EskorbutoaC bitaminaren (azido askorbikoa) eskasiak eragindako gaixotasuna da. Haren lehen sintomak nekea, ahulezia eta beso eta bernetako mina dira. Tratamenturik gabe, globulo gorri kopuruaren beherakada, hortzen gaixotasunak, ile falta eta azaleko lesioak eragiten ditu, besteak beste. Eskorbutoak aurrera egin ahala, zaurien zikatrizazio eskasa, umore aldaketak eta, azkenik, heriotza dakartza, infekzio batek edo odol isuriek eraginda. [1]
Lehen sintomak azaldu arte, gutxienez hilabete bat pasatzen da C bitamina jaso gabe (edo bitamina horren dosi oso urriak jasotzea). Antzina oso arrunta zen itsasgizonen artean, dietan ez baitzeukaten ez frutarik, ezta barazki freskorik ere, hau da, ez zuten C bitamina iturririk. Egun, eskorbutoa dutenak, normalean, arazo psikikoak dituzten pertsonak, alkoholikoak, eta dieta anormalak dituztenak dira. Heste arazoek eta dialisiak ere eskorbutoa eragin dezakete kasu batzuetan. C bitamina edo azido askorbikoa ez da giza gorputzean sintetizatzen, beste animalia batzuetan gertatzen den moduan; hori dela eta, gizakiak bitamina kanpotik jaso behar du, hau da, dietaren bitartez. Bitamina beharrezkoa da giza kolagenoaren ekoizpenean eta haren gabeziak ekoizpen hori ezinezko bilakatzen du, osasun arazo larriak sortuz. Eskorbutoaren tratamendua C bitaminaren aho bidezko kontsumoan oinarritzen da normalean. Tratamendua hasi ondoren, gaixoak pare bat egun beharko ditu hobetzen hasteko; horren ondoren sintomak desagertuz doaz, gaixoa guztiz indarberritu eta osatu arte (bi aste pasa ondoren guztiz osatzen da). C bitaminaren iturri nagusiak elikagai zitrikoak dira. Gomendagarria da elikagai horiek gordinik jatea, janariok prestatzeak C bitaminaren kopurua murrizten baitie. [2][3][4]
Gaitza nahiko arraroa da egun, normalean desnutrizioa dutenengan gertatzen baita.
Eskorbutoa Antzinako Egipton diagnostikatu eta deskribatu zen jada, izan ere, garai hartako itsas bidaien luzeera mugatzen zuen faktore garrantzitsu bat izan zen. 1753an James Lind, Royal Navyko zirujau batek, eskorbutoa zitrikoak janez osatzen zela aditzera eman zuen lehen aldi; hala ere, 1795 arte itxaron behar izan zen itsas armada britaniarrak, Gilbert Blame bezalako erreformatzaileen presioak eraginda, marinelei ohituraz limoi zukua ematen hasi zen arte.[5]
Sintomak
Eskorbutoaren lehen sintomak nekea eta ondoeza dira. Bat eta hiru hilabete bitarteko denboran, gaixoak arnasteko arazoak eta hezurretako mina ditu. Gaixoak ere mialgiak ager ditzake, C bitamina faltak eragindako karnitina produkzio urria dela eta. Beste sintoma batzuk azaleko gaitzak, hematomak, aurpegiko petekiak, hortzoietako gaitzak, hortz galera eta aldaketa emozionalak dira: azken faseetan, ikterizia, edema orokorra, oliguria, neuropatía, sukarra, konbulsioak eta heriotza gertatzen dira.
Kausa
Eskorbutoa, baita eskorbuto subklinikoa ere, C bitamina eskasiak eragina da. Gizakiek ezin dute bitamina haori metabolikoki sortu; hortaz, dietaren bidez jaso beharra dute. Dieta batek C bitamina nahikoa baldin badu, ez da L-gulonolaktona oxidasa (GULO) entzima faltarik izango eta gaixotasuna ez da sortuko.
Mendebaldeko gizarte modernoetan, helduek oso gutxitan izaten dute, baina presentzia handiagoa izan dezake haur eta adinekoengan. Haurrengan eskorbutoa tratatzeko erabiltzen diren medikamentu guztiek C bitamina erantsia dute, izan ere, tratamendu gehienak bitamina hori aho bidezko kontsumoan oinarritzen dira. Ama-esneak badu nahikoa C bitamina haurra osasuntsu mantentzeko, beti ere amaren dieta egokia baldin bada. Ez da gomendagarria haur jaioberriei esne komertziala ematea, pasteurizatua baita, eta prozedura horrek esnearen C bitaminaren eduki naturala suntsitzen du.[6]
Eskorbutoaren kausa nagusia malnutrizioa da. Hori dela eta, oraindik oso zabalduta dago herrialde azpigaratuetan eta kanpotiko laguntzen bidez elikagaiak lortzen dituzten lekuetan. [7] Arraroa den arren, eskorbuto kasu dokumentatuak daude herrialde industrializatuetan, baina alkoholikoei eta dieta desegokiak dituztenei gertatzen zaizkie.
Patogenia
Bitaminak funtsezkoak dira giza gorputz osoan abian diren prozesuetan parte hartzen duten entzimak ekoizteko. [6] Azido askorbikoa beharrezkoa da prozesu biosintetiko askotarako, hidroxilazio- eta amidazio-erreakzioak azkartzen baititu. Kolagenoaren sintesian, azido askorbikoa behar da kofaktore gisa prolil hidroxilasa eta lisil hidroxilasa sintetizatzeko. Bi entzima horiek aminoazido prolina eta lisinaren hidroxilazioaren arduradunak dira. Hidroxiprolina eta hidroxilisina garrantzitsuak dira kolagenoa egonkortzeko, kolagenoan propeptidoak birmatrikulatzen baitituzte.
Kolagenoa giza gorputzeko egiturazko proteina primarioa da: beharrezkoa da odol-hodiak, muskuluak, larruazala, hezurrak, kartilagoa eta beste ehun konektibo batzuk osasuntsu mantentzeko. Ehun konektibo akastunak zenbait arazo sor ditzake, hala nola kapilar hauskorrak, eta horrek odoljario anormala, hematomak eta barne-hemorragia eragiten ditu. Kolagenoa hezurren zati garrantzitsu bat da halaber, eta, beraz, hezur-eraketetan eragina du. Eskorbutoaren eraginez hortzak jausi egiten dira eta hezurrak errazago apurtzen [6]. Era berean, kolageno akastunaren fibrilogenesiak zaurien orbaintzeari kalte egiten dio. Tratatu gabeko eskorbutoak heriotza ekartzen du beti.
Diagnostikoa
Diagnostikoa, oro har, froga fisikoetan eta X izpien bidezko azterketetan oinarritzen da
Diagnostiko diferentziala
Haurtzaroaren hasierako gaitz batzuek eskorbutoaren irudi klinikoa eta erradiografikoa imita dezakete; haien artean, hurrengoko gaixotasunak daude:
Eskorbutoa C bitaminan aberatsak diren elikagaiak barne hartzen dituen dieta batekin prebeni daiteke, hala nola, amla, piperra (piper gozoa), groseila beltza, brokolia, piper pikanteak, guaiaba, kiwia eta perrexila barnebiltzen dituen dieta batekin. C bitaminan aberatsak diren beste iturri batzuk, limoiak, limak, laranjak, papaia eta marrubiak dira. Barazkietan ere C bitamina dago, hala nola Bruselako aza, errepoloa, patata eta espinaketan.
Animali jatorrizko zenbait produktuk ere C bitamina dute, hala nola gibelak, muktukak (balearen azala), giltzurrunaz gaindiko muinak, burmuinak eta bizkarrezur-muinak; hortaz, eskorbutoa tratatzeko ere erabil daitezke. C bitamina propioa sortzen duten animalien haragi freskoak ere eskorbutoa prebenitzeko eta, neurri batean, sendatzeko adina C bitamina du. Kasu historiko batzuetan (bereziki zaldi haragi freskoa jaten zuten soldadu frantsesen kasua), haragi hutsak, eta partzialki prestatutako haragiak ere, eskorbutoa arin zezakeela ohartu zen. [8]
1902ko Antartikarako espedizioak frogatu zuen itsas txakur okela eta gibela eraginkorrak zirela eskorbutoa sendatzeko. Eskorbuto hasiberria zutenak guztiz osatu ziren bi aste baino gutxiagoko tartean [9].
Elikagaien C bitamina kopurua
Elikagaia (100g)
C bitamina kopurua (mg)
Amla fruitua
610
Asuna
330
Guayaba fruitua
228,3
Groseila beltza
181
Kiwia
161,3
Pipermina
144
Brokolia
89,2
Papaia
62
Marrubia
58,8
Laranja
53,2
Limoia
53
Aza
36,6
Espinaka
28
Patata
19,7
Tratamendua
Eskorbutoa egunean 10 mg-ko C bitamina-dosiak jasoz hobetzen da. Hala ere, medikuek 100 mg inguruko dosiak gomendatzen dizkiete gaixoei [20]. Jende gehiena bi astean sendatzen da. [10]
Historia
Gaixotasun honek presentzia handia izan du historian eta antzinatetik agertu izan da medikuntza liburuetan. Hipokratesek jada eskorbutoa gaixotasun bezala dokumentatu zuen. Egiptoarrek K. a. 1550ean eskorbutoaren sintomak erregistratu zituzten.
Aro modernoaren hasiera
Aro modernoan eskorbutoak presentzia nabarmena izan zuen zenbait kanpaina militar eta itsasontzi bidez egiten ziren bidaia eta espedizioetan.
Vasco da Gamaren 1497ko espedizioan zitrikoen efektu sendagarriak jada ezagunak ziren [25] [26]. Halaber, Pedro Alvares Cabralen eskifaiaren artean, 1507an. [11]
Portugaldarrek fruitu-zuhaitzak landatu zituzten Santa Elenan, haien herrialdetik Asiara egindako bidaietan geldileku bat izateko eta bertan eskorbutoak jotako gaixoak sendatzeko. [12] Zoritxarrez, ezagutza horrek ez zuen eskorbutoak eragindako itsas tragedia askorik prebenitu, alde batetik komunikazio faltarengatik eta, bestetik, fruta eta barazkiak ezin zirelako itsasontzietan luzaroan mantendu. [13]
1536an Jacques Cartier esploratzaile frantziarrak, San Lorenzo ibaia esploratzen zebilela, bertakoen ezagutza erabili zuen eskorbutoz hiltzen ari ziren bere gizonak salbatzeko; horrela, vitae zuhaitzaren (ekialdeko zedro zuria) hostoak ebaki zituen haiekin infusioak prestatzeko. Gerora frogatu zen zuhaitz horren 100 gramo hostok 50 mg C bitamina dituela. [14][15] Nolanahi ere, tratamendu hori ezin zen nabigatzean aplikatu, hostoak, gainerako landare eta barazkiak bezala, usteldu egiten baitziren.
1601eko otsailean, James Lancaster kapitaina, Sumatrarantz zihoala, iparraldeko kostaldean lurreratu zen bertan limoiak eta laranjak lortzeko, hain zuzen ere bere tripulazioak pairatzen zuen eskorbutoa geldiarazteko nahiarekin. [16] Bide batez, Lancaster kapitainak esperimentu bat abiatu zuen haren agindupean zeuden lau ontzietan. Ontzi bateko tripulazioak limoi zuku dosiak jaso zituen egunero; beste hiru ontziek, ordea, ez zuten inolako tratamendurik jaso. Horren ondorioz, aditu zuen tratatu gabeko ontzietako kideak eskorbuto pairatzen hasi zirela berriz ere eta beste ontziko kideak ordea osasuntsu mantentzen zirela. [17]
Esplorazioen Aroan (1500. eta 1800. urteen artekoa), eskorbutoak gutxienez bi milioi marinel hil zituen. [18]
1579an, Agustin Farfán fraide eta mediku espainiarrak eskorbutorako laranjak eta limoiak gomendatzen zituen liburu bat argitaratu zuen, jada Espainiako Itsas Armadan ezaguna zen erremedio hura. [19]
1593an, Sir Richard Hawkins almiranteak laranja eta limoi zukua edatearen alde egin zuen eskorbutoa saihesteko medio modura. [20]
1614an, John Woodallek, East India Companyko zirujauen buruak, The Surgion 's Mate liburua argitaratu zuen konpainiako itsasontzietan zeuden zirujauak instruitzeko. Sendabidea janari freskoa, laranjak, limoiak, limak eta tamarindoak zirela adierazi zuen. [21] Hala ere, ez zen gai izan horren arrazoia azaltzeko; hori zela eta, bere baieztapenek ez zuten eragin handirik izan garaiko mediku eta zientzialarien artean.
Lehorrean ere, Europan, Erdi Aroaren amaiera arte, eskorbutoa nahiko ohikoa zen neguaren amaieran, izan ere, barazki berde, fruta eta tuberkulu gutxi baitzeuden eskuragarri. Honek, pixkanaka hobera egin zuen, batez ere Ameriketatik patata ekarri zutenean.
XVIII. mendea
1734an, Johann Bachstrom medikuak eskorbutoari buruzko liburu bat argitaratu zuen, bertan baieztatzen zen eskorbutoa elikagai fresko eta begetalen abstinentzia oso baten ondorio zela, eta hau sendatzeko bidea barazki eta fruta freskoak jatea zela. [22][23]
Hala ere, 1747 arte ez zen eskorbutoaren tratamenduari buruzko informe formalik aurkeztu: urte horretan James Lindek formalki frogatu zuen eskorbutoa zitrikoetan oinarrituriko dietarekin trata daitekeela. Ikerlari horrek eskorbutoaren gaineko medikuntzaren historiako lehen esperimentu klinikoa gauzatu zuen.[24] Lindek eskorbutoa zuten zenbait gizabanakoren sendaketa prozesuak parekatu zituen. Txostenak argi eta garbi zioen laranjak eta limoiak erremediorik eraginkorrenak zirela [24]. Zoritxarrez, esperimentuak eta haren emaitzek eragin txikia izan zuten garaiko gizartean.
Lindek ez zuen inoiz limoi zukua eskorbutoaren aurkako erremedio bakar gisa aldarrikatu. Haren esperimentuak zenbait elikagai jotzen zituen eskorbutoaren aurkako sendagaitzat, haien artean fruta eta barazki mota mordoa.
XVIII. mendean zehar, eskorbutoak etsaiek baino marinel britainiar gehiago hil zituen Royal Navyaren barruan.
1740-1744 urte bitartean George Ansonen bidaia ospetsuan, eskifaian zeramatzan bi mila marineletatik, ia bi herenak (1.300 gizon) hil ziren bidaiako lehen hamar hilean, eskorbutoa zela eta. [25]
Zazpi Urteko Gerran Royal Navyak 184.899 marinel galdu zituen (txosten ofizialaren arabera); haietatik 133.708 gaixotasun bat zela medio hilik, gehienetan eskorbutoaren ondorioz. Gertaera horien guztien ondoren, bai marinelek, bai itsas zirujauek gero eta argiago zeukaten zitrikoek eskorbutoa senda zezaketela, baina ideia hori sendagile eta zientzialariek baztertu egiten zuten, garai hartako teoriekin bat ez zetorrelako. Arrazoi horrengatik zitrikoen zukuaren alde egiten zuten informe horiek ez zuten eragin handirik izan. Medikuntza hark babesturiko teoria ofizialaren arabera, itsasoko dietan jatorria zuen digestio akastun batek eragindako barne usteltze gaixotasun bat zen eskorbutoa.
1764an eskorbutoaren gaineko postura berria azaldu zen. David MacBride doktoreak, Sir John Pringle Royal Navyko zirujau nagusiak eta, geroago Royal Societyko presidenteak, defendatu zuten eskorbutoa ehunetan "aire finkorik" ez izatearen ondorio zela. Hori zela eta, gaitza sahiesteko maltazko eta muztiozko infusioak edatea planteatzen zuten. Haien arabera, infusiook gorputzean hartzitzen ziren eta hartzidura horrek eragindako gasek digestioa suspertu eta falta ziren gasak ("aire finkoa") berrezartzen zituen. [26] Ideia horiek babes zabal eta eragin handia jaso zuten gizarte hartan eta ikerketa asko abiatu ziren bide horretan.[27]
James Cook esploratzaileak ez zuen gizon bakar bat galdu eskorbutoagatik bere bidaietan; idatzi zuen txostenean zioenez, maltaren eta muztioaren alde egin zuen. Nolanahi ere, hori ez zen haren arrakastaren benetako arrazoia izan: egun badakigu haren eskifaiaren osasunaren arrazoia Cooken itsasontziko garbiketa erregimena, diziplina zorrotza, eta elikagai fresko eta barazkien sarrizko kontsumoa izan zirela. [28]
Ia eskorbutorik izan ez zuen distantzia luzeko lehen espedizio handia Alessandro Malaspina espainiar itsas ofizialarena izan zen 1789-1794 urteen bitartean. Pedro González, Malaspinaren mediku ofizialak, defendatzen zuen laranjak eta limoi freskoak ezinbestekoak zirela eskorbutoari aurre egiteko. 56 eguneko itsas bidaian bost marinelek eskorbutoaren sintomak izan zituztenez, Gonzálezek gomendatu zuen Guamen geratzeko, gaixoak tratatzeko: hiru egunen buruan, bostak sendatu egin ziren. [28]
Mende amaieran MacBrideren teoriak zalantzan jartzen ari ziren arren, Britainia Handiko medikuntza komunitateak defendatzen segitzen zuen eskorbutoa barne 'usteltze' prozesu batean oinarrituriko gaixotasuna zela; hori zela eta, Gaixotasun eta Kalteen Batzordeak haren aholkua bete behar izan zuen. Hala ere, Royal Navyaren barnean iritzia limoi zukuaren tesiaren alde jartzen hasi zen, batez ere Gibraltarreko setioko esperientzia eta Rodney almiranteak Karibera egindako espedizioan erregistratutako esperientziak zirela medio. Tesi hori Gilbert Blane[29] eta Thomas Trotter[30] bezalako adituen idatzien babesa jaso zuten, horrela Royal Navyko komandante askoren txostenak indartuz.
1793an, Britainia Handira gerra iritsi zenean, eskorbutoa kentzeko beharrak beste premia bat hartu zuen. Aldaketa, ordea, ez zen medikuen eskutik iritsi, almiranteen eskutik baizik. Ezagunak dira Gardner kontralmirantearena bezalako kasuak zeinak Royal Navy-an exijitu zuen limoi zukua ematea tripulazio orori. Gaixotasun eta Kalteen Batzordeak erabaki honen alde egin zuen, eta almirantegoak hori egiteko agindu zuen. Ezaguna da 1795eko martxoan ezagutu zen albiste harrigarria: Suffolk Indiara iritsi zen lau hilabeteko bidaia baten ondoren eta haren marinel bakar batek ere ez zuen eskorbutorik pairatu, izan ere, abiatu zirenean baino osasuntsuagoa zegoen tripulazioa. Ondorioa berehalakoa izan zen, Royal Navy-ko tripulazio orok limoi zuku erreserbak jasoko zituen haien itsasontzietan.
1800an jada limoi zukuaren sistema martxan zegoen Royal Navy osoan. Erabaki honek marinelen osasuna nabarmen hobetzea eragin zuen zuen eta, ondorioz, funtsezko eragina izan zuen guda askoren emaitzetan.
XIX. mendea
Alexandriako setioan (1801) Napoleonen armadako zirujau buru Dominique-Jean Larrey baroiak idatzi zuen zaldi okelaren kontsumoak eskorbuto izurrite bat geldiarazten lagundu ziela. Orain badakigu haren arrazoia zaldikiak duen C bitamina kopurua izan zela, animalia horrek bere C bitamina propioa sintetizatzen baitu. Horrek Frantzian XIX. mendean zaldi haragiaren kontsumoaren tradizioak gora egitea eragin zuen. [31]
Lauchlin Rosek zitrikoen zukua usteldu gabe mantentzeko metodo bat patentatu zuen 1867an. Rose lima zukua izenarekin ezagutzen zen edari kontzentratu bat sortu zuen. 1867ko Marinaren Merkataritza Legeak eskatzen zuen Royal Navy eta Merchant Navyko ontzi guztiek marinelei egunero beren lima zuku anoa eman ziezaieten, eskorbutoa saihesteko. [60] Rose lima zukua ia nonahikoa bihurtu zen [32].
Cochlearia officinalis landareak, "Eskorbuto arrunta" ere deitua, bere izen arrunta hartu zuen eskorbutoa sendatzeko eraginkorra zela jakin zenean. Landare hori itsasontzietan eramaten hasi ziren, bai pakete lehorretan, bai destilatutako estraktuetan. Zapore oso mingotsa zuenez, belarrez eta espeziez gozatu beharra zuten. Horretaz gain, eskorbuto landareaz prestaturiko edari eta ogitartekoak moda bilakatu zirela Erresuma Batuan XIX. mendearen erdialdean. [33]
Eskorbutoa, funtsean, nutrizio eskas baten ondorio zela pentsatzea, hau da, elikagai freskoen kontsumo bidez, bereziki zitriko freskoak edo haragi freskoa kontsumituz, osa zitekeela pentsatzea ez zen unibertsala XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran; hori zela eta, marinel eta esploratzaileek eskorbutoa harrapatzen segitu zuten XX. mendera arte.
Nahasmendua hainbat faktoreri egozten zaie:
Zitriko freskoek (bereziki limoiek) eskorbutoa sendatzen zutela nahiko garbi zegoen, baina eguzkipean eta kobrezko hodien esposiziopean egondako lima-zukuak ez zuen efektu handirik, lima zukuak bere C bitamina ia osoa galtzen baitzuen prozesu horien bidez. Horrek zitrikoen teoriarekiko mesfidantza areagotu zuen.
Okela freskoak (bereziki gibela eta okela gordina) eskorbutoa ere sendatu izan zuen. Gertakari horrek zitrikoen eta landare freskoen teoriaren aurka egin zuen.
Lurrunaren eta teknologia berrien bidez itsas abiadura handitzeak eskorbutoaren eragina murriztu zuten. Horrek garrantzia kendu zion zitrikoen eta landare freskoen teoriari.
Nahaste horren ondorioz hipotesi berri bat proposatu zen: gaixotasuna germenen aktibitateak sortutako hondakin batek eragiten zuela, hain zuzen ptomaina deritzon hondakinak, bereziki okela kutsatuan aurkitzen dena.
Haurren eskorbutoa XIX. mendearen amaieran asko areagotu zen, hain zuzen ere haurrak behi esne pasteurizatuz elikatzen hasi zirelako, bereziki hirietako goi klaseetako umeak. Pasteurizazioak bakterioak hiltzen bazituen ere, C bitamina ere suntsitzen zuen. Hori konpondu zen erabaki zenean aurrei tipula edo patata egosien zukua ere ematea. [34]
XX.mendea
XX. mendearen hasieran, Robert Falcon Scottek Antartikara bere lehen espedizioa egin zuenean (1901-1904), eskorbutoaren gaineko teoria nagusia ptomainazko pozoitzearen aldekoak zen oraindik. [64] Hala ere, Scottek aditu zuen zuen Antartikako itsas txakurren okela freskoan onarrituriko dietak eskorbutoa senda zezakeela. [35]
1907an, "Eskorbutikoaren aurkako faktorea" isolatzen eta identifikatzen lagundu zuen animalia-eredu bat aurkitu zen. Axel Holstek eta Theodor Frølichek ikerleriek abiatu zuten esperimentua. Ordu arte, eskorbutoa ez zen gizakiez aparteko ezein organismotan behatu, eta giza gaixotasuntzat jo zen. Zenbait hegazti, ugaztun eta arrainek eskorbutoa izateko arriskua dute, haiek ere ez dezaketelako C bitaminarik sintetiza. Holst eta Frølichek, eskorbutoa akuriengan eragin eta senda zezaketela jakin zuten, haien dietan manipulazioak eginez. Eskorbutorako animalia-eredu esperimental baten aurkikuntza hori, "bitaminen" funtsezko ideia aurkeztu aurretik ere egin zena, C bitaminaren ikerketarako aurrerapausu garrantzitsuena izan zen [36].
1915ean, Zeelanda Berriko tropek, Gallipoliko kanpainan, ez zuten C bitaminarik beren dietan; horregatik, askok eskorbutoa harrapatu zuten. Uste denez, hori ere izan zen kanpaina haren porrotaren arrazoi nagusietako bat. [37]
Vilhjalmur Stefanssonek, inuiten artean bizi izan zen esploratzaile artikoak, frogatu zuen okela dieta batek ez zuela zertan eskorbutoa eragin. New Yorkeko Bellevue Ospitaleko azterketa batean parte hartu zuen 1928ko otsailean: berak eta lankide batek okela bakarrik jan zuten urtebetez, medikuen behaketapean zeuden bitartean, eta osasun egoera onean mantendu ziren. [7]
1927an, Szent-Györgyi biokimikari hungariarrak azido hexuronikoa izeneko konposatu bat isolatu zuen [38] guruin suprarrenaletatik: eskorbutoaren aurkako agentea zela susmatzen zuen, baina ezin izan zuen frogatu, ez baitzuen animalietan esperimentatzerik. 1932an, azkenean, Pittsburgheko Unibertsitateko Charles Glen King ikerlari estatubatuarrak azido hexuronikoaren eta eskorbutoaren arteko lotura frogatu zuen. [39] Azido hexuronikoari azido askorbiko izen berria eman zion.
XXI. mendea
XXI. mendean, eskorbuto tasak baxuak dira mundu osoan. [40] Gehien kaltetutako pertsonak herrialde azpigaratuetan daudenak eta elikadura txarra dutenak dira. [41][42]
1960ko hamarkadaren amaieran, Bigarren Mundu Gerran Britainia Handian eta Iowa estatuko preso boluntarioen artean esperimentalki eragindako eskorbutoari buruzko giza ikerketa nabariak egin ziren. [43][44] Azterlan horietan aditu zen eskorbutoaren ageriko sintoma guztiak eguneko 10 mg-ko C bitamina dosiekin senda zitezkeela. Esperimentu horietan ez zen ezberdintasun klinikorik ikusi egunean 70 mg C bitamina eman zitzaizkien gizonen eta eguneko 10 mg jaso zituztenen artean. Estatu Batuetako espetxeetako ikerketetan, gizonek lehen eskorbuto-zeinuak garatu zituzten C bitaminarik gabeko dieta hasi eta 4 astera, gutxi gorabehera. Britainia Handiko azterlanean, berriz, sei eta zortzi hilabete behar izan zituzten gaixotzeko, C bitaminaren gabezian oinarrituriko dieta hasi aurretik egunean 70 mg C bitamina jaso zutelako sei astean zehar. [43]
C bitaminaren sintesia eboluzioan
Animalia eta landare gehienak C bitamina sintetizatzeko gai dira. Organismo hauek entzimek gidaturiko pauso sekuentzia baten bidez monosakaridoak c bitamina bihurtzen dituzte. Ordea, ugaztun batzuek C bitamina sintetizatzeko gaitasuna galdu dute eboluzioan, hala nola, simioek eta tarseroek. Gizakia simioen taldean kokatzen denez ez du gaitasunik c bitamina propioa sintetizatzeko, eta hortaz eskorbutua paira dezake [45]. Azido askorbikoa sintetizatzeko gaitasuna galdu duten espezieen artean bi caviidae espezie aipagarri topatzen ditugu: kapibarak [46] eta untxi indiarrak. C bitamina propioa sintetizatzen ez duten hegazti eta arrain espezieak ere ezagutzen dira. Eskorbutoak antzeko sintomak eragiten ditu bai gizakiengan bai animaliengan. [47][48][49]
Eskorbutoa pairatu dezaketen animalia guztiek L -gulonolaktona oxidasa (GULO) entzima gabeak dira, entzima hau bitaminaren sintesiaren azken urratsean beharrezkoa da.[50][51][52]
Izena
Eskorbutoa haurtxoei gertatzen zaienean, batzuetan, Barlowren gaixotasuna izenaz ezagutu izan da, 1883an hainbat haur aztertutakoan Thomas Barlow mediku britainiarrak deskribatu baitzuen. [53][54]