آیَتُ الکُرسی، نام یک یا چند آیه از قرآن است که به عقیده مسلمانان خواندن آن ثواب زیادی داشته و شخص را از بلایا دور میکند. شیعیان آن را در نماز وحشت نیز میخوانند.
متن آیتالکرسی
متن آیتالکرسی که آیه ۲۵۵ سوره بقره است و همچنین آیات ۲۵۶ و ۲۵۷ سوره بقره به قرار زیر است:
«خدای یکتاست، که جز او خدایی نیست، او زنده و جاودانه است، هرگز او را خواب فرا نمیگیرد تا چه رسد که به خواب رود، اوست مالک آنچه در آسمانها و زمین است، کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ علم او محیط است به آنچه پیش نظر خلق آمده و آنچه سپس خواهد آمد، و خلق به هیچ مرتبه از علم او احاطه نتوانند کرد مگر به آنچه او خواهد. قلمرو علمش از آسمانها و زمین فراتر، و نگهبانی زمین و آسمان بر او آسان و بی زحمت است، و او والامرتبه و با عظمت است. (۲۵۵) کار دین از روی اجبار نیست (یا هیچ اجباری در دین نیست)، تحقیقا راه هدایت و ضلالت بر همه کس روشن گردیده، پس هر کس از راه کفر و سرکشی دیو راهزن، برگردد، و به راه ایمان به خدا روی بیاورد، بدون شک، به طنابی محکم و استوار چنگ زدهاست که هرگز نخواهد گسست؛ و خداوند (به هر چه خلق در دل گویند) شنوا و داناست. (۲۵۶) خدا یاری دهنده اهل ایمان است، که آنان را از تاریکیهای جهل و نادانی به سوی روشنایی میبرد و آنان که راه کفر را انتخاب کردهاند یارانشان، شیاطین و دیوها هستند که آنان را از روشنایی به سوی تاریکیها به در میبرند، این گروه اهل آتشند که در آن همیشه خواهند بود. (۲۵۷)»[۱]
طبق اکثریت روایات و احادیث و منابع، آیه ۲۵۵ از سوره بقره قرآن است. هر چند در بعضی روایات آمدهاست که علاوه بر آیه ۲۵۵، بهتر است آیات ۲۵۶ و ۲۵۷ سوره بقره هم خوانده شود. همچنین طبق نظر بیشتر مراجع شیعه، در نماز وحشت بهتر است هر سه آیه تلاوت شود.[۲][۳][۴][۵]
واژه و علت نامگذاری
علت نامگذاری ایت الکرسی بخاطر این است که تنها موردی که در قرآن از کرسی خداوند آمدهاست و آن همین آیه ۲۵۵ سوره بقره است: «وَسِعَ کُرْسیُّهُ السَّموٰاتِ وَ الْاَرَضَ: کرسی او به پهنای آسمانها و زمین است» این آیه در زمان پیامبر اسلام نیز به آیةالکرسی معروف بودهاست.[۶]
در متون اسلامی برای «کُرسی» معانی زیر نظر گرفته شدهاست:[۷]
علم الهی: کرسی همان جسم بزرگ کیهانی است که زمین، خورشید و آسمان و نیز سایر اجزای آسمان را در بر میگیرد.
جسم بزرگ کیهانی: کرسی را میتوان همان یک جسم و جرم بزرگ کیهانی تصور کرد که تمام اجزایی که در آسمان و زمین است در آن جای میگیرد که از علی بن ابیطالب نقل شدهاست که آسمان و زمین و تمام موجودات در داخل این کرسی قرار دارند که چهار فرشته به فرمان خدا آن را حمل میکنند.
قدرت و سلطنت الهی: کرسی همان جهان هستی است که این جهان تماماً تحت سلطه خدا بوده و هیچکس از دایره قدرت او خارج نمیشود و بدون اذن او هیچ تغییری ایجاد نمیشود.
عرش: در لغت همان کرسی است که عرش در فارسی به معنی رکن و اساس هر چیز یا سقف خانه گفته میشود؛ بنابراین با توجه به این دو تعریف در مورد کرسی و عرش مشخص میشود که کرسی ظاهر و عرش باطن هر چیز را گویند.
اهمیت آیتالکرسی
شهرت آیه ۲۵۵ سوره بقره به آیتالکرسی، به صدر اسلام بر میگردد.[۸] ترسیم رابطهٔ خداوند با آفریدگانش به ویژه انسان و جامعیت این ترسیم در آیتالکرسی، موجب امتیاز این آیه بر دیگر آیات شده و مفسران را واداشته است تا با اهتمامی ویژه، به شرح آن بپردازند یا در این باره نوشتههای مستقلی بنگارند.[۹]
شأن نزول
آیهٔ ۲۵۶
در مورد نزول این آیه گفته شده مردی از انصار، «صبیح» خدمتکار سیاهپوست خود را به پذیرش دین اسلام مجبور کرد و چون این عمل کاملاً برخلاف مبنی و روش دین اسلام بود این آیه فرود آمد و مسلمانان را از این عمل برحذر داشت.[۱۰]
بر تو باد به قرائت آیتالکرسی که در هر حرف آن هزار برکت و هزار رحمت است.
در حدیثی از محمد باقر امام پنجم شیعیان چنین آمدهاست:[۱۴]
کسی که بعد از وضو آیتالکرسی بخواند خداوند ثواب چهل سال عبادت را به او عنایت میفرماید و چهل درجه او را بالا میبرد و چهل حورالعین را به تزویج او درمیآورد.