نظام جمهوری اسلامی
پشتیبانی خارجی:
نیرویهای نیابتی:
کشتهشدگان: دستکم ۵۱۱ تن (گزارش بیبیسی)،[۷] دستکم ۵۲۹ نفر (هرانا)،[۸] ۵۳۷ تن (صدای آمریکا)،[۹]دستکم ۵۷۰ تن (رادیو فردا)[۱۰][۱۱]دستکم ۶۳۲ نفر (کانون حقوق بشر ایران)،[۱۲]بیش از ۱٫۵۰۰ تن (طبق بولتن محرمانه سپاه)[۱۳] از جمله، ۷۱ کودک و نوجوان[۱۴] (غیر از اعدامشدگان) کشتهشده بر اثر شکنجه یا نرسیدن دارو: دستکم ۱۵ تن[۱۵] در خطر اعدام: دستکم ۱۰۹ تن[۱۶] زخمیشدگان: در کردستان، بیش از ۸٫۰۰۰ هزار نفر[۱۷] (آمار سایر نقاط در دسترس نیست)
کشتهشدگان: ۶۸ نفر (هرانا)،[۲۱] بیش از ۹۰ نفر (ایرنا)[۲۲]
بازداشتشدگان خیزش ۱۴۰۱ ایران به بازداشتشدگان در پی این خیزش اشاره دارد.[۲۴] از سرنوشت بسیاری از بازداشتشدگان اعتراضات اطلاعی در دست نیست. موج بازداشت شهروندان معترض، فعالان مدنی، سیاسی، دانشجویان و روزنامهنگاران با گستردهتر شدن دامنه اعتراضات آغاز و تا آبان ۱۴۰۱ نیز ادامه داشته و همچنان به آمار بازداشتشدگان افزوده میشود.[۲۵]
حکومت جمهوری اسلامی هیچگاه آمار واقعی کشتهشدگان و زخمیان و بازداشتشدگان را مشخص نمیکند. مردم حتی از سرنوشت بازداشتشدگان اطلاع چندانی ندارند.
«کمیته پیگیری وضعیت بازداشتشدگان» توانستهاست اسامی بیش از ۱۶۰۰ نفر از بازداشتشدگان این اعتراضات را از ۲۵ شهریور تا ۲۰ آبان ثبت کند. معترضان از ۱۲۵ شهر ایران هستند که شامل ۹۶۹ شهروند عادی (از جمله ۶۵ کودک زیر ۱۸ سال)، ۳۹۳ دانشجو، ۱۴۵ فعال مدنی، ۴۲ روزنامهنگار، ۴۰ فعال سیاسی، ۳۸ فعال حقوق زنان و ۲۶ وکیل دادگستری هستند.[۲۶]
بنا به گزارش بعضی منابع رسمی، علاوه بر زخمی شدن بیش از ۸٫۰۰۰ هزار نفر (آمار فقط یک استان)،[۲۷] دستکم ۶۰٫۰۰۰ تن،[۲۸] از جمله، ۷۰۸ دانشجو[۲۹] و نیز ۷۳ خبرنگار و روزنامهنگار[۳۰] بازداشت شدهاند.
خانوادههای بازداشتشدگان با وجود پیگیری، از سرنوشت، مکان نگهداری و اتهامات مطروحه علیه بازداشتشدگان اطلاعی ندارند.[۳۱]
زنان بازداشت شده توسط مأموران به روشهای گوناگون مانند استفاده از داروهای آرامبخش بدون تجویز، روشنایی دائم چراغها و نیز لختشدن در مقابل دوربین… مورد آزار قرار گرفتهاند.[۳۲]
در ۱۵ آبان ۱۴۰۱، ۲۲۷ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در بیانیهای در خطاب به قوه قضائیه و با محارب خواندن معترضان در ایران، خواستار قصاص (اعدام) معترضان شدند.[۳۳] تعداد معترضان بازداشتشده تا ۲۷ آبان ۱۴۰۱ دستکم ۶۰٫۰۰۰ نفر[۳۴] است.
شبکه سیانان در گزارشی تحقیقی نیروهای جمهوری اسلامی را به خشونت و آزار جنسی معترضان ایرانی در بازداشتگاهها متهم کرد. نویسندگان این گزارش میگویند گزارشهای متعددی از خشونت جنسی علیه معترضان در ایران دریافت کرده و روایتهای بسیاری از این قربانیان خشونت جنسی را شنیدهاند که دستکم یک مورد آن شرح تجاوز به پسری نوجوان است و یک قربانی دیگر نیز به شدت مجروح شده.[۳۵]
برخی منابع از محاکمه ۱۰ نوجوان زیر ۱۸ سال به اتهام محاربه و «افساد فیالارض» توسط دادگاه انقلاب کرج خبر دادند. وکیلان تعیینی آنها از سوی دادگاه، پذیرفته نشدهاند. در قانون مجازات اسلامی، کیفر محارب، بهصلیبکشیدهشدن (اعدام)، قطع دست راست و پای چپ (یا بر عکس) یا تبعید است.[۳۶]
تنها با گذشت ۳ ماه از شروع اعتراضات پس از کشتهشدن مهسا امینی، بیش از ۱۸ پرونده محاربه و فساد فیالارض علیه معترضان تشکیل شده که در این پروندهها بیش از ۴۴ معترض، به محاربه، فساد فیالارض و مقابله با حکومت متهم یا به اعدام محکوم شدهاند.[۳۷] همچنین برای ۴ نفر از محکومان حکم اعدام اجرا شدهاست.
فدراسیون بینالمللی روزنامهنگاران و سازمان گزارشگران بدون مرز، از دستگیری ۱۹ روزنامهنگار خبر دادند.[۷۵] ویدا ربانی، علیرضا خوشبخت، روحالله نخعی، ایمان بهپسند، فاطمه رجبی،[۷۶] احمد حلبیساز، علیرضا جباری دارستانی، فرشید قربانپور، نوید جمشیدی در تهران، مسعود کردپور مسئول آژانس خبری کردپا در ارومیه، مهرنوش طافیان در اهواز، جبار دستباز در دیواندره، مرضیه طلایی و علی خطیبزاده در سقز، سمیرا علینژاد و بتول بلالی در سیرجان و مجتبی رحیمی[۷۶] در قزوین به دست نهادهای امنیتی بازداشت شدهاند.[۷۷] کانون حقوقبشر ایران در روز چهارشنبه ۶ مهر از بازداشت دستکم ۲۰ خبرنگار خبر داد.[۷۸][۷۹][۸۰][۸۱] سایر خبرنگاران بازداشتی عبارتند از:
مأموران امنیتی جمهوری اسلامی از روز ۳۱ شهریور در میانه اعتراضات سراسری در ایران تا هماکنون دهها فعال مدنی و سیاسی و مطبوعاتی را بازداشت کردند.[۱۰۰][۷۶]
برخی از دانشجویان از جمله علیرضا صابریان دبیر انجمن اسلامی علوم پزشکی دانشگاه مشهد، بردیا شکوری فرد دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران، مهرداد ارندان دانشجوی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، محمدحسین شهابیمجد دانشگاه تهران، محمد عرب دبیر انجمن فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه نوشیروانی بابل، محمد نوری دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه تهران، بهروز شیربیگی دانشجوی کارشناسی جامعهشناسی دانشگاه علامه طباطبایی و فرهاد شجاعحیدری دانشجوی کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی از نخستین بازداشتشدگان دانشجویی در روزهای نخست بودند.[۱۰۰][۷۶][۱۲۷]
جمشید الهیان دانشجوی پرستاری، آذرخش بابادی دانشجوی رشتهٔ علوم آزمایشگاهی، کریم جمعی دانشجوی علوم آزمایشگاهی دانشگاه جندی شاپور اهواز توسط نیروهای امنیتی در خوابگاه صدف مربوط به این دانشگاه، توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شدند. علیرضا پورصفر، فعال دانشجویی و دانشجوی هوافضا ورودی ۱۳۹۶ دانشگاه خواجه نصیر توسط نیروهای امنیتی در منزل شخصی خود بازداشت شد، مأموران با تفتیش منزل او برخی از لوازم شخصی وی را ضبط کردند.[۱۲۸]
ایلیا تابعی، دانشجوی مهندسی مواد در دانشگاه علم و صنعت و فعال دانشجویی نیز در منزل شخصی خود توسط نیروهای امنیتی دستگیر شد.[۱۲۹]
نیروهای امنیتی سه دانشجوی دانشگاه شیراز به نامهای محمد صفری، مهدی فریدونی و علیرضا نویدگویی را در ارتباط با اعتراضات سراسری، دستگیر و به مکان نامعلومی منتقل کردند.[۱۳۰]
اسامی وکلای بازداشتی به این قرار است: بابک پاکنیا (تهران)، سینا یوسفی (تبریز)، قاسم بعدی (تبریز)، امیر مهدیپور (تبریز)، نگین کیانی (تبریز)، نازنین سالاری (شیراز)، بهاره صحراییان جهرمی (شیراز)، محمود طراوتروی (شیراز)، قدسیه قدسبین (شیراز)، علیرضا زارع (شیراز)، آستاره انصاری (شیراز)، مهدی صفری (شیراز)، محمدهادی جعفرپور (شیراز).[۱۳۲]
با شروع موج بازداشتها، برخی فعالان حوزه آیتی و حقوق دیجیتال که در گذشته در مخالفت با طرح صیانت و اختلالهای گسترده اینترنت موضعگیری کرده بودند نیز دستگیر شدند.[۱۳۷][۱۳۸][۱۳۹]
بیش از ۲۰۰ استاد از دانشگاههای مختلف در ایران با انتشار بیانیهای در روز پنجشنبه ۷ مهر ۱۴۰۱ سرکوب و بازداشت دانشجویان را محکوم کرده و از سایر استادان دعوت کردند به بازداشت گسترده دانشجویان در اعتراضهای جاری واکنش نشان دهند. استادان دانشگاه نوشتهاند: «در فضای فعلی به باور ما، اعتراض دانشجویان به ظلم و رویههای غلط ساختاری، نشاندهندهٔ تعهد اخلاقی، پویایی فضای دانشگاه و وفاداری دانشجویان به آرمانهای گرانقدری چون ظلمستیزی و عدالتخواهی و آزادیخواهی است.»[۱۶۰]
صدها فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان در ایران با انتشار بیانیهای در روز پنجشنبه ۷ مهر ۱۴۰۱ بازداشت نوجوانان معترض و حضور کودکان در واحدهای ویژه سرکوب اعتراضها را محکوم کردند.[۱۶۱]
این روزها در میان مردم خشمگین و دادخواهی که در اعتراض به کشته شدن مهسا امینی به خیابان آمدهاند، نوجوانان به جانآمدهای نیز هستند که به امید مشترک رقم زدن آیندهای روشن و عاری از بیعدالتی و جبر و سرکوب به اعتراضات پیوستهاند.» در ادامه این بیانیه با اشاره به مفاد پیماننامه جهانی حقوق کودک و قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در ایران آمدهاست: «پاسخ هیچ معترضی بهویژه معترض نوجوان گلوله و جای او در زندان نیست.— فعالان حوزه ادبیات کودک، رادیو فردا
این روزها در میان مردم خشمگین و دادخواهی که در اعتراض به کشته شدن مهسا امینی به خیابان آمدهاند، نوجوانان به جانآمدهای نیز هستند که به امید مشترک رقم زدن آیندهای روشن و عاری از بیعدالتی و جبر و سرکوب به اعتراضات پیوستهاند.» در ادامه این بیانیه با اشاره به مفاد پیماننامه جهانی حقوق کودک و قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در ایران آمدهاست: «پاسخ هیچ معترضی بهویژه معترض نوجوان گلوله و جای او در زندان نیست.
جورجا ملونی، نخستوزیر ایتالیا، با حمایت از اعتراضات مردمی در ایران در توییتر نوشت: «پس از مرگ مهسا امینی، قیام قهرمانانه زنان ایرانی علیه آیتاللهها ادامه دارد. دهها کشته و صدها بازداشت در میان فعالان، وکلا و روزنامهنگاران وجود دارد.»
اعتصابات سراسری دانشجویان در پی اعتراضات سراسری از ۴ مهر ۱۴۰۱ آغاز شد.[۱۶۲] در این اعتراضات تعداد زیادی از دانشجویان در تجمعها، خوابگاهها یا حتی خانههای خود از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شدند. دانشجویان چند دانشگاه ایران اعلام کردهاند که در اعتراض به برخوردهای امنیتی با دانشجویان، بازداشت دانشجویان معترض و همچنین مجازی شدن آموزش، از شرکت در کلاسهای درس خودداری میکنند.[۱۶۳] در پی اعتراضات و اعتصاب دانشجویان دانشگاههای سراسر ایران، تعدادی از استادان دانشگاه نیز با خودداری از شرکت در کلاسها به دانشجویان معترض پیوستند و تعدادی نیز استعفا کردند.[۱۶۴][۱۶۵][۱۶۶][۱۶۷][۱۶۸]
|عنوان= یا |title=
|وبگاه=
|پیوند=