდნენ საქართველოს „განთავისუფლებისათვის“ ბრძოლას.

1989 წლის 9 აპრილის ტრაგედიის დღეებში წმინდა ილია მართლის საზოგადოება აქტიურად იყო ჩართული თბილისში გამართულ საპროტესტო მანიფესტაციებში.

საზოგადოება გაერთიანდა საარჩევნო ბლოკში „მრგვალი მაგიდა-თავისუფალი საქართველო“. ბლოკმა გაიმარჯვა 1990 წლის 28 ოქტომბრის პირველ მრავალპარტიულ, დემოკრატიულ საპარლამენტო არჩევნებში. წევრებით წარმოდგენილი იყო უზენაეს საბჭოსა და მინისტრთა კაბინეტში.

1991-1992 წლების დეკემბერ-იანვრის სამხედრო გადატრიალების შემდეგ, 1992-2000 წლებში, ორგანიზაცია იღვწოდა ხელისუფლების აღსადგენად. 1992 წლის საპარლამენტო არჩევნებში პარტია არ მონაწილეობდა. პარტიამ ბოიკოტი გამოუცხადა 1995 წლის საპარლამენტო არჩევნებსაც.^[3] 1999 წლის საპარლამენტო არჩევნებში პარტია გაერთიანდა ბლოკში „მრგვალი მაგიდა — თავისუფალი საქართველო“. ბლოკში შედიოდნენ: ჰელსინკის კავშირი, ქრისტიან-კონსერვატიული პარტია, საქართველოს სამეფო ლიგა, საქართველოს ქრისტიანულ-სოციალური კავშირი, სრულიად საქართველოს „წმინდა ილია მართლის საზოგადოება“. ბლოკმა მიიღო 0,27%.

პარტია გაუქმდა 2000 წელს.

ლიტერატურა

• სობჩაკი ა., „თბილისის ჟამტეხილი ანუ 1989 წლის სისხლიანი კვირა“, თბილისი, 2013, გვ. 57-60

რესურსები ინტერნეტში

• „სრულიად საქართველოს წმიდა ილია მართლის საზოგადოება“ („წმიდა ილია მართალი“), საქართველოს პოლიტიკური პარტიები : ცნობარი 1999 / ; სამოქალაქო კულტურის საერთაშორისო ცენტრი. - თბ., 1999. - 157გვ. : ილ. ; 20სმ.. - ISBN 99928-52-41-0

სქოლიო

1. ჯონსი ს., „საქართველო: პოლიტიკური ისტორია დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ“ = Georgia: A Political History of Independence, თბილისი: სოციალური მეცნიერებების ცენტრი, 2013 [2012]. — გვ. 54, ISBN 978-9941-0-5972-8.
2. სრულიად საქართველოს წმინდა ილია მართალის საზოგადოება (მოკლე ისტორია)
3. „სრულიად საქართველოს წმიდა ილია მართლის საზოგადოება“ („წმიდა ილია მართალი“)