Կարբի

Գյուղ
Կարբի
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Արագածոտնի մարզԱրագածոտնի մարզ
Համայնք	Արագածոտնի մարզ, Էջմիածնի շրջան, Էջմիածնի գավառ, Աշտարակի շրջան և Հայկական մարզ
Գիւղապետ	Կարո Բաղդասարյան
Այլ անվանումներ	Կառբու, Կարպի, Կարփի, Կարփու, Կարփուգյուղ, Մեծ Կարբի, Մեծ Կարպի, Փոքր Կարբի, Քառբի, Քարբի
ԲԾՄ	1310 մետր
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	3666[1] մարդ (2011)
Ժամային գոտի	UTC+4
Կարբի (Հայաստան) Կարբի (Արագածոտնի մարզ)
Կարբի Վիքիպահեստում

Կարբի, գյուղ Հայաստանի Արագածոտնի մարզի Աշտարակ համայնքում^[2]՝ Քասախ գետի աջափնյակում։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 2 կմ հյուսիս-արևելք, բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1310 մետր։

Պատմություն

Կարբին պատմագրության մեջ որպես գյուղաքաղաք հիշատակվում է XIII դարից։ Այրարատի Արագածոտն գավառի մի մասը Կարբի անունով հաճախ կոչվել է «Կարբո Կարբի երկիր», «Կարբո գավառ»։ XIII դարի վերջերին, Լենկթեմուրի արշավանքների պատճառով, Կարբիի զարգացումը կասեցվել է։ XVII դարի առաջին կեսին Կարբին բազմիցս տուժել է թուրք-իրանական պատերազմներից։ Սակայն 1639 թվականի թուրք-իրանական հաշտությամբ և նրանց միջև առևտրական կապերի ամրացմամբ սկսվել է Կարբիի նոր վերելքը։

XVII դարի պատմիչ Զաքարիա Քանաքեռցին հաղորդում է, որ հարուստ վաճառական Այվազ Հակոբջանը շինություններ կառուցեց, Կարբիից դուրս փորեց արհեստական լճակ, ջրանցքով ջուր բերեց հարևան Որդկան գյուղից։

1724 թվականին կարբեցիները հերոսական դիմադրություն են ցույց տվել օսմանյան բանակին։ XVIII դարի երկրորդ կեսին Կարբիում եղել է փողերանոց, որտեղ վաճառականները, դրամահատման վարձ մուծելով, դրամ են հատել։

Կարբո գավառ

Այրարատի Արագածոտն գավառի մի մասը Կարբիի անունով հաճախ կոչվել է  «Կարբո գավառ»։

Կարբին ունեցել է եկեղեցիներ, մենաստան։ Կանգուն է 1691-1693 թթ-ին սրբատաշ տուֆից կառուցված Ս.Աստվածածին եռանավ բազիլիկը։

Նախկինում գյուղը ունեցել է Կառբու, Կարպի, Կարփի, Կարփու, Կարփուգյուղ, Մեծ Կարբի, Մեծ Կարպի, Փոքր, Կարբի, Քառբի, Քարբի, Քարբիդի, Քարդի և Կարբի անունները^[3]։

Կլիմա

Կլիման չափավոր ցամաքային է։ Ձմեռները ցուրտ են, հաստատուն ձնածածկույթով։ Ամառները շոգ են։ Մթնոլորտային տարեկան տեղումների քանակը 400-450 մմ։ Բնական լանդշաֆտները չոր տափաստաններ են։

Գյուղում,  շնորհիվ  կլիմայի  բարենպաստ  լինելուն,  լավ  է  զարգացած  գյուղատնտեսությունը։  Գյուղում  անասնապահությունը  հետընթաց  է  ապրում, սրան  հակառակ  մեծանում  է  բուսաբուծությամբ  զբաղվողների  թիվը^[4]։

Բնակչություն

Կարբիի բնակչության նախնիները գաղթել են Բայազետի գյուղերից։ Ըստ Հայաստանի 2011 թվականի մարդահամարի, Կարբիի մշտական բնակչությունը կազմում է 3666, իսկ առկա բնակչությունը՝ 3644 մարդ^[1]։

Կարբիի ազգաբնակչության փոփոխությունը^[5].

Տարի	1831	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	694	1148	1629	1645	1852	2314	2505	3461[6]	3624	3666[1]

Տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։

Պատմամշակութային կառույցներ

Կարբի գյուղում են գտնվում Սուրբ Աստվածածին (1691-1693 թթ.), Սուրբ Գևորգ (Սբ. Կիրակի, X-XIII-րդ դդ.), Սուրբ Գրիգոր (XVII-XIX-րդ դդ.), «Թուխ Մանուկ» (XIII-XIV-րդ դդ.), «Ծիրանավոր» (XIII-XIV-րդ դդ.) և «Սողոյենց ժամ» (XI-XIII-րդ դդ.) եկեղեցիները։ Գյուղի շրջակայքում են գտնվում Հին Կարբի (IV-V-րդ դդ.), Ապարանք (XI-XIX-րդ դդ.), «Փշավան» (XIII-XIX-րդ դդ.), Կալեր (XVI-XVIII-րդ դդ.) գյուղատեղիները և X-XVIII-րդ դարերի Արենի գյուղատեղին իր համանուն ամրոցով։

Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի

Եկեղեցուն արևելքից գրեթե կից է սրբատաշ տուֆից կառուցված երկհարկ եկեղեցի-զանգակատունը։

Կանգուն հայկական առաքելական եկեղեցի, Բազիլիկայի կառուցումն ավարտվել է 1691-1693 թթ., իսկ զանգակատունը կառուցվել է 1338 թ-ին^[7]։

Կարբիում ծնվածներ

Կարբիում է ծնվել Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Հովհաննես Ը Կարբեցին կաթողիկոսը (1831—1842), սովետահայ նկարիչ Ցոլակ Ազիզյանը, հայ երգիծական գրականության նշանավոր դեմքերից, լրագրող, հրապարակախոս և հասարակական գործիչ Մուշեղ Բագրատունին և ուրիշներ։

Տես նաև

• Կարբիի պաշտպանություն
• Կարբիի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Արագածոտնի մարզ)

Ծանոթագրություններ

1. 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
2. Աշտարակ համայնքի մասին տեղեկություն մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 15․05․2023 թվականին)։
3. «Այրարատի Արագածոտն գավառի մի մասը Կարբիի անունով հաճախ կոչվել է «Կարբո գավառ»։». newsFLOW.am. Արտյոմ Օհանյան. 09.09.2019. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
4. «Կլիման չափավոր ցամաքային է։ Ձմեռները ցուրտ են, հաստատուն ձնածածկույթով․․․». news.FLOW.am. Արտյոմ Օհանյան. 09.09.2019. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
5. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 108-109» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2013 Հուլիսի 25-ին.
6. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 5, էջ 727
7. «Եկեղեցուն արևելքից գրեթե կից է սրբատաշ տուֆից կառուցված երկհարկ եկեղեցի-զանգակատունը․․․». newsFLOW.am. Արտյոմ Օհանյան. 09.09.2019. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.

• Սուրեն Ավետիսյան, Կարբիի տոհմագրությունը, Եր., ԵՊՀ հրատ., 2011 թ.։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարբի» հոդվածին։