Edward Jones (Bardd y Brenin)

Edward Jones
Ffugenw	Bardd y Brenin
Ganwyd	29 Mawrth 1752  Llandderfel
Bu farw	18 Ebrill 1824  Marylebone
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	hanesydd, cyfansoddwr, cyhoeddwr, telynor

Telynor o Gymru oedd Edward Jones ("Bardd y Brenin") (Mawrth 1752 - 18 Ebrill 1824). Roedd yn frodor o blwyf Llandderfel, Meirionnydd (Gwynedd).^[1]

Cefndir

Ganwyd Bardd y Brenin ar fferm yr Henblas, Llandderfel, yn yr hen Sir Feirionnydd yn blentyn i John Jones a Jane ei wraig. Roedd yn dod o deulu cerddorol, roedd ei dad yn cannu'r delyn y crwth a nifer o offerynnau eraill; bu Robert, brawd Bardd y Brenin yn organydd cyflogedig yn Eglwys Sant Chad yr Amwythig. Roedd brawd arall iddo, Thomas, hefyd yn delynor poblogaidd yn Llundain. ^[2]

Gyrfa

Symudodd Edward Jones i Lundain dan nawdd Gwyneddigion Llundain. Trwy'r Gwyneddigion cafodd ei gyflwyno i gylch o foneddigion Cymreig a Seisnig yn y ddinas. Dechreuodd rhoi gwersi cerddorol a datganiadau preifat i nifer o'r teuluoedd urddasol hyn.^[3] Cyn bo hir daeth y teulu brenhinol i wybod am y cerddor dawnus. Ym 1783 fe'i penodwyd yn delynor i George Augustus Frederick, Tywysog Cymru. Pan ddaeth y tywysog yn Frenin Siôr IV ym 1820, dechreuodd Edward Jones galw ei hun "Bardd y Brenin".^[4] (Roedd Jones yn defnyddio'r term "bardd" mewn ffordd ehangach na'i defnydd presennol. Roedd yn credu bod y term bardd yn cwmpasu'r sawl oedd yn hyddysg mewn unrhyw un o gelfyddydau'r hen dderwyddon gan gynnwys cerddoriaeth.^[5])

Cymerai Bardd y Brenin diddordeb mawr mewn cerddoriaeth draddodiadol o bob parth o'r byd. Ym 1804 cyhoeddodd Lyric Airs, casgliad o gerddoriaeth oedd yn cynnwys tonnau o wlad Roeg, Albania, Walachia, Twrci, Arabia, Persia, a Tsieina. Yn 1813 cyhoeddodd Terpsichore's Banquet oedd yn cynnwys cerddoriaeth Sbaen, Rwsia, Sweden, ac Armenia.

Gwaith mwyaf Bardd y Brenin oedd ei gasgliadau o gerddoriaeth draddodiadol Gymreig. Casglodd nifer o'r caneuon trwy ofyn i bobl yng Nghymru a Llundain i ganu hen ganeuon ac alawon iddo ac yna eu cofnodi ar bapur. Bu hefyd yn gwneud ymchwil mewn amgueddfeydd a llyfrgelloedd. Cyhoeddodd ei gasgliad o alawon Cymreig mewn tair cyfrol:^[6]

• The Musical and Poetical Relicks of the Welsh Bards (1784)
• The Bardic Museum (1802)
• Hen ganiadau Cymru (1820)

Bu Bardd y Brenin yn rhan o'r cyfarfod cyntaf o Orsedd y Beirdd ar Byn y Briallu, Llundain ym 1792.

Marwolaeth

Henblas, Llandderfel gan Kelt Edwards

Cafodd Bardd y Brenin ffit yn ei gartref yn Marylebone, Middlesex, a bu farw deuddydd wedyn ar 18 Ebrill 1824. Cafodd ei gladdu ym Mynwent Marylebone.

Cyfeiriadau

1. "JONES, EDWARD ('Bardd y Brenin'; 1752 - 1824), telynor, trefnydd a chyhoeddwr cerddoriaeth i'r delyn, casglwr a chyhoeddwr hen benillion, alawon cenedlaethol, a chyfieithiadau i'r Saesneg, hanesydd llenyddiaeth Gymraeg ac offerynnau cerdd y Cymry, casglwr llawysgrifau a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-09-20.
2. "Jones, Edward [called Bardd y Brenin] (1752–1824), harpist and music antiquary". Oxford Dictionary of National Biography (yn Saesneg). doi:10.1093/ref:odnb/14997. Cyrchwyd 2022-09-20.
3. Hynafiaethau Edeyrnion—Edward Jones (Bardd y Brenin) ar Wicidestun
4. Davies, Owen Humphrey (Awst 1894). "Geiriadur Bywgraffyddol A Beirniadol O Gerddorion Ymadawedig Cymru; Jones (Edward), Bardd y Brenin". Yr Haul neu, drysorfa o wybodaeth hanesiol a gwladwriaethol (Caerfyrddin: Spurrell) Cyf. X rhif. 116: 258. https://cylchgronau.llyfrgell.cymru/view/2785689/2794830/15#?xywh=-417%2C-377%2C4593%2C3029.
5. Ellis, Tecwyn (Gaeaf 1967). "Bardd y Brenin, Iolo Morganwg a Derwyddiaeth". Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru Cyf. 15, rh. 2: 177. https://cylchgronau.llyfrgell.cymru/view/1277425/1283175/66#?xywh=-1703%2C-103%2C6557%2C4325.
6. Roberts, Thomas Rowland; Williams, Robert (1908). "Edward Jones Bardd y Brenin" - Eminent Welshmen a short biographical dictionary of Welshmen who have attained distinction from the earliest times to the present. Cardiff & Merthyr Tydfil : The Educational Publishing Company, Ltd.