Carl Philipp Emanuel Bach (8. mart1714 – 14. decembar1788) bio je njemačkikompozitor[1][2] i čembalist. Nazvan je "berlinskim" ili "hamburškim Bachom" zbog svog dugotrajnog boravka u tim gradovima.
Sin je Barbare i Johanna Sebastiana Bacha čiji je ujedno bio i učenik. Drugo ime Philipp je dobio u čast njegovog kuma Georga Philippa Telemanna, prijatelja njegovog oca.
Bio je kamerni čembalist na dvoru kralja Fridrika II (koji je i sam bio muzičar i kompozitor) u Berlinu, te crkveni muzičar direktor u Hamburgu.
Carl Philipp Emanuel Bach je bio utjecajan kompozitor i glavni je predstavnik prepoznatljivog sjevernonjemačkog "osjećajnog stila" (njem empfindsamer Stil) u muziciranju. Komponirao je u vrijeme prelaska između baroknog stila njegovog oca i klasičnih i romantičnih stilova koji su slijedili. Snažno je utjecao na razvoj ranoklasične instrumentalne muzike, a naročito klavirske. Njegov priručnik za sviranje klavira i muzičku interpretaciju bio je jedan od glavnih izvora u sviračkoj praksi njegovog vremena. To je posebno uočljivo u muzičkim djelima kompozitora poput Josepha Haydna i Ludwiga van Beethovena. Bachov dinamizam u muzici stoji namjerno u kontrastu sa pitomijim galantnim stilom, koji je tada bio u modi kod široke evropske slušalačke publike.
Izvan muzike, kulturne reference njegovog oca su bile više ili manje isključivo teološke, dok su stvari kod Carla Philippa Emanuela Bacha potpuno drugačije. Bio je aktivno angažovan sa pjesnicima, slikarima, filozofima, a njegova muzika je odraz rasprostranjenog sekularnog diskursa njegovog vremena.
Pisao je prozu, te je komponirao simfonije, više od 50 klavirskih koncerata, oko 170 klavirskih sonata, oratorije, kantate, njemačke solo pjesme, sakralnu muziku.
Biografija
Rane godine 1714-38
Carl Philipp Emanuel Bach rođen je 8. marta 1714. godine u Weimaru, a bio je treći sin kompozitora Johanna Sebastiana Bacha i njegove prve supruge Marije Barbare Bach. Njegov kum bio je kompozitor Georg Philipp Telemann. Kada je imao deset godina, započeo je obrazovanje u Školi sv. Tome u Leipzigu, gdje je njegov otac postao kantor 1723. godine. Bio je jedan od četvoro djece kojima će otac Johann Sebastian Bach dati muzičko obrazovanje, a koji će kasnije postati profesionalni muzičari. U doba kraljevskog pokroviteljstva, otac i sin su znali da je univerzitetsko obrazovanje najbolja zaštita od u to vrijeme uobičajene situacije gdje su profesionalni muzičari bili tretirani kao sluge. Karl je kao i njegova braća nastavio više studije prava na Univerzitetu u Leipcigu 1731. godine i u Frankfurtu na Odri 1735. godine (Evropski Univerzitet Viadrina). Godine 1738. u dobi od 24 godine, stekao je diplomu, ali se nikada nije bavio pravom. Umjesto toga, mladi Carl je odmah svu svoju pažnju obratio na muziku.
Berlin: 1738-68
Litografija Adolpha Menzela iz 1852. pod nazivom "Flötenkonzert Friedrichs des Großen in Sanssouci" na kojoj je prikazan "Fridrik Veliki" kako svira flautu, dok ga Carl Phillip Emanuel Bach prati na klaviru. Publiku su sačinjavali prijatelji Carla Phillipa Emanuela Bacha i članovi plemstva.
Nekoliko mjeseci nakon diplomiranja, Bach je na pismenu preporuku braće Graun (Johann Gottlieb Graun i Carl Heinrich Graun) i Sylviusa Leopolda Weissa, dobio zaposlenje u Berlinu u službi princa Frederika Pruskog, budućeg kralja Fridrika II, kralja pruske. Nakon Fridrikovog stupanja na tron 1740. godine, Bach je postao član kraljevskog orkestra. Do tada je bio jedan od najistaknutijih klavirista u Evropi, a njegove kompozicije, komponirane 1731. godine, obuhvataju tridesetak sonata i koncertnih djela za čembalo i klavikord.
Tokom svog boravka tamo, Berlin je bio bogato umjetničko okruženje. Tu se Bach družio sa mnogim poznatim muzičarima, kao i sa nekoliko istaknutih bivših učenika njegovog oca, te važnih književnih ličnosti, kao što je Gotthold Ephraim Lessing, sa kojim će kompozitor postati bliski prijatelj.
U Berlinu Bach je nastavio da piše brojna djela za solo klavir, među kojima i muzičku seriju takozvane "Berlinske portrete", uključujući i "La Caroline". Postao je poznat sa dvije zbirke sonata koje je objavio sa posvetama Fridriku Velikom (1742.) i Karlu Eugenu, vojvodi od Württemberga (1744.). Godine 1746. unaprijeđen je na mjesto kamernog muzičara (Kammermusikus) i služio je kod kralja zajedno s kolegama kao što su Carl Heinrich Graun, Johann Joachim Quantz i Franz Benda.
Kompozitor koji je najviše utjecao na sazrijevanje kompozitorskog stila Carla Philippa Emanuela Bacha bio je nesumnjivo njegov otac. Kreativno je bio nadahnut svojim kumom Georgom Philippom Telemannom, koji je tada radio u Hamburgu, kao i savremenicima poput Georg Friedrich Händel, Carl Heinrich Graun i Joseph Haydn. Bachovo interesovanje za sve vrste umjetnosti dovelo je do utjecaja pjesnika, dramskih pisaca i filozofa kao što su Friedrich Gottlieb Klopstock, Moses Mendelssohn i Gotthold Ephraim Lessing. Njegovo samo kompozitorsko djelovanje utjecalo je na kompozitore kao što su: Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven i Felix Mendelssohn.
Tokom svog boravka u Berlinu, Bach je napisao sakralnu muzičku postavku za scenu Magnificat (1749.), (u kojoj pokazuje više tragova utjecaja svog oca nego što je to uobičajeno), Uskršnju kantatu (1756), nekoliko simfonija i koncertnih radova, najmanje tri knjige pjesama, uključujući i poznate Gellertove ode i pjesme, te nekoliko sekularnih kantata i drugih povremenih djela. Međutim, njegov glavni rad bio je usredsređen na klavir, za koji je u to vrijeme komponovao skoro dvije stotine sonata i drugih solo radova, uključujući i zbirku "Mit veränderten Reprisen" (Sa raznovrsnim reprizama, 1760–1768).
Dok se nalazio u Berlinu, Bach se svrstao u prvi red evropske muzike sa raspravom "Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen" (bos. Esej o istinskoj umjetnosti sviranja klavijatura). Ovo njegovo djelo je odmah bilo prepoznato kao važan rad o sviranju na klavijaturi, a takvi kompozitori poput Josepha Haydna i Ludwiga van Beethovena su učili iz njega." [3] Do 1780. godine, knjiga je već bila u svom trećem izdanju i postavila je temelje za kasnije metode sviranja klavijature Muzia Clementia i Johanna Baptista Cramera.
Hamburg: 1768–88
Godine 1768, nakon dugih pregovora, Bachu je bilo dopušteno da se odrekne svog položaja kako bi naslijedio svog kuma Georga Philippa Telemanna na mjestu muzičkog direktora (kapelnik) u Hamburgu. Nakon što je pušten iz službe na dvoru, imenovan je za kompozitora na dvoru kod Frederikove sestre, princeze Ane Amalije Pruske. Naslov je bio počasni, ali njeno pokroviteljstvo i interes za žanr oratorija možda su odigrali ulogu u njegovanju ambicioznih horskih djela koja su uslijedila.[4]
Carl Philipp Emanuel Bach je počeo da više komponira crkvenu i horsku muziku na svom novom poslu. Posao je zahtijevao stalno komponiranje nove muzike za protestantske crkvene službe u crkvi sv. Mihajla (Michaeliskirche) i drugdje u Hamburgu. Naredne godine komponirao je svoje najambicioznije djelo, oratorij "Die Israeliten in der Wüste" (bos. Izraelci u pustinji), kompoziciju izvanrednu ne samo zbog svoje velike ljepote, već zbog sličnosti svog plana s oratorijem "Elija" Felixa Mendelssohna. Između 1768. i 1788. godine napisao je dvadeset i jednu postavku pasije i sedamdeset kantata, litanija, moteta i drugih liturgijskih djela. U Hamburgu je predstavio i brojne radove savremenika, uključujući njegovog oca, Telemanna, Grauna, Händela, Josepha Haydna, Antonia Salierija i Johanna Davida Hollanda. Bachovo horsko stvaralaštvo dostiglo je svoj vrhunac u dva djela: dvostruki hor "Heilig" (bos. Sveti) iz 1776. godine, postavka serafske pjesme s prijestolne scene iz knjige proroka Izaije, te oratorij "Die Auferstehung und Himmelfahrt Jesu" (Uskrsnuće i uzašašće Isusa) iz 1774–82, koji postavlja poetsku evanđeljsku harmoniju na stihove pjesnika Karla Vilhelma Ramlera. Široko rasprostranjeno divljenje "Auferstehunga" dovelo je do tri predstave 1788. u Beču pod pokroviteljstvom barona Gottfrieda van Swietena i pod dirigentskom palicom Wolfganga Amadeusa Mozarta.[5]
Bach se oženio Johannom Marijom Dannemann 1744. godine. Samo troje njihove djece živjelo je do odrasle dobi: Johann Adam (1745–89), Anna Carolina Philippina (1747–1804) i Johann Sebastian "mlađi" (1748–78). Nijedan nije postao muzičar, a Johann Sebastian, perspektivni slikar, umro je u svojim kasnim dvadesetim godinama tokom putovanja u Italiju 1778. Emanuel Bach je umro u Hamburgu 14. decembra 1788. Pokopan je u crkvi sv. Mihajla (Michaeliskirche) u Hamburgu.[6]
Muzička djela
Simfonije
Među Bachovim najpopularnijim i najčešće snimljenim radovima nalaze se njegove simfonije.[7] Dok je bio u Berlinu, napisao je nekoliko simfonija za gudače (Wq. 173–181), od kojih je većina kasnije izmijenjena da bi se dodali dijelovi za puhačke instrumente. Od njih, "Simfonija u e-molu, Wq. 178", bila je posebno popularna.
U Hamburgu je Bach napisao veliku zbirku od šest simfonija za gudače za Gottfrieda van Swietena, Wq. 182. Ovi radovi nisu bili objavljeni tokom njegovog života (van Swieten, koji ih je naručio da budu napisani u "težem" stilu, više je volio da ih zadrži za privatnu upotrebu), ali od njihovog ponovnog otkrivanja, postali su sve popularniji.
Međutim, Bachovi najbolji radovi u formi (po njegovoj vlastitoj procjeni) sigurno su četiri "Orchester-Sinfonien mit zwölf obligaten Stimmen, Wq. 183", koja je, kako im naslov sugerira, napisana s obbligato puhačkim dijelovima koji su sastavni dio teksture, umjesto da se dodaju starijoj simfoniji. Prva simfonija (u D-duru) u zbirci koja je bila posebno popularna, gledajući kontinuiranu izvedbu i tradiciju publikacije sve do 19. vijeka, čini je najranijom takvom simfonijom. Neke od njenih neuobičajenih karakteristika uzete su kao karakteristike Bachovog stila:[8] ovo djelo iako je u D-duru, počinje sa D-durskim akordom, koji zatim prelazi u D-dominantni septakord, te završava u G-duru. U stvari, ne postoji kadenca na D-duru (D-dur nije "potvrđen" kao ključ u ovom muzičkom djelu) do početka rekapitulacije, koja se nalazi u zadnjem dijelu ove simfonije.
Koncerti
Bach je bio plodan pisac koncerata, posebno za klavijature. Kao i njegov otac, on je često prepisivao koncert za razne instrumente, dovodeći do toga da problemi sami određivaju koji je prvi došao na red. Na primjer, tri koncerta za violončelo (Wq. 170–172), koji su temelj repertoara za taj muzički instrument, često su se smatrali obradama verzija za čembalo, ali nedavna istraživanja su ukazala da su oni mogli biti izvorno komponirani za violončelo.
Prema Bachu, njegovi najbolji koncerti za klavijaturu bili su "Sei concerti per il cembalo concertato, Wq. 43", koji su napisani da budu nešto privlačniji i nešto lakši za sviranje. Njegovi drugi koncerti napisani su za obou, flautu i orgulje. Bach je pisao i za neobičnije instrumentalne kombinacije, uključujući "Koncert u Es-duru" za čembalo i klavir. Pored toga, napisao je nekoliko sonatina za jednu ili više klavijatura i orkestar.
Kamerna muzika
Bachova kamerna muzika na neki način predstavlja most između stereotipnih baroknih i klasičnih muzičkih oblika. S jedne strane, napisao je trio sonate i solo sonate sa basso continuo (uključujući one za harfu i violu da gamba); sa druge strane, napisao je nekoliko pratećih sonata za klavir, violinu i violončelo, koje predstavljaju rane primjere ranih klavirskih tria, i tri vrlo popularna kvarteta za klavijaturu, flautu i violu. Carl Phillip Emanuel Bach je napisao i jedno od najranijih djela za solo flautu, sonatu koja je očigledno bila pod uticajem Partite u a-molu za solo flautu, BWV 1013 koju je komponirao njegov otac.
Klavirske sonate
Bach je bio plodan pisac sonata za klavijature, od kojih su mnoge bile namijenjene njegovom omiljenom instrumentu, klavikordu. Tokom svog života, uglavnom je objavljivao muzičke zbirke za klavijature:
Sei sonate per cembalo che all 'augusta maestà di Federico II, re di Prussia, 1742 ("pruske" sonate), Wq. 48.
Sei sonate per cembalo, posveti sve 'altezza serenissima di Carlo Eugenio, duca di Wirtemberg, 1744 ("Württemberg" sonate), Wq. 49.
Achtzehn Probe-Stücke u Sechs Sonaten, 1753 ("Probestücke" sonate), Wq. 63.
Sechs Sonaten fürs Clavier s veränderten Reprisen, 1760 ("Reprisen" sonate), Wq. 50.
Fortsetzung von Sechs Sonaten fürs Clavier, 1761 ("Fortsetzung" sonatas), Wq. 51. \ t
Zweite Fortsetzung von Sechs Sonaten fürs Clavier, 1763 ("Zweite Fortsetzung" sonatas), Wq. 52. \ t
Sechs Leichte Clavier Sonaten, 1766 ("Leichte" sonate), Wq. 53.
Šest sonata za Clavecin a l'usage des Dames, 1770 ("Damen" sonate), Wq. 54.
Šest kolekcija Clavier Sonaten für Kenner und Liebhaber, 1779–87 ("Kenner und Liebhaber" sonate), Wq. 55–59, 61.
Veći dio Bachove kompozitorske pažnje tokom posljednjih godina njegovog života bio je posvećen izdavanju zbirki "Kenner und Liebhaber" (u kojima su se nalazile fantazije i ronda).
Wq. 64: 1–6 je zbirka od šest sonatina za klavijaturu i
Wq. 65: 1–50 je zbirka od pedeset dodatnih sonata za klavijaturu.
Sonata u Es-duru, Wq. 65: 7, zasnovana je na Solo per il cembalo, BWV Anh. III 129, br. 27 u drugoj biljležnici za Annu Magdalenu Bach.
Muzička baština i stil
Tokom druge polovine 18. vijeka, ugled Carla Philippa Emanuela Bacha bio je veoma visok, nadmašivši čak i ugled njegovog oca. Haydn i Beethoven su ga poštovali i sakupljali njegovu muziku. Mozart je jednom prilikom rekao za njega:
Bach je otac, a mi smo djeca.
Njegov rad je pun muzičkih izuma i što je najvažnije, veoma nepredvidljiv. Ima široki emocionalni raspon čak i unutar jednog djela, a njegov stil se može uvrstiti kao Empfindsamer Stil. Njegove sonate za klavijature označavaju važnu epohu u historiji muzičkog oblika. Stilski je lagan, delikatan i nježan u izrazu, te se još više ističe slobodom i raznolikošću konstruktivnog dizajna. Razlikuje se od italijanske i Bečke kompozitorske škole, krećući se u pravcu cikličnih i improvizacijskih oblika koje će kasnije postati uobičajene za naredne generacije kompozitora.
Njegovo ime je tokom 19. vijeka zapostavljeno, dok je Robert Schumann saznao da je "kao kreativni muzičar ostao daleko iza svoga oca", drugi su smatrali da je on "blijedi oponašatelj muzičkog stila njegovog oca". Johannes Brahms ga je visoko cijenio i obrađivao neka njegova muzička djela. Početkom 20. vijeka, povećan je interes za njegovu muziku, ali je oživljavanje djela Carla Philippa Emanuela Bacha uglavnom u toku nakon što je Helmut Koch snimio njegove simfonije, a Hugo Ruf tokom 1960-ih obradio notne zapise njegovih sonata za klavijaturu. U toku je projekat snimanja njegovih kompletnih radova, na čelu sa Miklósem Spányiem za švedsku izdavačku kuću BIS. 2014. godine hrvatska pijanistkinja Ana-Marija Markovina, u saradnji sa Packard Humanities Institute, Bach-Archiv Leipzig, Sächsische Akademie der Wissenschaften zu Leipzig i Harvard Univerzitetom izdala je zbirku od 26 CD-a kompletnih radova za solo klavir za njemačku izdavačku kuću Hänssler Classic nastupila je na modernom Bösendorfer klaviru.[9]
