Κορινθιακός κόλπος

Συντεταγμένες: 38°12′55″N 22°32′36″E

Ο Πατραϊκός και ο Κορινθιακός Κόλπος από το διάστημα.

Ο Κορινθιακός Κόλπος.

Ο Κορινθιακός Κόλπος είναι κλειστή και βαθιά θάλασσα που σχηματίζεται ανάμεσα στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, δυτικά του Ισθμού της Κορίνθου. Ο κόλπος είναι μια από τις πιο σεισμογενείς περιοχές στην Ευρώπη. Στους μεσαιωνικούς χρόνους ο κόλπος ήταν γνωστός ως κόλπος Λεπάντο από την τότε ονομασία της Ναυπάκτου.

Αρχίζει από τον πορθμό Ρίου-Αντίρριου στα δυτικά και στο ανατολικό του άκρο έχει δύο μυχούς, στα νότια τον όρμο της Κορίνθου, όπου μέσω της διώρυγας της Κορίνθου συνδέεται με τον Σαρωνικό, και στα βόρεια βρίσκεται ο κόλπος των Αλκυονίδων. Το μήκος του κόλπου είναι 115 χιλιόμετρα και το μέγιστο πλάτος περίπου 25 χιλιόμετρα.^[1]

Γεωγραφική Θέση

Ο Κορινθιακός Κόλπος χωρίζει τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο και περιβάλλεται από τις ακόλουθες περιφερειακές ενότητες: Αιτωλοακαρνανίας, Φωκίδας στα βόρεια, Βοιωτίας στα βορειοανατολικά, Αττικής στα ανατολικά, Κορινθίας στο νοτιοανατολικό μέρος και Αχαΐας στο νοτιοδυτικό.

Το δυτικό όριο του κόλπου ορίζεται από τον πορθμό Ρίου-Αντίρριου, βάθους 62 μέτρων, όπου συνδέεται με το Ιόνιο πέλαγος μέσω του Πατραϊκού. Στα ανατολικά έχει δύο μυχούς, στα νότια τον όρμο της Κορίνθου, όπου μέσω της διώρυγας της Κορίνθου συνδέεται με τον Σαρωνικό, και στα βόρεια βρίσκεται ο κόλπος των Αλκυονίδων.^[1] Στις βόρειες ακτές του κόλπου βρίσκονται οι κόλποι Ιτέας και Αντικύρων.^[2] Το μήκος του κόλπου είναι 115 χιλιόμετρα και το μέγιστο πλάτος περίπου 25 χιλιόμετρα.^[1]

Οι νότιες ακτές του κόλπου είναι ομαλές ενώ, αντίθετα, οι βόρειες ακτές έχουν έντονο διαμελισμό. Ο κόλπος περιβάλλεται από ψηλά βουνά, τόσο στα βόρεια, όπου βρίσκονται η Γκιώνα και ο Παρνασσός, όσο και στα νότια, όπου βρίσκονται τα Ζήρεια, ο Χελμός και το Παναχαϊκό.^[1] Ο κόλπος είναι βαθύς, με μέγιστο βάθος περίπου 900 μέτρα.^[3] Το βαθύτερο τμήμα του κόλπου βρίσκεται στο κέντρο του και σε βάθος κάτω από 800 μέτρα είναι επίπεδο και δέχεται ιζήματα από όλες τις κατευθύνσεις. Δυτικά του Αιγίου το βάθος του κόλπου είναι 400 μέτρα. Οι κόλποι Ιτέας και Αντικύρων είναι ρηχοί με βάθος μικρότερο από 100 μέτρα, ενώ το βάθος του κόλπου των Αλκυονίδων δεν ξεπερνά σε βάθος τα 200 μέτρα. Έχουν παρατηρηθεί υποθαλάσσια κανάλια και φαράγγια, καθώς και υποθαλάσσια κανάλια που ενώνουν τη δυτική με τη κεντρική (και βαθύτερη) λεκάνη του κόλπου.^[2]

Η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, έμπνευση του Μεσολογγίτη πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη, εγκαινιάστηκε τις 12 Αυγούστου 2004, ενώ παραμένει σε παράλληλη χρήση στην περιοχή και το Πορθμείο Ρίου-Αντιρρίου. Οι διαδρομές πορθμείων που συνέδεαν το Αίγιο με τον Άγιο Νικόλαο, στο δυτικό μέρος του κόλπου, έχουν διακοπεί από το 2011.

Γεωλογία

Ο Κορινθιακός κόλπος, όπως φαίνεται από τα υψώματα κοντά στον οικισμό της Άνω Ζήρειας Αχαΐας.

Ο Κορινθιακός κόλπος είναι μία από τις γεωλογικά πιο ενεργές περιοχές της ανατολικής Μεσογείου. Πρόκειται, μαζί με τον γειτονικό Πατραϊκό κόλπο, για μία γεωλογική τάφρο η οποία αναπτύσσεται κάθετα στην ελληνική τάφρο που βρίσκεται στα δυτικά της και χωρίζει τις οροσειρές της Αλπικής ορογένεσης της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου.^[3] Έχει δημιουργηθεί από τη δράση κανονικών ρηγμάτων τα οποία είναι αποτέλεσμα της επέκτασης του φλοιού στην περιοχή του Αιγαίου. Η επέκταση του φλοιού στην κεντρική Ελλάδα άρχισε πριν 5 εκατομμύρια χρόνια, οπότε και άρχισε η δημιουργία του κορινθιακού κόλπου, και οφείλεται τόσο στην καταβύθιση της τεκτονικής πλάκας της Αφρικής κάτω από την πλάκα του Αιγαίου όσο και στην τάση που προκαλεί η μετακίνηση της πλάκας της Ανατολίας προς τα δυτικά.^[4] Αν και είχε προταθεί στο παρελθόν ότι αποτελεί όριο τεκτονικών μικροπλακών, αυτή η θεώρηση δεν είναι πλέον αποδεκτή.^[5] Ο ρυθμός επέκτασης του κόλπου είναι ταχύς και έχει υπολογιστεί με βάση μετρήσεις GPS σε περίπου 15 χιλιοστά το έτος σε άξονα βορρά νότου στο δυτικό και κεντρικό τμήμα του κόλπου και περίπου 10 χιλιοστά το έτος στο ανατολικό τμήμα.^[6]

Η δράση των κανονικών ρηγμάτων προκαλεί την ανύψωση των νότιων ακτών του Κορινθιακού κόλπου ενώ παράλληλα οι βόρειες ακτές βυθίζονται. Η ανύψωση των νότιων ακτών είναι εντονότερη στο κεντρικό τμήμα του κόλπου. Θαλάσσια ιζήματα της τεταρτογενούς περιόδου (η οποία άρχισε πριν περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια) έχουν εντοπιστεί σε υψόμετρο 880 μέτρων στην περιοχή της Κορίνθου, ενώ δυτικότερα αυτά βρίσκονται σε υψόμετρο 900 με 1.600 μέτρα, που σημαίνει συνολική ανύψωση περίπου 3 χιλιομέτρων από τον βυθό του κόλπου.^[5] Στην περιοχή Μαύρα Λιθάρια έχει βρεθεί ότι τα εδάφη που ήταν ο αιγιαλός πριν 7.100 χρόνια ανυψώθηκαν 9,3 πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ η ανύψωση της ακτογραμμής στον Πλάτανο υπολογίστηκε σε 12,5 μέτρα σε 4.800 χρόνια. Αυτό έχει υπολογιστεί ότι αντιστοιχεί σε ρυθμό ανύψωσης των νότιων ακτών περίπου 3 χιλιοστά/έτος, με περιόδους εντονότερης ανύψωσης, όπως μεταξύ 740 και 400 π.Χ. και 770 και 1040 μ.Χ.^[5]

Ο Κορινθιακός κόλπος χαρακτηρίζεται από την έντονη σεισμικότητά του και θεωρείται η πιο σεισμογενής περιοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.^[7] Περισσότεροι από 50 σεισμοί μέγεθος 5 ή μεγαλύτερο έλαβαν χώρα στον Κορινθιακό από 1900 μέχρι το 2015.^[8] Υπάρχουν πολυάριθμα ρήγματα τόσο στις νότιες όσο και στις βόρειες ακτές.^[7] Στο βόρειο τμήμα βρίσκεται η ομάδα ρηγμάτων Δελφών-Αράχωβας-Άμφισσας, τα οποία έδωσαν σεισμούς το 279 π.Χ., το 551 μ.Χ., το 1509 και το 1870.^[9] Ένα από αυτά τα ρήγματα είναι το ρήγμα των Δελφών, στις νότιες πλαγιές του Παρνασσού, το οποίο πιθανόν ενεργοποιήθηκε το 373 π.Χ., προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές στο μαντείο των Δελφών. Το ρήγμα μάλλον ενεργοποιήθηκε από το σεισμό που έλαβε χώρα στο δυτικό τμήμα του κόλπου και κατάστρεψε τις αρχαίες πόλεις Βούρα και Ελίκη. Η Ελίκη μάλιστα αναφέρεται ότι καταστράφηκε από κύμα.^[10] Το ρήγμα της Ελίκης ενεργοποιήθηκε επίσης το 1861, και υπολογίστηκε ότι ο σεισμός αυτός είχε μέγεθος 6,7. Πέρα από το ρήγμα της Ελίκης στην δυτική πλευρά του κόλπου βρίσκεται το ρήγμα του Αιγίου, όπου έλαβε χώρα σεισμός μεγέθους 6,2 το 1995. Το Αίγιο καταστράφηκε από σεισμούς επίσης το 1748 και το 1817, αλλά δεν είναι γνωστό αν προκλήθηκαν στο ρήγμα του Αιγίου ή σε κάποιο υπεράκτιο ρήγμα.^[8] Μια ακόμη ομάδα ρηγμάτων βρίσκεται υπεράκτια του Γαλαξειδίου, με σεισμούς το 996 μ.Χ., 1660, 1794 και 1992, και μία κοντά στη Ναύπακτο.^[9] Στο ανατολικό τμήμα του κόλπου εκδηλώθηκε το 1981 σμήνος μεγάλων σεισμών, με επίκεντρο τρία ρήγματα κοντά στη χερσόνησο της Περαχώρας.^[7]

Πόλεις και κωμόπολεις

Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις που βρίσκονται δίπλα στον Κορινθιακό Κόλπο είναι:

Ο Κορινθιακός κόλπος, όπως φαίνεται από την Ακροκόρινθο.

Δελφίνια στον Κορινθιακό κόλπο.

Άποψη από τη Διώρυγα της Κορίνθου.

Νομός Αιτωλοακαρνανίας

• Ναύπακτος (Βορειοδυτικά)

Νομός Φωκίδας

• Μαραθιάς
• Σεργούλα
• Γλυφάδα
• Σπηλιά
• Γαλαξίδι (Βορειοδυτικά)
• Ιτέα (Βόρεια)
• Κίρρα (Βόρεια)

Νομός Αχαΐας

• Αλεποχώρι (Ανατολικά)
• Παραλία Ακράτας
• Διακοπτό (Νοτιοδυτικά)
• Αίγιο (Νοτιοδυτικά)
• Λόγγος (Νοτιοδυτικά)
• Ψαθόπυργος (Δυτικά)
• Αιγείρα

Νομός Κορινθίας

• Λουτράκι
• Κόρινθος (Νοτιοανατολικά)
• Βραχάτι
• Κιάτο (Νοτιοανατολικά)
• Ξυλόκαστρο (Νότια)
• Δερβένι

Νομός Βοιωτίας

• Παραλία Διστόμου
• Αντίκυρα
• Παναγία Καλαμιώτισσα
• Παραλία Λιβαδόστρας
• Ζελίτσα
• Ξηρονομή
• Παραλία Σαράντη

Νομός Αττικής

• Πόρτο Γερμενό

Νησιά και νησίδες

• Άγιος Ιωάννης
• Άγιος Νικόλαος
• Αλκυονίδες νήσοι
• Άμπελος
• Δασκαλιό
• Πρασούδι
• Τριζόνια (το μόνο κατοικήσιμο από όλα τα νησιά του Κορινθιακού)
• Τσαρούχι

Σημείωση: Δεν περιλαμβάνονται τα νησιά του κόλπου της Ιτέας, όπου υπάρχουν πολλά μικρά νησιά και βραχονησίδες.

Γέφυρες

• Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου

Παραπομπές

1. Σταματελάτος, Μιχαήλ· Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2006). Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. Αθήνα: Ερμής. σελ. 373-374. ISBN 9603201332. 
2. Taylor, Brian; Weiss, Jonathan R.; Goodliffe, Andrew M.; Sachpazi, Maria; Laigle, Mireille; Hirn, Alfred (2011-06). «The structures, stratigraphy and evolution of the Gulf of Corinth rift, Greece: Structures, stratigraphy and evolution of GoC» (στα αγγλικά). Geophysical Journal International 185 (3): 1189–1219. doi:10.1111/j.1365-246X.2011.05014.x. https://academic.oup.com/gji/article-lookup/doi/10.1111/j.1365-246X.2011.05014.x. 
3. Lekkas, E.L.; Lozios, S.G.; Skourtsos, E.N.; Kranis, H.D. (1998-01). «Egio earthquake (15 June 1995): An episode in the neotectonic evolution of Corinthiakos Gulf» (στα αγγλικά). Journal of Geodynamics 26 (2-4): 487–499. doi:10.1016/S0264-3707(97)00073-2. http://www.elekkas.gr/images/attachments/103_91.pdf. 
4. Westaway, Rob (2002-04). «The Quaternary evolution of the Gulf of Corinth, central Greece: coupling between surface processes and flow in the lower continental crust» (στα αγγλικά). Tectonophysics 348 (4): 269–318. doi:10.1016/S0040-1951(02)00032-X. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S004019510200032X. 
5. Pirazzoli, P.A.; Stiros, S.C.; Fontugne, M.; Arnold, M. (2004-11). «Holocene and Quaternary uplift in the central part of the southern coast of the Corinth Gulf (Greece)» (στα αγγλικά). Marine Geology 212 (1-4): 35–44. doi:10.1016/j.margeo.2004.09.006. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0025322704002646. 
6. Briole, P.; Rigo, A.; Lyon-Caen, H.; Ruegg, J. C.; Papazissi, K.; Mitsakaki, C.; Balodimou, A.; Veis, G. και άλλοι. (2000-11-10). «Active deformation of the Corinth rift, Greece: Results from repeated Global Positioning System surveys between 1990 and 1995». Journal of Geophysical Research: Solid Earth 105 (B11): 25605–25625. doi:10.1029/2000jb900148. ISSN 0148-0227. https://doi.org/10.1029/2000JB900148. 
7. Moretti, Isabelle; Sakellariou, D.; Lykousis, V.; Micarelli, L. (2003-08). «The Gulf of Corinth: an active half graben?» (στα αγγλικά). Journal of Geodynamics 36 (1-2): 323–340. doi:10.1016/S0264-3707(03)00053-X. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S026437070300053X. 
8. Mavroeidis, George P.; Ding, Yang; Moharrami, Negar (2018-01). «Revisiting the 1995 MW 6.4 Aigion, Greece, earthquake: Simulation of broadband strong ground motion and site response analysis» (στα αγγλικά). Soil Dynamics and Earthquake Engineering 104: 156–173. doi:10.1016/j.soildyn.2017.08.023. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0267726117306255. 
9. Valkaniotis S, Koravos G, Papadopoulos G, Pavlides S, Tsapanos Τ. [https://www.researchgate.net/profile/Sotirios-Valkaniotis/publication/260163675_A_Seismotectonic_Study_for_the_Broader_Area_of_the_Corinthiakos_Gulf/links/0deec52fd1d3fe9757000000/A-Seismotectonic-Study-for-the-Broader-Area-of-the-Corinthiakos-Gulf.pdf A Seismotectonic Study for the Broader Area of the Corinthiakos Gulf] 31st General Assembly of the European Seismological Commission ESC 2008, Hersonissos, Crete, Greece, 7-12 September 2008
10. Piccardi, Luigi (2000-07-01). «Active faulting at Delphi, Greece: Seismotectonic remarks and a hypothesis for the geologic environment of a myth». Geology 28 (7): 651–654. doi:10.1130/0091-7613(2000)28<651:AFADGS>2.0.CO;2. ISSN 0091-7613. https://doi.org/10.1130/0091-7613(2000)282.0.CO;2. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Gulf of Corinth στο Wikimedia Commons