Primeira crise marroquí

Visita a Tánxer do káiser Guillerme II.

A Primeira crise marroquí, tamén coñecida como a Crise de Tánxer, refírese á crise internacional sobre o status colonial de Marrocos entre marzo de 1905 e maio de 1906, debida ás pretensións francesas e alemás de incorporaren o sultanato de Marrocos como parte dos seus respectivos imperios coloniais.

Dita crise resolveuse, temporalmente, na Conferencia de Alxeciras (6 de xaneiro ao 7 de abril de 1906).^[1]

Antecedentes

No ano de 1904 sucederon varios reveses na política exterior alemá. En abril, británicos e franceses asinaran o acordo da Entente Cordiale. Por outra parte, a alianza do Reino Unido co Xapón fixo temer ao Reich que estes tres países acordaran deixalo fóra do repartimento da influencia na China. O goberno de Berlín tampouco recibiu satisfacción nas súas aspiracións en Marrocos.^[2] Os intentos de formar alianzas co Imperio ruso fracasaron^[3] e causaron inquietude no Reino Unido, o que o impeleu a tratar de coligarse pola súa parte co Imperio ruso.^[2] As relacións anglo-alemás empeoraron notabelmente.^[3] A situación da Tripla Alianza preocupaba a Alemaña, tanto pola crise interna austrohúngara como polas desavinzas entre os gobernos de Viena e Roma^[4] O prestixio internacional alemán estaba maltreito a comezos de 1905.^[3][5][6]

En xaneiro de 1905, unha misión diplomática francesa marchou a Fez, e o goberno francés quería impoñer reformas ao sultán que, en realidade, conducían ao sometemento do país á influencia francesa.^[5][6] Alemaña non desexaba que Marrocos, territorio estratéxico para o acceso alemán ao Mediterráneo, quedase dominado polo país veciño.^[7] O chanceler Bernhard von Bülow animou o sultán marroquí, inclinado a iso, a resistir a presión francesa e manter a independencia.^[8][9] Prometeu o apoio alemán e o estadounidense e convenceu o reticente káiser Guillerme II a acudir a Tánxer e desencadear a crise,^[10] que cría poder resolver a continuación mediante unha conferencia internacional.^[8]

Primeira fase: enfrontamento diplomático franco-alemán

A crise foi provocada pola visita do káiser Guillerme II a Tánxer, en Marrocos, o 31 de marzo de 1905.^[11][12][13] A visita anunciáraa o día 20 o chanceler alemán, e causara gran rexeitamento nas prensas británica e francesa.^[14] O káiser fixo certos comentarios en favor da independencia marroquí, un desafío á influencia francesa en Marrocos.^[12][15] Aconsellou tino na aplicación de reformas e defendeu os intereses económicos alemáns no país.^[8][16]

Francia viu reafirmada a súa influencia en Marrocos polo Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda (grazas á Entente Cordiale) e España en 1904, un movemento que o Imperio alemán viu como un golpe cara aos seus intereses, e adoptou accións diplomáticas para desafiar o acordo. O discurso puxo ao público francés contra Alemaña e, co apoio británico, o ministro de Asuntos Exteriores francés, Théophile Delcassé, tomou unha actitude desafiante.

En abril, e tras proclamar que non desexaba obter territorios en Marrocos, o goberno alemán tratou de que se reunise unha conferencia internacional que determinase as reformas que debía adoptar o país.^[8] Aproveitando a debilidade de Rusia, aliada de Francia e recentemente derrotada polos xaponeses na guerra ruso-xaponesa, o goberno alemán tratou de desbaratar a liga anglo-francesa e oblrigar o goberno francés a negociar a situación de África setentrional.^[12] A maioría das potencias, non obstante, amosáronse contrarias ou indiferentes á proposta alemá. Pese á posición de desvantaxe diplomática, o goberno alemán rexeitou as propostas de negociacións bilaterais que presentaron tanto Delcassé —impelido pola prensa e o Parlamento— como o primeiro ministro francés en abril e maio.^[17] Dadas as declaracións do káiser en favor da independencia marroquí e o rexeitamento naquel momento da opinión pública alemá á expansión colonial, o que pretendía Von Bülow era recuperar o prestixio diplomático obrigando a Francia a asistir a unha conferencia imposta polo Reich, e que este recibise algunha compensación a cambio de ceder na cuestión marroquí.^[18]

En maio, a diplomacia alemá centrouse en convencer a estadounidenses e británicos, ademais de a Marrocos e outras potencias, de acudir á desexada conferencia internacional, así como a lograr o relevo de Delcassé.^[18] Os esforzos alemáns para que o presidente Roosevelt mediase na crise, en especial co Reino Unido, fracasaron.^[19] Cando a posición alemá parecía desesperada, o sultán marroquí aceptou finalmente o 28 de maio que se celebrase a conferencia proposta polo Reich, o mesmo día que a batalla de Tsushima decidía a sorte da contenda entre Rusia e o Xapón.^[20]

Segunda fase: apoxeo, tensión militar e conferencia internacional

O ministro de Asuntos Exteriores francés Théophile Delcassé, contrario a toda cesión a Alemaña, tivo que dimitir do cargo a comezos de xuño de 1905.

A crise alcanzou o seu apoxeo a mediados de xuño, cando Delcassé foi retirado do ministerio polo primeiro ministro Maurice Rouvier.^[21][22] O embaixador alemán en París solicitara a destitución de Delcassé, que mantiña unha actitude intransixente cos alemáns.^[22] O 6 de xuño, Delcassé viuse obrigado a cesar no seu cargo, tanto pola súa belixerancia, que a mayioría do gabinete rexeitaba, como polos seus anteriores roces co primeiro ministro. A principios de xuño e por aparente insistencia do ministro de Asuntos Exteriores, a frota británica parecía disposta a acudir en socorro de Francia e a desencadear un conflito con Alemaña. O temor a que isto sucedese non se disipou até finais de xuño, e as reuninós militares entre franceses e británicos continuaron en segredo pese ao relevo de Delcassé. O desgusto no Reino Unido pola marcha de Delcassé, que pareceu un desprezo do apoio que outorgara a Francia na crise, durou pouco.^[23]

Apertura da Conferencia de Alxeciras, que puxo fin á crise. Reunida por insistencia de Alemaña, acabou confirmando a preeminencia de Francia en Marrocos.

Rouvier aceptou finalmente, en privado, o 23 de xuño, participar nunha conferencia internacional sobre Marrocos, despois de tratar en van de resolver a crise directamente con Alemaña.^[22][24] O 9 de xuño, aínda trataba de chegar a un acordo co Reich que puxese fin a diversas desavinzas entre os dous países, entre elas a situación de Marrocos.^[25] Logo aceptou que se celebrase a conferencia internacional, sempre que se pactasen de antemán as reformas que podería aplicar Francia en Marrocos.^[24] Pese a seguir negándose a participar na conferencia o 27, o 30 cedera por fin, convencido de que non tería que ceder ante Alemaña.^[26] A razón principal foi o desexo de evitar a guerra e o convencemento de que Alemaña non obtería nada nas negociacións.^[25] Aliviado por que se evitase a contenda, Roosevelt ofreceuse para persuadir os británicos, contrarios tamén á conferencia internacional, a que cambiaran de parecer e acudisen a ela.^[27]

Pero en xullo, Alemaña estaba illándose e os franceses accederon a celebrar unha conferencia para resolver a crise.^[21] Até o verán de 1905, Francia non mobilizou tropas, pois temía que isto puidese desencadear a guerra.^[12] A partir de entón, tanto Francia como Alemaña continuaron promovendo a conferencia ao tempo que comezaron a tomar medidas militares.^[12] Alemaña mobilizou unidades da reserva a fins de decembro, e Francia incluso despregou tropas na fronteira en xaneiro de 1906.^[22] O obxectivo alemán, porén, era obter un triunfo diplomático, non desatar unha guerra, polo que o goberno en maio de 1905 desbotou xa a suxestión do xefe do Estado Maior de atacar preventivamente.^[12] Os principais preparativos militares alemáns limitáronse a acelerar a dotación de canóns e fusís de disparo rápido no exército, proceso que se prevía concluír en xuño de 1906.^[12] Pola súa parte, os franceses tiveron bo coidado de non provocar aos alemáns e de non adoptar medidas que puidesen desencadear un ataque alemán: sen apoio ruso e co exército desmoralizado e mal armado, o goberno de París non desexaba arriscarse a un enfrontamento militar.^[28] Pese a iso, na segunda metade de 1905, tras a marcha de Delcassé, redobráronse as medidas militares: asignouse unha partida especial secreta para o exército, reducíronse os permisos e levouse a cabo un simulacro de mobilización.^[22] Pola súa parte, os belgas reforzaron as fortalezas de Liexa e Namur, e os británicos concentraron parte da frota en Gran Bretaña.^[22] En todo momento, porén, os gobernos trataron de evitar tomaren medidas que precipitasen unha guerra.^[29]

Artigo principal: Conferencia de Alxeciras.

A Conferencia de Alxeciras convocouse para resolver a disputa e durou do 16 de xaneiro ao 7 de abril de 1906.^[12] Das trece nacións presentes,^[30] os representantes alemáns só foron apoiados polos do Imperio Austrohúngaro. A Terceira República Francesa tiña o firme apoio do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda,^[31] o Imperio ruso, o Reino de Italia, o Reino de España e os Estados Unidos.^[32] Os alemáns finalmente aceptaron un acordo —a Acta de Alxeciras— en abril, que se asinou o 31 de maio de 1906,^[11] no que Francia aceptaba aplicar certos cambios en Marrocos, pero retiña o control dos instrumentos do poder no territorio. A aceptación previa da preeminencia francesa en Marrocos, necesaria para que se celebrase a conferencia, adiantou o resultado desta.^[30] Sen dexesos de desencadear unha guerra por Marrocos, cunha frota aínda incapaz de enfrontarse á británica e dada a firme posición francesa, Alemaña decidiu non prolongar a crise e aceptar as posicións do adversario.^[31]

Aínda que a Conferencia de Alxeciras resolveu a primeira crise marroquí, esta situación durou pouco: a continua insatisfacción alemá coa situación de Marrocos conduciu á segunda crise marroquí, ou crise de Agadir, en 1911. Ademais, deu a coñecer ao mundo o perigo e a tensión vixente entre as potencias imperialistas europeas, e o risco que supoñía o feito de que as grandes nacións se aliasen en bloques militares; aínda que este acontecemento non desencadeou unha guerra, si causou un empeoramento das tensións internacionais que finalmente levaron á primeira guerra mundial (1914-1918). Foi a primeira crise militar entre os bloques políticos europeos desde a década de 1880.^[33]

Notas

1. Conférence d'Algésiras (16 janvier 1906-7 février 1906). Encyclopèdie Larousse en ligne (en francés). Consultada o 19 de xullo de 2019.
2. Hall 1944, p. 393.
3. Anderson 1930, p. 181.
4. Anderson 1930, pp. 181-182.
5. Hall 1944, p. 394.
6. Anderson 1930, p. 183.
7. Hall 1944, p. 395.
8. Hall 1944, p. 396.
9. Anderson 1930, pp. 183-184.
10. Anderson 1930, pp. 188, 195.
11. Anderson 1931, p. 138.
12. Stevenson 1997, p. 130.
13. Anderson 1930, p. 192.
14. Anderson 1930, p. 186.
15. Anderson 1930, pp. 190-191.
16. Anderson 1930, p. 194.
17. Hall 1944, p. 397.
18. Hall 1944, p. 398.
19. Hall 1944, pp. 398-399.
20. Hall 1944, p. 399.
21. Hale 1931, p. 396.
22. Stevenson 1997, p. 131.
23. Hall 1944, p. 400.
24. Hall 1944, p. 402.
25. Hall 1944, pp. 402-403.
26. Hall 1944, p. 404.
27. Hall 1944, p. 403.
28. Stevenson 1997, pp. 130-131.
29. Stevenson 1997, pp. 131-132.
30. Hall 1944, p. 405.
31. Stevenson 1997, p. 132.
32. Hall 1944, pp. 404, 409.
33. Stevenson 1997, p. 129.

Véxase tamén

Bibliografía

• Anderson, Eugene N. (1930). The first Moroccan crisis: 1904-1906 (en inglés). The University Of Chicago Press. p. 420. OCLC 645325913. 
• Anderson, Frank Maloy (1931). "Review: The First Moroccan Crisis, 1904-1906 by Eugene N. Anderson". The Journal of Modern History 3 (1): 137–139. 
• Esthus, Raymond A. (1970): Theodore Roosevelt and the International Rivalries. Waltham, Massachusetts, USA: Ginn-Blaisdell.
• Gifford, Prosser, William Roger Louis & Alison Smith, eds. (1967): Britain and Germany in Africa: imperial rivalry and colonial rule. New Haven, Connecticut. USA: Yale University Press.
• Hall, Luella J. (1944). "A Partnership in Peacemaking: Theodore Roosevelt and Wilhelm II". Pacific Historical Review 13 (4): 390–411. 
• Hale, O. J. (1931). "Review: The First Moroccan Crisis, 1904-1906 by Eugene N. Anderson". The American Historical Review 36 (2): 396–397. 
• Stevenson, David (1997). "Militarization and Diplomacy in Europe before 1914". International Security 22 (1): 125–161. 

Outros artigos

• Conferencia de Alxeciras
• Segunda crise marroquí

Ligazóns externas

• Alistair Boddy-Evans: First Moroccan Crisis (31 March 1905 to 7 abril 1906) aka Tangier Crisis (en inglés).