- Гэта артыкул пра род працоўнай дзейнасці. Аб аповесці Айзека Азімава гл.: Прафесія (аповесць Айзека Азімава)
Прафесія (лац.: professio; ад profiteor «абвяшчаю сваёй справай»[1]) — род працоўнай дзейнасці чалавека, які валодае комплексам тэарэтычных ведаў і навыкаў, набытых у ходзе спецыяльнай падрыхтоўкі.
Прафесія як сацыяльны інстытут і як прафесійная супольнасць — своеасаблівая самаарганізуючаяся сацыяльная сістэма, якая забяспечвае назапашванне, абагульненне, сістэматызацыю і перадачу прафесійнага вопыту. Гэты абагульнены і абъектывіраваны (у форме інструкцый, правілаў, алгарытмаў дзейнасці і г . д.) прафесійны вопыт выступае, з аднаго боку, у якасці патэнцыялу развіцця прафесійнай супольнасці ў цэлым, з другога — служыць падсілкоўваннем для індывідуальнага прафесійнага патэнцыялу яго членаў. У склад прафесіі, — як сацыяльнага інстытута, — уваходзяць прафілюючая кафедры вну, каледжы і прафесійныя вучылішча, якія ажыццяўляюць ўзнаўленне прафесіяналаў адпаведнага профілю. Прафесіі, узнікненне якіх звязана з падзелам працы, ўяўляюць сабой гістарычна абумоўлены сацыяльна-псіхалагічны феномен[2].
У гісторыі
Як такіх прафесій у дагістарычныя часы (да пачатку стварэння аселых паселішчаў) не было. Людзі займаліся паляваннем, збіральніцтвам, і вандравалі з месца на месца. Матэрыяльна-тэхнічныя ўмовы для развіцця падзелу працы адсутнічалі.
Першыя прафесіі пачалі з’яўляцца яшчэ ў да цывілізацыйную эпоху, калі чалавек пачаў ствараць аселыя паселішчы, займацца сельскай гаспадаркай, авалодаў ганчарнай і кавальскай справай. Адзін і той жа чалавек з прычыны абмежаванасці сваіх сіл не мог адначасова ляпіць гаршкі, выкоўвае металічныя інструменты і займацца вырошчваннем ежы, таму пачаў развівацца таварны абмен.
Новы віток развіцця прафесійнага дзялення людзей паўстаў з з’яўленнем цэнтралізаванай дзяржавы. Кіраўнікам патрабаваліся воіны для аховы сваіх уладанняў і кіраўнікі для кіравання імі. Так пачалі фарміравацца ваенныя і кіраўніцкія прафесіі. Чалавецтва канчаткова ўстала на шлях прафесійнага падзелу працы.
З пачаткам індустрыялізацыі з’явілася мноства новых прафесій, звязаных з распрацоўкай і абслугоўваннем машын: інжынеры, рабочыя на заводах, машыністы і т . п. З-за ўзрослых патрэбаў цывілізацыі ў новых відах і вялікіх колькасцях рэсурсаў таксама пашырыліся спісы здабываюць прафесій: з’явіліся шахцёры, нафтавікі і інш.
З развіццём аўтаматызацыі патрэба ў цяжкім ручным працы пачала падаць. Калі раней рабочыя працавалі па 14-16 гадзін у суткі толькі для таго, каб пракарміць сям’ю, то цяпер яны могуць працаваць па 9 гадзін, а ў самых развітых краінах людзі могуць працаваць 3-4 дні ў тыдзень ці наогул жыць на дапамогу. У людзей з’явілася больш свабоднага часу, якое яны пачалі марнаваць на спажыванне інфармацыі, таму ў адказ на попыт з’явілася прапанова — пачалі развівацца сродкі масавай інфармацыі: тэлебачанне, радыё, а ў канцы XX стагоддзя — і інтэрнэт. Таксама, нягледзячы на аўтаматызацыю, па-ранейшаму засталася неабходнасць у людзях, якія будуць ствараць новыя сродкі аўтаматызаванага вытворчасці: навукоўцаў і інжынераў. А масавая камп’ютэрызацыя запатрабавала вялікіх колькасцяў людзей, здольных абслугоўваць камп’ютары і ствараць і падтрымліваць іх праграмнае забеспячэнне. Так паўстаў цэлы пласт прафесій інфармацыйных работнікаў, то есць работнікаў, чыя дзейнасць звязана з перапрацоўкай і вытворчасцю інфармацыі: праграмістаў, навукоўцаў, інжынераў і т . п.; дзякуючы СМІ атрымалі моцнае развіццё творчыя прафесіі: акцёры, музыканты, мастакі, пісьменнікі і інш. Такім чынам, вялікае значэнне ў прафесійным развіцці цяпер не маюць механічныя навыкі, як у папярэднюю, індустрыяльную, эпоху, а веды і творчае мысленне.
Гл. таксама
Зноскі
