Ο Αλέξανδρος, γεωργιανά: ალექსანდრე ბატონიშვილი Αλεξάντρε μπατονισβίλι (1770–1844) ήταν Γεωργιανός βασιλικός πρίγκιπας (batonishvili) από τον Οίκο των Μπαγκρατιόνι, ο οποίος ηγήθηκε πολλών εξεγέρσεων κατά της ρωσικής κυριαρχίας στη Γεωργία. Ήταν γνωστός ως Εσκαντάρ Μιρζά ( اسکندرمیرزا) στην Περσία, τσάρεβιτς Αλεξάντρ Ιρακλίεβιτς (Царевич Александр Ираклиевич) στη Ρωσία και Αλεξάντερ Μιρζά στη Δυτική Ευρώπη.
Ήταν γιος τού προτελευταίου βασιλιά τού βασιλείου τού Κάρτλι και τού Καχέτι στην ανατολική Γεωργία, Ηρακλή Β΄, ο οποίος τού ανέθεσε διάφορα στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα. Μετά το τέλος τού Ηρακλή το 1798, εναντιώθηκε στην ανάρρηση τού ετεροθαλούς αδελφού του Γεωργίου ΙΒ΄ και στο ανανεωμένο αίτημαη τού νέου βασιλιά για ρωσική προστασία. Μετά τη ρωσική προσάρτηση της Γεωργίας το 1801, ο Αλέξανδρος έφυγε από τη χώρα και πέρασε δεκαετίες σε μία σειρά από προσπάθειες να υπονομεύσει τον ρωσικό έλεγχο της πατρίδας του. Τελικά, η στήριξη τού Αλέξανδρου στην περσική ενίσχυση και στους βορειο-καυκάσιους μισθοφόρους του, τού στέρησε τη λαϊκή υποστήριξη. Μετά την ήττα της τελευταίας μεγάλης εξέγερσής του το 1812, ο Αλέξανδρος εγκαταστάθηκε οριστικά στην Περσία, όπου απεβίωσε στην αφάνεια το 1844.
Πρώιμη ζωή
Ανακωχή με τον Γεώργιο ΙΒ΄
Αγώνας κατά της Ρωσίας
Ρωσο-περσικός πόλεμος
Εξέγερση στο Καχέτι
Η ζωή στην Περσία
Μετέπειτα χρόνια
Οικογένεια
Κατά τη διάρκεια της ζωής τού πατέρα του, το 1790, ο Αλέξανδρος μνηστεύτηκε με την κόρη ενός Κιρκάσιου αρχηγού από την Μεγάλη Καμπάρντα, της φυλής των Μισοστόφ. Ο Μοντέιθ την αναφέρει ως σύζυγο τού Αλεξάνδρου, αλλά η κοπέλα, που βαπτίστηκε στη Γεωργία ως Νίνο, απεβίωσε μετά την άφιξή της στην Τιφλίδα πριν από την ολοκλήρωση τού γάμου.
Ο Αλέξανδρος νυμφεύτηκε τη Μαριάμ (12 Αυγούστου 1808 – 7 Οκτωβρίου 1882), κόρη τού Αρμένιου αξιωματούχου Σαχάκ Μελίκ-Αγκαμαλιάν, το 1825 στο Εριβάν. Ο Ιρανός κυβερνήτης τού χανάτου τού Εριβάν, Χοσεΐν Χαν Σαρντάρ, διατηρούσε καλές σχέσεις με τον Σαχάκ και είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στη διευθέτηση τού γάμου. Μέσω της μητέρας της, η Μαριάμ ήταν εξαδέλφη τού εξέχοντος Αρμένιου συγγραφέα Χατσατούρ Αμποβιάν. Το 1827 μαζί με τον γιο τους Ηρακλή, εγκαταστάθηκαν στην πατρίδα της το Εριβάν, η οποία σύντομα κατακτήθηκε από τη Ρωσία. Το 1834 η ρωσική κυβέρνηση την διέταξε να μετακομίσει στην Αγία Πετρούπολη, όπου ήταν γνωστή ως τσάρεβνα Μαρία Ισαάκοβνα Γρουζίνσκαγια (Γρουζίνσκαγια = της Γεωργίας) και έζησε με μία κρατική σύνταξη μέχρι το τέλος της το 1882. Το λείψανο της Μαριάμ μεταφέρθηκε στην Τιφλίδα και ενταφιάστηκε εκεί, στον βόρειο τοίχο τού αρμενικού καθεδρικού ναού Βανκ. Μετά την κατεδάφιση τού καθεδρικού ναού από τη σοβιετική κυβέρνηση το 1930, η μαρμάρινη ταφόπλακά της, με έναν τρίγλωσσο ρωσικό, αρμενικό και γεωργιανό επιτάφιο επίγραμμα, μεταφέρθηκε στο Κρατικό Μουσείο Ιστορίας της Γεωργίας στην Τιφλίς (τώρα Τμπιλίσι).
Ο γιος τού Αλέξανδρου, πρίγκιπας:
Ηρακλής (18 Αυγούστου 1826 – 27 Απριλίου 1882), ακολούθησε τη σταδιοδρομία τού αξιωματικού στον ρωσικό στρατό. Από τον γάμο τού Ηρακλή με την πριγκίπισσα Tάμαρ Τσαβτσαβάτζε, έγινε ένας γιος, ο:
Aλέξανδρος, που απεβίωσε σε ηλικία 2 ετών το 1879. Οι κόρες του, Γιελιζαβέτα (1870–1942) και Γιεκατερίνα (1872–1917), παντρεύτηκαν τους πρίγκιπες Μαμούκα/Ματθαίο Oρμπελιάνι και Iβάν Ρατίεφ, αντίστοιχα.
Atkin, Muriel (Winter–Spring 1979). «The Strange Death of Ibrahim Khalil Khan of Qarabagh». Iranian Studies (International Society for Iranian Studies) 12 (1/2): 79–107. doi:10.1080/00210867908701551.
Behrooz, Maziar (2013). «From confidence to apprehension: early Iranian interaction with Russia». Στο: Cronin, Stephanie, επιμ. Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions Since 1800. New York: Routledge. ISBN978-0-415-62433-6.
Hewsen, Robert H. (1980). «The Meliks of Eastern Armenia: IV: The Siwnid Origins of Xač'atur Abovean». Revue des études ArméniennesN.S. XIV: 459–470.
Khantadze, Shota (1961). «მასალები ალექსანდრე ბატონიშვილის ბიოგრაფიისათვის [Materials for the Biography of Prince Royal Alexander]» (στα Georgian). Sakartvelos Sakhelmtsipo Muzeumis Moambe (Tbilisi) 22-B: 239–274.
Lepyokhin, Mikhail (2000). (στα Russian). Moscow: Aspekt Press. ISBN978-5-7567-0079-4.Missing or empty |title= (βοήθεια)CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
Muradyan, Paruyr (1988). (στα Russian). Yerevan: Armenian SSR Academy of Sciences.Missing or empty |title= (βοήθεια)CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
Yastrebova, Olga (2018). «Collection of Persian farmāns on Russian Paper in the National Library of Russia (two first decades of the 19th century)». Στο: Regourd, Anne, επιμ. The Trade in Papers Marked with Non-Latin Characters / Le commerce des papiers à marques à caractères non-latins: Documents and History / Documents et histoire, vol. 1. Brill. σελίδες 227–246. ISBN9789004360877.