Οι Αρμένοι είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Σητείας, της περιφερειακής ενότητας Λασιθίου, στην ανατολική Κρήτη. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει 273 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 560 μέτρων, 28,7 χιλιόμετρα νότια της Σητείας, στο μικρό οροπέδιο των Αρμενοχαντράδων, όπου βρίσκεται επίσης το χωριό Χανδράς. Χωρίζεται από χείμαρρο στο Πέρα και Πώδε Χωριό.[2]
Ιστορικά στοιχεία
Ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι συνοικίστηκε από Αρμένιους στρατιώτες μετά την ανακατάληψη της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά το 961. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Armenus στην επαρχία Σητείας. Στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Armenus με 428 κατοίκους. Με την ίδια ονομασία αναφέρεται επίσης από τον Βασιλικάτα 1630 και στην τουρκική απογραφή του 1671, με 78 χαράτσα. Το χωριό αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Armeni με 20 χριστιανικές και 8 τουρκικές οικογένειες. Το χωριό καταστράφηκε από σεισμό το 1856. Το 1881 είχε 246 κατοίκους, όλοι χριστιανοί, και ανήκε στο δήμο Χαντρά.[2]
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Στο χωριό σώζονται δύο βυζαντινές εκκλησίες, η Κοίμηση της Θεοτόκου και ο Άγιος Γεώργιος. Ο ναός της Κοιμήσεως πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1829 και στη συνέχεια κάλυψαν με ασβέστη τις τοιχογραφίες που είχαν απομείνει. Διασώζεται η υπογραφή του αγιογράφου, Μ. Κορνάρος, έτος 1570.[2]
Κοντά στο δυτικό άκρο του οροπεδίου βρίσκεται η μονή της Αγίας Σοφίας. Η μονή χρονολογείται από τους βενετικούς χρόνους. Στο υπέρθυρο του ναού είναι χαραγμένη η χρονολογία 1634, η οποία μπορεί να αφορά ανακαίνιση του ναού. Ο ναός βρίσκεται στο κέντρο της μονής και είναι μονόχωρος καμαρόσκεπος. Το κλίτος του έχει επεκταθεί κατά τη συνέχεια προς τα δυτικά. Τα κτίρια της μονής αναστηλώθηκαν τον 19ο αιώνα από τον Όσιο Ιωσήφ Γεροντογιάννη. Το 1870 άρχισε να λειτουργεί στην μονή σχολείο. Το 1884, μετά το κλείσιμο του σχολείου, η ανακαίνιση της μονής συνεχίστηκε από τον Γεννάδιο Μυτάκη, ο οποίος ακολούθως μόνασε σε αυτή. Το 1900 κρίθηκε διαλυτέα και οι εγκαταστάσεις τις παραχωρήθηκαν στην ενορία Αρμένων.[4]
Οι Αρμένοι αναφέρονται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζοναι έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.[5] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τον οικισμό Ασπρόλιθος και Ετιά αποτελούν την κοινότητα Αρμένων που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Σητείας του δήμου Σητείας ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 273 κατοίκους.[6][7]
↑ 2,02,12,22,3Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Β. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 517.
