Ջորջ Սել

Ջորջ Սել
Բնօրինակ անուն	անգլ.՝ George Szell
Ծնվել է	հունիսի 7, 1897(1897-06-07)[1][2][3]^[…] Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա[4]
Երկիր	Հունգարիա և  ԱՄՆ
Մահացել է	հուլիսի 30, 1970(1970-07-30)[1][2][3]^[…] (73 տարեկան) Քլիվլենդ, Օհայո, ԱՄՆ[4]
Գերեզման	Arlington Memorial Park[5]
Ժանրեր	դասական երաժշտություն
Մասնագիտություն	դիրիժոր, դասական դաշնակահար, կոմպոզիտոր և համալսարանի դասախոս
Գործիքներ	դաշնամուր
Աշխատավայր	Նոր Դպրոց և Հանս Այսլերի անվան բարձրագույն երաժշտական դպրոց
Լեյբլ	Epic Records և His Master's Voice?
Կրթություն	Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան
Անդամակցություն	Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Պարգևներ	և Laurel Leaf Award?
George Szell Վիքիպահեստում

Ջորջ Սել (անգլ.՝ George Szell, հունիսի 7, 1897(1897-06-07)^{[1][2][3][…]}, Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա^[4] - հուլիսի 30, 1970(1970-07-30)^{[1][2][3][…]}, Քլիվլենդ, Օհայո, ԱՄՆ^[4]), գերմանացի և ամերիկացի դիրիժոր, դաշնակահար, մանկավարժ և կոմպոզիտոր։

Կենսագրություն

1909 թվական. Սելը 12 տարեկանում

Սելը ծնվել է հունգարա-հրեական ընտանիքում։ Մեծացել է Վիեննայում, որպես դաշնակահար սովորել Ռիխարդ Ռոբերտի մոտ՝ Ռուդոլֆ Սյորկինի հետ միաժամանակ, ում հետ նա հետագայում երկարատև համագործակցել է^[6]։ Նա Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստների համալսարանում Օյսեբիուս Մանդիչևսկու հետ սովորել է կոմպոզիցիայի և երաժշտության տեսություն։ Որոշ ժամանակ սովորել է նաև Մաքս Ռեգերի հետ Լայպցիգի կոնսերվատորիայում։ 10 տարեկանում հանդես է եկել որպես դաշնակահար, իսկ 14 տարեկանում կատարել իր ստեղծագործությունները։

Աշխատանքային գործունեություն

Սելը որպես դիրիժոր առաջին անգամ հանդես է եկել 1914 թվականին Բեռլինի Բլյուտներ նվագախմբի հետ։ Մինչև 1916 թվականը նա Բեռլինի Թագավորական ներկայացումներ օպերային թատրոնի երկրորդ դիրիժորն է եղել, իսկ 1917-1918 թվականներին եղել է Ստրասբուրգի օպերային թատրոնի գլխավոր դիրիժոր։ 1919-1924 թվականներին աշխատել է Պրահայում, Դարմշտադում և Դյուսելդորֆում, 1924-1929 թվականներին ղեկավարել է Գերմանիայի պետական օպերայի նվագախումբը և միաժամանակ եղել Բեռլինի Բարձրագույն երաժշտական դպրոցի պրոֆեսոր։ 1929-1937 թվականներին եղել է Նոր գերմանական թատրոնի երաժշտական ղեկավար և Պրահայի Գերմանական երաժշտական ակադեմիայի պրոֆեսոր։ 1932 թվականից ղեկավարել է եվրոպական խոշոր սիմֆոնիկ նվագախմբեր՝ Վիեննայի, Բեռլինի, Լոնդոնի ֆիլհարմոնիան և այլն։ Սելը 1936-1939 թվականներին եղել է Գլազգոյի Շոտլանդական ազգային նվագախմբի և միևնույն ժամանակ Հաագայի Ռեզիդենց նվագախումբի գլխավոր դիրիժոր^[7]։ 1938-1939 թվականների թատերական խաղաշրջանի ժամանակ աշխատել է Ավստրալիայում և ղեկավարել տեղի ռադիոյի նվագախումբը^[7][7]։

Ստեղծագործություն

Սելը ռոմանտիկ դիրիժոր է եղել. նրա երաժշտության տեմպը ճկուն էր՝ արտահայտիչ ռուբատոյով (իտալ.՝ rubato): Սելի երգացանկը հսկայական է, հիմնականում կատարել է մոնումենտալ կոմպոզիցիաներ՝ սիմֆոնիաներ. այդ թվում Ֆրանց Շուբերտի մեծ «Դո մաժորը» (ֆր.՝ C-dur), Բեթհովենի 3-րդ սիմֆոնիան («Հերոսական»), Սերգեյ Պրոկոֆևի 5-րդ սիմֆոնիան։

Սելը 1916 թվականին հեղինակել է նվագախմբի համար իր սեփական թեմայով վարիացիաներ, 1920 թվականին՝ Քնարական նախերգանքը, դաշնամուրային կվինտետ և ստեղծագործություններ դաշնամուրի համար։

Շրջագայություն

Սելը բազմաթիվ համերգային շրջագայություններ է ունեցել Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում։ 1939 թվականից ապրել է ԱՄՆ-ում և1946 թվականին քաղաքացիություն է ստացել^[6]։ Ղեկավարել է ամերիկյան առաջատար նվագախմբերը, իսկ 1942-1946 թվականներին աշխատել է Մետրոպոլիտեն օպերայում^[8]։ Նա 1946 թվականին ստանձնել է Քլիվլենդի նվագախմբի ղեկավարությունը, որը Սելի գլխավորությամբ դարձել է աշխարհում լավագույններից մեկը։ 1957-1965 թվականներին այդ նվագախմբի հետ շրջագայել են եվրոպական երկրներում, ինչպես նաև 1965 թվականին եղել են ԽՍՀՄ-ում։ Ելույթներ է ունեցել բազմաթիվ երաժշտական փառատոներում, այդ թվում՝ Զալցբուրգում^[7]։

Ճանաչում

2010 թվականի նոյեմբերին դասական երաժշտության մասին բրիտանական BBC ամսագրի (անգլ.՝ BBC Music Magazine) անցկացված հարցման հիման վրա, որը աշխարհի տարբեր երկրների 100 դիրիժորների վերաբերյալ էր և որում ընդգրկված էին այնպիսի երաժիշտներ, ինչպիսիք են Դեվիս Կոլինը՝ (Միացյալ թագավորություն), Վալերի Գերգիևը (Ռուսաստան), Գուստավո Դուդամելը (Վենեսուելա), Մարիս Յանսոնսւ (Լատվիա)։ Սելը բոլոր ժամանակների քսան ամենանշանավոր դիրիժորների ցուցակում 14-րդն է եղել^[9]։ Սելը դասվել է «Գրամաֆոն» (անգլ.՝ Gramophone) ամսագրի Փառքի սրահում^[10]։

Մահ

Սելը մահացել է 1970 թվականին։ Թաղված է Ջորջիայի Սենդի-Սպրինգս քաղաքում։

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Encyclopædia Britannica
3. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
4. Deutsche Nationalbibliothek Record #134535383 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
5. Find A Grave — 1996.
6. Rosenberg, Donald (2000). «The Cleveland Orchestra story : second to none». Gray & Co. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին.
7. «The Arts». Arno Press. 1978. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին.
8. «classical music - andante - proper conduct». web.archive.org. 2007 թ․ մարտի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին.
9. «BBC - Press Office - Carlos Kleiber voted greatest conductor of all time». www.bbc.co.uk (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին.
10. https://www.gramophone.co.uk/halloffame

Արտաքին հղումներ

• «George Szell». Encyclopedia Britannica (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին. {{cite web}}: Text "American musician" ignored (օգնություն)
• «George Szell». AllMusic (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին. {{cite web}}: Text "Biography, Albums, Streaming Links" ignored (օգնություն)
• «Wayback Machine». web.archive.org. 2006 թ․ օգոստոսի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին.
• «- the european archive : item page: lp-00759_BeG - Johannes Brahms -». web.archive.org. 2011 թ․ հուլիսի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 20-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջորջ Սել» հոդվածին։