Errakitismoa (grekeratik ῥάχι-ς/-δοςrhakhi(d) "bizkarrezurra" + -îtis "hantura" + -ismos "prozesu patologikoa") D bitaminaren gabeziaren ondorioz sortutako gaixotasuna da. Gaitz honek hezurren biguntze eta ahultzea dakar. Haur txikiengan agertu ohi da.
D bitaminaren gabeziaren atzean arrazoi desberdinak egon daitezke: elikadura txarra (esnerik gabekoa, adibidez), intsolazio urria (eguraldi goibeleko herrialdeetan) edo D bitaminaren heste-xurgapena eragozten duten gaitzen agerpena, besteak beste.
Epidemiologia
Errakitismoaren maiztasuna handitu egin da nazioarteko mailan. Eragile posibleen artean haurrek gomendioz gehiegizko eguzkitako krema ematea eta etxean denbora gehiegi igarotzeko joera, telebista ikusten edo joko elektronikoekin, egurats zabalean egon beharrean, izango lirateke[2].
Estatu Batuetan, D bitamina gabeziarengatik sortutako errakitismoa ez da haur formula egokiak dituzten esnekiak hartzen dituzten haurretan sortzen. Izan ere, formuladun esnea zein behi esneak 400 UI-ko D bitamina daukatelako litroko. Hori dela eta, xurgapen arazo kronikoak edo egoera terminaleko giltzurrun gaitza izan ezean, errakitismo kasu gehienak azal iluna eta D bitamina gehigarririk hartzen ez duten amen esnea hartzen duten haurretan eman ohi dira[2].
Eguzki eremuetan, hala nola, Ekialde Ertainean, errakitismoa ohilez estalitako umeetan ere eman daiteke, eguzki izpiak ez jasotzeagatik. Afrikako eremu batzuetan, bereziki artoan oinarritutako elikadura duten eremuetan, kaltzio, fosforo edo bien gabeziak errakistimoa izateko aukera handitzen du[2].
Etiologia
D bitaminak gorputzeko kaltzio eta fosfato mailak aproposak izatea ahalbidetzen du. Mineral hauen odoleko maila oso baxua bada, gorputzak hezurretako kaltzio eta fosfatoaren askapena estimulatzen duten hormonak ekoiztuko ditu. Honek, hezur ahulak eta bigunak izatea eragingo du[3].
D bitamina elikaduraren bitartez xurgatua edo azalak eguzki izpiak jasotzerakoan sortua izan daiteke. Azalaren bitarteko D bitaminaren ekoizpen eza hurrengoko banakoetan eman ohi da:
Eguzki izpi gutxi jasotzen duten pertsonetan
Leku itxietan egon behar diren pertsonetan
Eguzki orduetan zehar leku itxi batean lan egiten duten pertsonetan
Azal iluna daukaten pertsonetan, izan ere, argi ultravioleta ez du zeharkatzen eta hau da D bitaminaren sortzailea.
Dietan D bitamina nahikoa ez lortzea hurrengo arrazoiengatik izan daiteke:
Amaren esneaz bakarrik elikatzen diren haurrek ere D bitamina gabezia paira dezakete. Izan ere, esne honek ez du D bitamina kantitate nahikorik eskaintzen. Hau arazo bat izan daiteke azal iluna dutenen umeentzat neguan zehar. Hau eguzki argi maila baxuagoa izateagatik gertatzen da.
Kaltzio eta fosforo gabeziak dietan errakitismoa sor dezake. Herrialde garatuetan ez da ohikoa, izan ere, dietako mineral gabeziarekin lotuta baitago. Kaltzioa eta fosforoa enean eta orri berdeko barazkietan aurkitu ditzakegu.
Geneak ere, errakitismoa pairatzeko arriskuan zerikusia daukate, handitu dezaketelako. Herentziazko errakitismoa belaunaldiz belaunaldi transmititzen den gaixotasuna da. Honako hau giltzurrunek fosfato minerala atxiki ezin dutenean gertatzen da. Errakitismoa giltzurruneko azidosi tubularra eragiten duten giltzurrun gaitzek ere sor dezakete.
Gantzen digestioa edo xurgaketa murrizten duten transtornoek organismoko D bitaminaren xurgaketa zailagoa izatea eragingo dute. Batzuetan gaitz hepatikoak dituzten umeetan agertu daiteke errakitismoa. Haur hauek ezin dute D bitamina bere forma aktibora eraldatu.
Umeen hazkuntza azkarreko periodoetan ohikoagoa da gaixotasuna agertzea. Periodo honetan gorputzak kaltzio eta fosfato behar handia du. Bereziki 6 eta 24 hilabete arteko haurretan aurkitu ohi da. Jaioberrietan, ordea, ez da normala.
Eskeletoaren deformazioa, hala nola, forma irregularra duen burezurra, arkeatutako hankak, alde kostaleko protuberantziak, azaleratutako bularrezurra (uso bularra), deformazio pelbikoak eta bizkarrezurreko deformazioak (eskoliosi edo zifosi)
Proba eta azterketa medikoak
Azterketa fisiko baten bidez, hezurren sentiberatasuna eta mina ezagutarazi dezakete, ez aldiz giltzadura edo muskuluena.[3]
Errakitismoa diagnostikatzeko hurrengo azterketak lagungarriak izan daitezke:
Tratamenduaren helburuak sintomak arintzea eta afekzio honen kausak zuzentzea izango lirateke. Gaixotasunaren eragilea tratatu behar da berragerpena saihesteko.
Kaltzio, fosforo eta D bitaminaren birjarpenak errakitismoaren sintoma gehienak ezabatuko ditu. D bitaminaren iturri dietetikoek hurrengoak barne hartzen dituzte: arraina, gibela eta esne prozesatua.
Eguzki argiarekiko exposizioa modu moderatu batean gomendagarria da. Errakitismoa arazo metaboliko batengatik sortua bada, D bitaminazko gehigarrien preskripzioa eskatu daiteke.
Jarrera egokia eta gailu ortopedikoak erabili daitezke deformazioak gutxitu edo saihesteko. Deformazio eskeletiko batzuk zuzenketa kirurgikoaren beharra ere izan dezakete.[3]
Pronostikoa
Trastorno hau mineral eta D bitaminaren birjarpenarekin zuzendu daiteke. Laborategiko azterketen eta X izpien emaitzek orokorrean hobetzen dute tratamendua hasi eta aste bat beranduago, nahiz eta, kasu batzuetan mineral eta D bitaminaren dosi handiak beharrezkoak izan.
Errakitismoa ez bada zuzentzen umearen hazkuntza fasean, deformazio eskeletikoak eta altuera baxua iraunkorrak izan daitezke. Umea txikia den bitartean zuzentzen bada, deformazio eskeletikoak maiz hobetzen dira edo denborarekin desagertzen dira.[3]
Prebentzioa
Errakitismoa saihesteko moduetako bat umea dietan kaltzio, fosforo eta D bitamina nahikoa hartzen duela bermatzea da. Trastorno gastrointestinalak dituzten haurrek gehigarri espezifikoak jasotzea beharrezkoa izatea gerta liteke.
Giltzurruneko gaitzak D bitaminaren xurgapen desegokiak eragin dezake, eta horrek berehalako tratamendua eskatuko luke. Giltzurrun gaitzak izatekotan kaltzio eta fosforo mailak maiz egiaztatu behar izango ditu. Aholkularitza genetikoak errakitismoa sortu dezaketen trastorno heredagarriako aurrekari familiarrak dituzten pertsonentzat lagungarria izan daiteke.[3]
_(14782526524).jpg){kind=small}
_(14769631554).jpg)
