شهر اسدآباد مرکز شهرستان اسدآباد در استان همدان در غرب ایران است. این شهر در فاصله ۵۳ کیلومتری غرب همدان[۲] و ۳۶۷ کیلومتری جنوب غربی تهران،[۳] و در محور ارتباطی استان کرمانشاه واقع شده‌است.
شهر اسدآباد از سطح دریا ۱۶۰۷ متر ارتفاع دارد و در سال ۱۳۹۵ ،۵۱٬۳۵۴ جمعیت داشته‌است.
مردم این دیار اکثراً شیعه مذهب هستند و در مواردی هم، در بعضی روستا یارسان اهل حق وجود دارد.
پیشینه
منطقهٔ کنونی اسدآباد در دوره‌های سلجوقی تا پایان قاجار (حدودا ۷۰۰ سال) به نام دشت افشار مشهور بوده‌است. که به دلیل مهاجرت ترکان افشار در دوران سلجوقیان تا زمان نادر شاه افشار انجام گرفت. دلیل این مهاجرت افشارها به دشت افشار به خاطر موقعیت ویژهٔ دشت اسدآباد جهت مقابله با هجوم دشمنان علل الخصوص حملهٔ اعراب به کشور بوده‌است. با این توضیح که افشارها جنگجوترین قوم از اقوام ۲۴ گانه ترکان اغوز بودند که شاهان ترک، افشارها را در مناطق با اهمیت کشور از نظر نظامی سکنی می‌دادند. که البته این موضوع در مورد افشارهای خوزستان و افشارهای کهگیلویه و همچنین افشارهای فارس و کرمان و خراسان هم صادق است. شهر کنونی اسدآباد به نام روستای قدیم اسدآباد است که در دورهٔ پهلوی دوم به شهر تبدیل شد و با مهاجرت از روستاهای اطراف به اسدآباد، شهر توسعه پیدا کرد.
آدراپانا که نام شهر باستانی واقع در منطقه اسدآباد است که لزوماً در محدودهٔ شهر کنونی اسدآباد واقع نبوده و بنا بر بعضی از شواهد در منطقه ای بین شهر کنونی اسدآباد و شهر پالیز (روستای جنت آباد) واقع بوده‌است. چرا که مردم جنت آباد راه قدیم بین باغات جنت آباد و بهشت زهرا اسدآباد را《پانا گدان》می‌نامند که به زبا ترکی به معنای《 راهی است که به پانا می‌رود》 می‌نامند که پانا بخش دوم نام آدراپانا میباشد.
اسدآباد در تاریخ از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده چرا که از کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌هایی که‌از دوران مختلف در این شهرستان دیده می‌شود می‌توان از اهمیت اسدآباد مطلع شد.
در دوران حکومت صفویان، پادشاهان صفوی نگاه ویژه ای به اسدآباد هم به دلیل قدمت و هم به دلیل موقعیت مناسب جغرافیایی آن داشتند.
مردم
اسدآباد، شهری است در غرب استان همدان. شاید اسدآباد به لحاظ ترکیب جمعیتی در ایران کم‌نظیر باشد.رزم آرا در فرهنگ جغرافیایی ایران مینویسد که اهالی اسدآباد فارسی زبان هستند ولی با ترکی و کردی هم آشنایی دارند.[۴] در محدودهٔ این شهرستان روستاهای همجواری هستند که متعلق به دو گروه زبانی متفاوت می‌باشند. اغلب مردم شهرستان اسدآباد به زبانهای فارسی ، لری، کردی، ترکی و سخن می‌گویند.[۵][۶][۷][۸] بعد از انقلاب اسلامی، مهاجرت آذری‌ها و کردها روستاهای مجاور به این شهر سرعت بیشتری گرفته، عموماً اهالی هر روستا در یکی از محله‌های حاشیه شهر و اتفاقاً در منتهی‌الیه مسیر مواصلاتی آن روستا به شهر ساکن شده‌اند. برای مثال اهالی روستای خاکریز در محدوده «چهارراه خاکریز»، اهالی روستای شیرزلی، در ابتدای جاده منتهی به این روستا، واقع در بلوار کشاورز، و به همین ترتیب اهالی روستاهای ترخین آباد، ملحمدره و بیاج در خیابان رفسنجانی، و اهالی روستاهای خنداب و قاسم‌آباد در محله پشت بیمارستان ساکن شده‌اند.
یا مثلاً روستاهای منطقه اکثراً کرد نشین دهستان چهاردولی از راه اسدآباد_قروه به شهر اسدآباد ومیدان تره بار این شهر متصل هستند.
برخی روستاها مانند شهراب، لک لک، آقاجانبلاغی، و … هر دو زبان کردی و ترکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در اسدآباد حدود ۱۱۰ جاذبهٔ گردشگری وجود دارد که ۵۲ عدد آن در آثار ملی و حتی جهانی ثبت شده‌است که بعضی از آن‌ها حدود ۴ تا ۵هزار سال قدمت دارند.
جاذبه‌های توریستی اسدآباد عبارتند از: کتیبه آقاجان بلاغی، حمام گلستان، بنای یادبود سیدجمال الدین اسدآبادی، مسجد سلطانی (مسجد جامع)، پل شکسته خسروآباد، روستای ملهمدره، دربند، سد نعمت‌آباد در روستای نعمت‌آباد و در همسایگی روستای امین آباد درهٔ خنداب، بهمن دره، گردنهٔ اسدآباد، پارک جنگلی، آب انبار شاه عباس، گردوی ۷۰۰ساله ترخین آباد، غار اژدها، آسیابهای ترخین آباد، روستای ترخین آباد، آسیابهای امین آباد که اکنون در موزه همدان قرار دارند، پیراسماعیل ترخین آباد، تالاب پیر سلیمان.[۱۰] دربارهٔ حمام گلستان می‌خوانیم: این حمام در محله «در کاروانسرا» واقع شده‌است. زمان ورود به حمام با فضایی ۶ ضلعی که سقفی گنبدی شکل دارد مواجه می‌شوید. قبل از حمام رخت کنی هشت ضلعی وجود دارد که به آن «سربینه» می‌گویند. در این حمام حوضچه‌هایی با آب سرد و گرم وجود داشته‌است. در بنای این حمام آجر، گچ و مرمر به کار رفته‌است. به احتمال زیاد ساخت این حمام به دوره صفویه بر می‌گردد.
به تازگی در روستاهای ملحمدره و ترخین آبادترلان اقامتگاه‌هایی جهت اسکان مسافر احداث شده‌است.
جمعیت
شهرستان اسدآباد ۱۰۰ هزار و ۹۰۱ نفر جمعیت دارد. براساس آمار سرشماری سال ۱۳۸۵ شهرستان اسدآباد دارای ۳۰ هزار و ۳۸۷ خانوار است که از این تعداد ۱۷ هزار و ۵۸۷ خانوار در شهرها و ۱۲ هزار و ۷۲۱ خانوار در روستاهای اسدآباد زندگی می‌کنند.
بافت اصلی شهر شامل چندین محله است که عبارتند از:
محله حیدرورند (که قدیمی ترین محله اسدآباد میباشد) محله سیدان، محله میدان؛ محله اسلام‌آباد(باغات رحیم خانی)، محله بازار. محله در گاراژ، محله قلعهٔ بالا(خیابان سبزه ای‌ها)، محله سر ویر، محله محمودبیگی و محله سیامکی بعضی از این محله هاست. هنوز آثار خانه‌های قدیمی و کوچه باغ‌ها در بعضی از آن‌ها باقی و پیداست.
قدمت قدیمی‌ترین شهرک اسدآباد، به بیشتر از سه دهه می‌رسد. در سالهای گذشته و به تناسب رشد جمعیت این شهر، چند شهرک در اطراف آن ساخته شده‌است. شهرک شهید قندی بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین آنهاست. شهرک‌های فرهنگیان، شهرک سید احمد، شهرم شهرداری و شهرک شهید خزائی از دیگر شهرک‌های شهر اسدآباد هستند.
شهرستان اسدآباد به دو بخش پیرسلمان به مرکزیت آجین و مرکزی به مرکزیت اسدآباد میباشد.
اسدآباد زادگاه سید جمال الدین اسدآبادی است و محله ای به نام سیدان در این شهر است که احتمالاً زادگاه سید جمال الدین است و موزه ای هم به نام‌این استاد بزرگوار در ابن محله احداث شده‌است.
کشاورزی
دشت افشار در اسدآباد از لحاظ کشاورزی بسیار حاصلخیز میباشد و انواع محصولات کشاورزی و صیفی جات در آن کشت می‌شود و می‌توان این منطقه را خود کفا دانست. دشت افشار اسدآباد محل زندگی پرنده‌ای کمیاب به نام میش مرغ یا دقداق است.
گردشگری
در شهرستان اسدآباد بالغ بر ۱۵۱ اثر تاریخی و فرهنگی وجود دارد که ۵۸ اثر از این مجموع در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. که قدمت بعضی از این آثار به دوره‌های هزاره ۵ و ۶ قبل از میلاد می‌رسد. (منبع میراث فرهنگی اسدآباد)
دانشگاه سید جمال الدین اسدآبادی در شهریورماه سال ۱۳۹۰ با موافقت اصولی از سوی شورای گسترش آموزش عالی با پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی با دو رشته تحصیلی مهندسی کامپیوتر- نرم‌افزار و مهندسی اقتصاد کشاورزی و تعداد ۶۰ دانشجو در فضاها و اماکن استیجاری شروع به فعالیت نمود که در آذر ماه همان سال با ایجاد قطعی آن موافقت گردید.[۱۱] اینک این دانشگاه دارای یک رشته تحصیلی در مقطع ارشد و ده رشته تحصیلی در مقطع کارشناسی با تعداد حدود ۱۲۰۰ دانشجو در سایت اصلی خود مستقر گردیده‌است[۱۲]
دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اسدآباد یک دانشگاه علوم پزشکی میباشد که در سال ۱۳۹۶ در شهر اسدآباد، استان همدان تأسیس شده‌است. در حال حاضر ۴۳۷ دانشجو و ۱۳ استاد در این مرکز مشغول فعالیت می‌باشند. بر اساس تحلیلهای انجام شده این مرکز تاکنون ۸ مقاله علمی در نشریات و همایشهای داخلی منتشر نموده‌است. در سال ۱۳۹۷ پژوهشگران دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اسدآباد بیشترین مقالات خود را با کلیدواژه‌های «بی خطرسازی» و «پسماند عفونی» منتشر نموده‌اند.[۱۴]
