Ակնա (քաղաք)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ակնա (այլ կիրառումներ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Աղդամ (այլ կիրառումներ)
Քաղաք
Ակնա
ԵրկիրԱրցախ Արցախ/Ադրբեջան Ադրբեջան
Հիմնադրված է18-րդ դար թվականին
Բարձր. ծովի մակ-ից369±1 մետր
Խոսվող լեզուներհայերեն
Բնակչություն360 մարդ (2010)
Ազգային կազմՀայեր
Ժամային գոտիUTC+4
Ավտոմոբիլային կոդ02
Ակնա (քաղաք) (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)##
Ակնա (քաղաք) (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)
Ակնա (քաղաք) (Ադրբեջան)##
Ակնա (քաղաք) (Ադրբեջան)
Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ[1]

Ակնա (ադրբեջանական պաշտոնական անվանումն է՝ Աղդամ, ադրբ.՝ Ağdam), ավերված քաղաք Արցախի Հանրապետության արևելքում, Արցախի հարթավայրում[2], որը գտվում է ադրբեջանական վերահսկողության ներքո։ 2020 թվականի նոյեմբերից առաջ գտնվում էր հայ-ադրբեջանական շփման գծի հարևանությամբ։ Ըստ Արցախի վարչատարածքային բաժանման՝ գտնվում է Ասկերանի շրջանում և ունի թաղամասի կարգավիճակ, ըստ Ադրբեջանի վարչատարածքային բաժանման՝ Աղդամի շրջանում։ 2010 թվականի նոյեմբերին Արցախի կառավարության որոշմամբ վերանվանվել է Ակնա[3]։ 2020 թվականի հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համատեղ ստորագրված համաձայնագրով 2020 թվականի նոյեմբերի 20-ին անցել է ադրբեջանական վերահսկողության ներքո։

Պատմություն

Դեռևս մ.թ.ա. 1-ին դարում՝ Տիգրան Մեծի օրոք, ներկայիս Ակնայի մոտ հիմնադրվել է Տիգրանակերտ բերդաքաղաքը[4][5]։

Ներկայիս քաղաքն իր ճարտարապետական, մշակութային տեսքով հիմնադրվել է 18-րդ դարում պարսիկների կողմից, որպես սովորական բնակավայր[2]։ 1828 թվականին ստացել է քաղաքի կարգավիճակ։ 1912 թվականին մտնում էր Ռուսական կայսրության Ելիզավետպոլի նահանգի Շուշիի գավառի մեջ և ուներ 629 բնակիչ[6]։ Խորհրդային շրջանում Ակնան դուրս է թողնվել ԼՂԻՄ-ի տարածքից և որի հիման վրա կազմավորվել է Ադրբեջանական ԽՍՀԱղդամի շրջանը[7]։

Քաղաքի շրջակայքում պահպանվել են[Ն 1] հայկական պատմական հետքը փաստող մի շաք հուշարձաններ ու կոթողներ։

Արցախյան պատերազմ

Արցախյան պատերազմի ընթացքում Աղդամը Ադրբեջանի զինված ուժերի համար կարևորագույն հենակետ էր, որտեղից հրթիռակոծում էին Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտը և հարակից այլ բնակավայրեր։

1993 թվականի հուլիսի 4-ից 23-ն ընկած ժամանակահատվածում տեղի ունեցած ռազմագործողության արդյունքում Ակնան ու հարակից գյուղերը ազատագրվում են, իսկ նրա տարածքը անցնում է հայկական զինված ուժերի վերահսկողության ներքո։

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ ձեռք բերված եռակողմ համաձայնագրի պայմաններով՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 20-ին Ակնան անցել է ադրբեջանական վերահսկողության ներքո։

Պատմամշակութային հուշարձաններ

Ակնայի հարևանությամբ է գտնվում մ.թ.ա. 1-ին դարում հայոց արքա Տիգրան Մեծի կողմից հիմնադրված Տիգրանակերտ բերդաքաղաքի ավերակները։

Ակնայի հարակից բլրի գագաթին է գտնվում Վանքասարի եկեղեցին, որի կառուցման թվականը հայտնի չէ։

Ակնայի տարածքում է գտնվում Ջումա մզկիթը, որն ընդգրկված էր Արցախի Հանրապետության պետական պահպանության ներքո գտնվող հուշարձանների ցանկում։ Այն հիմնադրվել է 1870 թվականին։

Տնտեսություն

Քաղաքաշինություն

Խորհրդային շրջանում քաղաքն ուներ երկաթուղային կայարան և խճուղային ճանապարհների հանգույց էր[2]։

Արդյունաբերություն

Խորհրդային շրջանում Ակնան ուներ յուղի-պանրի, գինու, պահածոների, մետաղե իրերի ու գործիքաշինական գործարաններ[2]։

Կրթություն

Խորհրդային շրջանում քաղաքում գործում էր հանրակրթական մի քանի դպրոցներ, գյուղատնտեսական և գյուղմեքենայացման տեխնիկումներ, բժշկական և երաժշտական ուսումնարաններ, դրամատիկանան թատրոն[2]։

Բնակչություն

Ռուսական կայսրության կազմում գտնվող Աղդամը 1912 թվականին ուներ 629 բնակիչ։ Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում 1968 թվականին այնտեղ արդեն բնակվում էր 18 հազար բնակիչ, 1970 թվականին՝ 21,300[2], իսկ 1989 թվականին՝ 28 հազար[8]։ 1992-1993 թվականներին քաղաքում բնակվում էր շուրջ 28․000 ադրբեջանցի։ 2010 թվականի դրությամբ քաղաքում բնակվում էր 360 հայ[9]։

Բնակչության թվաքանակի և ազգային կազմի նկարագրություն

Տարի Բնակչություն Ազգային կազմ Աղբյուր
1923 1,660 [10]
1926 7,910 93.6% ադրբեջանցի [11]
1939 10,746 83.3% ադրբեջանցի, 8.7% ռուս, 5.3% հայ [12]
1959 16,061 92% ադրբեջանցի, 3.6% ռուս, 3.4% հայ [13]
1970 21,277 94.9% ադրբեջանցի, 2% ռուս և ուկրաինացի, 2% հայ [14]
1979 23,483 97% ադրբեջանցի, 1.3% ռուս և ուկրաինացի, 1.2% հայ [15]
1989 28,031 [16]
1991 39,200 [10]
2005 0
2010 360 [9]

Պատկերասրահ

Նշումներ

  1. 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի կողմից ստորագրված եռակողմ համաձայնագրով Ակնան Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո հանձնելուց հետո հայկական պատմական հուշարձանների ճակատագիրն անհայտ է։

Ծանոթագրություններ

  1. Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 1 [Ա-Դ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 169 — 1008 էջ։
  3. Panarmenian.net «19 տարի առաջ՝ 1993 թվականի հուլիսի 23-ին ազատագրվեց Աղդամը (Ակնա)»։
  4. Տիգրանակերտի պեղումները
  5. Արցախի Տիգրանակերտը բացում է գաղտնիքները. պեղումները կշարունակվեն։(չաշխատող հղում)
  6. «Կովկասյան օրացույց», Թիֆլիս 1912։ Արխիվացված 2015-10-17 Wayback Machine(ռուս.)
  7. Административное деление Азербайджанской ССР на 1 января 1961 года. — Баку: Азернешр, 1961. — С. 12.
  8. Deomscope.ru 1989 թվական. ԽՍՀՄ ազգաբնակչության մարդահամարի տվյալներ(ռուս.)
  9. 9,0 9,1 Աղդամը վերանվանվել է Ակնա
  10. 10,0 10,1 «Azərbaycan». pop-stat.mashke.org.(անգլ.)
  11. «Агдамский уезд 1926». ethno-kavkaz.narod.ru.(ռուս.)
  12. «Агдамский район 1939». ethno-kavkaz.narod.ru.(ռուս.)
  13. «Агдамский район 1959». ethno-kavkaz.narod.ru.(ռուս.)
  14. «Агдамский район 1970». ethno-kavkaz.narod.ru.(ռուս.)
  15. «Агдамский район 1979». ethno-kavkaz.narod.ru.(ռուս.)
  16. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 3-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)(ռուս.)
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ակնա (քաղաք)» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 252

Read other articles:

В Википедии есть статьи о других людях с фамилией Биглов. Мухаммедакрам Мухамметжанович Бигловтат. Мөхәммәтәкрам Биглов Депутат Второй Думы, 1907 г. Дата рождения 1871(1871) Место рождения с. Чишмы, Уфимский уезд Уфимской губернии[1] Дата смерти 1919(1919) Место смерти неизвестн...

 

Otaru 小樽市KotaKiri Atas: Kanal Otaru Kanan Atas: Museum Bank Jepang Otaru Kanan tengah 1: - Karya-karya Gelas di Otaru Kanan tengah 2: - Jalur kereta api lama Temiya Bawah: - Pemandangan di atas Gunung Tengu BenderaEmblemLokasi Otaru di Hokkaido (Subprefektur Shiribeshi)OtaruLokasi di JepangKoordinat: 43°11′N 141°0′E / 43.183°N 141.000°E / 43.183; 141.000Koordinat: 43°11′N 141°0′E / 43.183°N 141.000°E / 43.183; 141.000Negara...

 

Rollo ArmstrongInformasi latar belakangNama lahirRowland Constantine O'Malley ArmstrongNama lainRolloThe OT QuartetFaithlessDignityRollo & Sister BlissRollo & Rob DLahir29 April 1966 (umur 57)Kensington, London, InggrisAsalLondon, Britania RayaPekerjaanProduserTahun aktif1992–sekarangLabelCheeky Records/BMGArtis terkaitFaithlessDustedDidoSister BlissMaxi Jazz All Thieves One eskimORob Dougan Rowland Constantine O'Malley Rollo Armstrong[1] (lahir 29 April 1966) adalah se...

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2019) دايفيد هيرد   معلومات شخصية الميلاد 27 يناير 1950 (73 سنة)  مواطنة الولايات المتحدة  الحياة العملية المدرسة الأم كلية أوبرلينثانوية الموسيقى والفنمدرسة جو

 

Montañas de Prades Muntanyes de Prades Paraje en el término de CapafonsSituaciónPaís España EspañaComunidad Cataluña CataluñaProvincia Tarragona TarragonaCoordenadas 41°17′34″N 1°02′42″E / 41.29277778, 1.045Datos generalesAdministración Generalidad de CataluñaFecha de creación 1992Superficie 30 726,39 ha Montañas de Prades Ubicación en Cataluña.[editar datos en Wikidata] Cimas y crestas de las montañas de Prades ...

 

العلاقات الأوغندية الباهاماسية أوغندا باهاماس   أوغندا   باهاماس تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الأوغندية الباهاماسية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين أوغندا وباهاماس.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه ا...

Burt ReynoldsReynolds pada tahun 1970LahirBurton Leon Reynolds Jr.[1](1936-02-11)11 Februari 1936Lansing, Michigan, Amerika SerikatMeninggal6 September 2018(2018-09-06) (umur 82)Jupiter, Florida, Amerika SerikatSebab meninggalSerangan jantungPekerjaanAktor, sutradara, produserTahun aktif1958–2018Suami/istriJudy Carne ​ ​(m. 1963; c. 1965)​ Loni Anderson ​ ​(m. 1988; c. 1993)̴...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (مايو 2022) باب الردى: قصة الحرب في اليمن معلومات الكتاب المؤلف صالح البيضاني البلد اليمن اللغة العربية الناشر دار نشر عناوين ،اليمن تاريخ النشر 2021 النوع الأدبي التاريخ /...

 

Measure of average lifespan in a given population This article is about normal lifespan. For the novel, see Life Expectancy (novel). Human lifespan redirects here. For the lifespan of a person in stages, see Maturation. This article may require cleanup to meet Wikipedia's quality standards. The specific problem is: Clarification needed at times. Please help improve this article if you can. (November 2022) (Learn how and when to remove this template message) Life expectancy and healthy life ex...

Dom zu Merseburg, für den Thietmar 1015 den Grundstein legte Thietmar von Merseburg, auch Dietmar oder Dithmar, (* 25. Juli 975 oder 976; † 1. Dezember 1018 vermutlich in Merseburg) war von 1009 bis 1018 Bischof des Bistums Merseburg und einer der bedeutendsten Geschichtsschreiber in der Zeit der Ottonen. Der Walbecker Grafensohn Thietmar entstammte dem sächsischen Hochadel. Sein Aufstieg in den kirchlichen Institutionen wurde durch die regional bedeutenden weltlichen Ämter seiner Famili...

 

Svetlana KolesnichenkoInformasi pribadiLahir20 September 1993 (umur 30)Gatchina, Leningrad Oblast, RusiaTinggi171 m (561 ft 0 in)Berat54 kg (119 pon) OlahragaOlahragaRenangStrokRenang indahKlubDynamo Moscow Rekam medali Olimpiade Rio de Janeiro 2016 Tim Kejuaraan Akuatik Dunia Shanghai 2011 Tim gerakan teknis Shanghai 2011 bebas Shanghai 2011 Kombinasi gerakan bebas Barcelona 2013 Duet gerakan teknis Barcelona 2013 Duet gerakan bebas Barcelona 2013 Duet gerakan b...

 

Legislative constituency in Russia Kemerovo single-member constituency Constituency of the Russian State DumaDeputyAnton GorelkinUnited RussiaFederal subjectKemerovo OblastDistrictsAnzhero-Sudzhensk, Beryozovsky, Chebulinsky, Izhmorsky, Kemerovo (Kedrovka, Kirovsky, Promyshlennovsky, Rudnichny, Tsentralny), Kemerovsky (Arsentyevskoye, Shcheglovskoye), Mariinsky, Tayga, Tisulsky, Tyazhinsky, Yashkinsky, Yaysky, Yurga[1]Voters485,753 (2021)[2] The Kemerovo constituency (No.101&#...

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Nottinghamshire Miners' Association – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2018) (Learn how and when to remove this template message) Nottinghamshire Miners' AssociationMerged intoNational Union of MineworkersFounded1881HeadquartersBasford, ...

 

American sports announcer (1917–2012) Budd LynchBornFrank Joseph James Lynch(1917-08-07)August 7, 1917Windsor, Ontario, CanadaDiedOctober 9, 2012(2012-10-09) (aged 95)Dearborn, Michigan, U.S.OccupationDetroit Red Wings public address announcer Frank Joseph James Budd Lynch (August 7, 1917 – October 9, 2012) was the Detroit Red Wings' public address announcer at Joe Louis Arena, a position he held from 1985 to 2012. He began his career in 1949 as the team's radio play-by-play announce...

 

Blind Guardian discographyBlind Guardian in 2006; L-R: Olbrich, Ehmke, Kürsch, Siepen, Schüren, HolzwarthStudio albums12Live albums3Compilation albums2Video albums1Music videos8Singles9Box sets1 This is the discography of German power metal band Blind Guardian. Albums Studio albums List of studio albums, with selected chart positions, sales figures and certifications Title Album details Peak chart positions Sales GER[1] AUT[2] CH[3] FIN[4] FRA[5] ITA&...

2006–07 Ranji TrophyThe Ranji Trophy, which the winners get.Administrator(s)BCCICricket formatFirst-class cricketTournament format(s)League and knockoutChampionsMumbai (37th title)Participants27Most runsRobin Uthappa (Karnataka) (854)[1]Most wicketsRanadeb Bose (Bengal) (57)[2]← 2005–062007–08 → The 2006–07 Ranji Trophy was the 73rd season of the Ranji Trophy. Mumbai defeated Bengal by 132 runs in the final.[3] Scorecards and averages Cricketarchive...

 

Iraanse volleybalploeg kan verwijzen naar: Iraanse volleybalploeg (mannen) Iraanse volleybalploeg (vrouwen) Bekijk alle artikelen waarvan de titel begint met Iraanse volleybalploeg of met Iraanse volleybalploeg in de titel. Dit is een doorverwijspagina, bedoeld om de verschillen in betekenis of gebruik van Iraanse volleybalploeg inzichtelijk te maken. Op deze pagina staat een uitleg van de verschillende betekenissen van Iraanse volleybalploeg en verwijzingen daarnaart...

 

Relationship between species where one organism lives on or in another organism, causing it harm Parasite redirects here. For other uses, see Parasite (disambiguation). A fish parasite, the isopod Cymothoa exigua, replacing the tongue of a Lithognathus Parasitism is a close relationship between species, where one organism, the parasite, lives on or inside another organism, the host, causing it some harm, and is adapted structurally to this way of life.[1] The entomologist E. O. Wilson...

700–950 AD archaeological culture in the Pontic steppe This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (September 2022) (Learn how and when to remove this template message) Northwest Caucasus caft...

 

Mani RatnamPembuat film India Mani Ratnam di Museum of the Moving Image (New York City) 2015LahirGopala Ratnam Subramaniam2 Juni 1956 (umur 67)Madurai, Tamil Nadu, India[1][2]Tempat tinggalAlwarpet, Chennai, IndiaPekerjaanSutradara filmproduser filmpenulis latarTahun aktif1983–sekarangSuami/istriSuhasini (1988–sekarang)AnakNandan (b-1991) Gopala Ratnam Subramaniam Iyer[3] (kelahiran 2 Juni 1956), yang umumnya dikenal dengan nama panggungnya,Mani Ratnam, ...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!