Գանիմեդես

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Գանիմեդ (այլ կիրառումներ)

Գանիմեդես
Տեսակ	Հին հունական դիցաբանության կերպար
Դիցաբանություն	Հունական դիցաբանություն
Սեռ	արական
Քաղաքացիություն	Տրոյա
Հայր	Տրովս
Մայր	Կալիորյա
Քույր/Եղբայր	Ilus? և Ասսարակ
Category:Ganymede Վիքիպահեստում

Գանիմեդես, Գանիմեդ (հին հունարեն՝ Γανυμήδης, Ganymēdēs (/ˈɡænɪˌmiːd/;^[1] /ˈɡænɪˌmid/^[2]), «հանդուգն զվարճանք»), հին հունական դիցաբանությունում^[3] դարդանների Տրովս արքայի և Կալլիրոյայի որդին (կամ Լեոմեդոնտի որդին^[4], կամ Դարդանոսի որդին^[5], կամ Ասսարակի որդին^[6], կամ Էրիքթոնիոսի որդին^[7], կամ Տրոիլոսի որդին^[8])։ Արտակարգ գեղեցկության պատճառով աստվածները (Զևսի արծիվը) նրան առևանգում և տանում են երկինք (Օլիմպոս), որտեղ նա դառնում է Զևսի սիրելին և մատռվակը^[9]։ Ավելի ուշ առասպելներում ինքը՝ Զևսը, արծվի կերպարանքով, առևանգում է Գանիմեդեսին^[10], իսկ Գանիմեդեսի հորը՝ Տրովսին, իբրև մխիթարանք, նվիրում է անմահ ձիեր լծած ռազմակառք, նաև հավաստիացնում, որ նրա որդին այլևս անմահ է լինելու։

Արվեստում

Գանիմեդեսը պատկերվել է իբրև գեղեցիկ պատանյակ, հաճախ գինու գավաթը ձեռքին։ Արվեստում Գանիմեդեսի առևանգումը հաճախակի հանդիպող սյուժե է (հույն արձանագործ Լեոքարեսի կերտած քանդակը, Միքելանջելոյի, Տիցիանի, Կոռեջոյի, Ռեմբրանտի, Տորվալդսենի և այլոց կտավներն ու քանդակները)։ Փոխաբերական իմաստով (հաճախ հեգնական) Գանիմեդես նշանակում է մատուցող^[11]։

Քնաթաթախ Գանիմեդեսը, որը երեկ շոկոլադով թռչում էր ճանճի պես... - Ն. Վ. Գոգոլ «Նևսկի պողոտան»

• 
  Շ. Ա. Պ. վան Լուու, Գանիմեդեսի մուտքը Օլիմպոս. 1768.
• 
  Ռեմբրանտ, Գանիմեդեսի առևանգումը. 1635. Դրեզդենի պատկերասրահ
• 
  Էստաշ լե Սյուեր, Գանիմեդեսի առևանգումը. 1650. Լուվր
• 
  Քրիստիան Վիլհելմ Ալլերս, Գանիմեդեսի առևանգումը. 1913.
• 
  Կորած բնօրինակի պատճեն, մատիտ. 1532. Արքայական հավաքածու, Վինձոր ամրոց

Աստղագիտության մեջ

Դիցաբանական կերպարի անունով են կոչված Գալիլեո Գալիլեյի կողմից 1610 թ. հայտնաբերված Յուպիտերի Գանիմեդ արբանյակը և Գանիմեդ (1036) աստերոիդը՝ հայտնաբերված 1924 թվականին աստղագետ Վալտեր Բաադեի կողմից։

Գրականություն

• Ганимед // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.(ռուս.)

Ծանոթագրություններ

1. «English Dictionary: Definition of Ganymede». Collins. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 20-ին.
2. «American English Dictionary: Definition of Ganymede». Collins. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 20-ին.
3. Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.265, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.2. С.44-45
4. Лесх. Малая Илиада, фр.29 Бернабе
5. Еврипид. Ифигения в Авлиде 1049; Киклоп 586
6. Гигин. Мифы 224
7. Гигин. Мифы 271
8. Первый Ватиканский мифограф II 82, 1
9. Гомер. Илиада V 266; Пиндар. Олимпийские песни I 45; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека II 5, 9; III 12, 2; См. Лесх. Малая Илиада, фр.29 Бернабе; Гимны Гомера IV 210.
10. Феокрит. Идиллии XX 41; Овидий. Метаморфозы X 155—161
11. Մ. Բոտվիննիկ, Մ. Կոգան, Մ. Ռաբինովիչ, Բ. Սելեցկի. «Դիցաբանական բառարան», Երևան, 1985, էջ 208-209։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գանիմեդես» հոդվածին։