Rusiya azərbaycanlıları

Rusiya azərbaycanlıları — tarixi Azərbaycandan kənarda yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi Azərbaycan diasporunun Rusiyada yaşayan hissəsinin adı. Rusiya FR-nın subyekti olan Dağıstan Respublikasında yaşayan etnik azərbaycanlılar istisna olmaqla bu ölkənin digər bölgələrində yaşayan etnik azərbaycanlılar Rusiyada Azərbaycan diasporunu təşkil edirlər.

Rəsmi statistika

Ümumi

1926–2010-cu illərdə aparılmış rəsmi əhali siyahıya alınmalarının yekunlarına əsasən Rusiya FR-da etnik azərbaycanlıların sayı:

• 1926-cı il sa. əsasən 27,991^[1] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 23.428^[2][3] nəfər.
• 1939-cu il sa. əsasən 43,123^[4] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 31.141^[3][5] nəfər.
• 1959-cu il sa. əsasən 70,947^[6] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 38.224^[3][7] nəfər.
• 1970-ci il sa. əsasən 95,689^[8] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 54.403^[3][9] nəfər.
• 1979-cu il sa. əsasən 152,421^[10] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 64.514^[3][11] nəfər.
• 1989-cu il sa. əsasən 335,889^[12] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 75.463^[3][13] nəfər.
• 2002-ci il sa. əsasən 621,840^[14] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 111.656^[3][15] nəfər.
• 2010-cu il sa. əsasən 603,070^[16] nəfər/ onlardan Dağıstan Respublikasında yaşayanların sayı 130.919^[17] nəfər.

2002-ci il siyahıyaalınması

• 2002-ci il (9 – 16 oktyabr 2002-ci il)^[18] əhali siyahıya alınmasının yekunlarına əsasən:

• Rusiya FR-nın ümumi əhalisi 145,166,731 nəfərdir (67,605,133 nəfər kişi, 77,561,598 nəfər qadın).^[14] Onlardan 1,460,751 nəfəri öz milli məsubiyyətini bildirməmişdir.^[14]
• Siyahıya alınma zamanı milli mənsubiyyətini göstərən əhalinin 621,840 nəfəri (386,776 nəfəri kişi, 235,064 nəfəri qadın) etnik azərbaycanlı olduğunu qeyd etmişdir.^[14] Onlardan azərbaycan dilini bilənlərin sayı 506,043^[19] nəfər, rus dilini bilənlərin sayı isə 587,515^[20] nəfər olmuşdur.

Etnik azərbaycanlıların ruscadan başqa bildikləri dillər^[19]

Dillər	Azərbaycanlılar
cəmi	621 840
azərbaycanca	506 043
gürcücə	8 987
ermənicə	6 468
tatarca	5 752
özbəkcə	4 268
almanca	4 224
ləzgicə	2 801
tabasaranca	1 653
qumuqca	1 404
qazaxca	1 144
ukrayınca	877
dargincə	566
avarca	531
osetincə	498
başqırdca	481
qaraçay-balkarca	438
kabardin-çərkəzcə	316
kalmıkca	238
tatca	224
ivritcə, idişcə	221
noqayca	179
yunanca	170
moldavca	163
tıvaca	159
çeçencə	143
romanca	131
adıgeycə	100
polyakca	96
çuvaşca	95
udmurtca	89
latışca	88
komicə	85
yakutca	84
belorusca	76
lakca	72
litovca	48
inquşca	48
maricə	42
mordovca	40
buryatca	35
fincə	29
koreyaca	24
estonca	24
xakasca	22
altayca	20
komi-permyakca	9
karelcə	2
digər	72 633

• Etnik azərbaycanlı olan Rusiya əhalisinin 479,517 nəfəri (307,346 nəfər kişi, 172,171 nəfəri qadın) şəhərlərdə, 142,323 nəfəri (79,430 nəfər kişi, 62,893 nəfər qadın) isə kəndlərdə məskunlaşmışdır.^[14]

• Etnik azərbaycanlılardan şəhərlərdə yaşayanlardan 457,308 nəfəri, kəndlərdə yaşayanlardan isə 130,207 nəfəri rus dilini bilmişdir.^[20]

• Etnik azərbaycanlı olan Rusiya əhalisinin əmək qabiliyyətli olan qismi 276,965 nəfəri kişilər, 140,428 nəfəri qadınlar olmaqla 417,393 nəfərdir (Rusiya FR-da yaşayan etnik azərbaycanlıların 67,12%-i qədər).^[21]
• Siyahıyaalınmanın yekunlarına əsasən bütün ölkə üzrə azərbaycan dilini bilən əhalinin sayı 669,757^[22] nəfər olmuşdur :

Azərbaycan dilini bilənlər^[19] (2002)

Etnik qrup	Sayı
cəmi	669 757
azərbaycanlı	506 043
erməni	56 718
rus	34 546
ləzgi	21 174
tatar	5 774
avar	3 715
dargin	2 222
ukraynalı	954
qumuq	946
osetin	583
qazax	445
başqırd	436
mordva	143
belorus	134
çuvaş	134
çeçen	123
alman	106
kabardin	100
udmurt	71
inquş	65
mari	49
yakut	27
buryat	22
digər	34 552

2010-cu il siyahıyaalınması

• 2010-cu il (14 – 25 oktyabr 2010-cu il)^[23] əhali siyahıya alınmasının yekunlarına əsasən:

• Rusiya FR-nın ümumi əhalisi 142,856,536 nəfərdir.^[16] Onlardan öz milli mənsubiyyətini göstərənlər 137,227,107 nəfər olmuşdur.^[16]
• Siyahıya alınma zamanı milli mənsubiyyətini göstərən^[24] əhalinin 603,070 nəfəri etnik azərbaycanlı olduğunu qeyd etmişdir.^[16]

• Etnik azərbaycanlı olan Rusiya əhalisinin 444,892 nəfəri şəhərlərdə, 158,178 nəfəri isə kəndlərdə məskunlaşmışdır.^[16]

• Siyahıya alınmanın yekunlarına əsasən bütün ölkə üzrə azərbaycan dilini bilən əhalinin sayı 473,044 nəfər olmuşdur.^[25]

Məskunlaşma

2002^[15] və 2010^[17]-cu illərdə sa.-lara əsasən Rusiya Federasiyasının subyektləri üzrə azərbaycanlıların sayı

Subyektlər	Ümumi əhali, 2002	Azərbaycanlılar, 2002	Ümumi əhali, 2010	Azərbaycanlılar, 2010
Dağıstan	2 576 531	111 656	2 910 249	130 919
Moskva ş.	10 382 754	95 563	11 503 501	57 123
Tümen	3 264 841	42 359	3 395 755	43 610
Xantı-Mansi	1 432 817	25 088	1 532 243	26 037
Moskva	6 618 538	14 651	7 095 120	19 061
Rostov	4 404 013	16 498	4 277 976	17 961
Stavropol	2 735 139	15 069	2 786 281	17 800
Sankt-Peterburq ş.	4 661 219	16 613	4 879 566	17 717
Krasnoyarsk	2 966 042	19 447	2 828 187	16 341
Saratov	2 668 310	16 417	2 521 892	14 868
Volqoqrad	2 699 223	14 257	2 610 161	14 398
Sverdlovsk	4 486 214	15 171	4 297 747	14 215
Samara	3 239 737	15 046	3 215 532	14 093
Krasnodar	5 125 221	11 944	5 226 647	10 165
Tatarıstan	3 779 265	9 987	3 786 488	9 527
Yamalo-Nenets	507 006	8 353	522 904	9 291
Nijeqorod	3 524 028	8 309	3 310 597	8 494
Novosibirsk	2 692 251	7 366	2 665 911	8 008
Həştərxan	1 005 276	8 215	1 010 073	7 828
Orenburq	2 179 551	7 802	2 033 072	7 421
Çelyabinsk	3 603 339	7 379	3 476 217	7 213
Kemerovo	2 899 142	7 250	2 763 135	6 057
Tula	1 675 758	4 491	1 553 925	5 629
Perm	2 819 421	5 814	2 635 276	5 626
Tver	1 471 459	4 607	1 353 392	5 384
İrkutsk	2 581 705	6 125	2 428 750	5 384
Yaroslavl	1 367 398	5 667	1 272 468	5 327
Voronej	2 378 803	4 177	2 335 380	5 085
Altay	2 607 426	5 852	2 419 755	4 951
Komi	1 018 674	6 066	901 189	4 858
Ulyanovsk	1 382 811	5 006	1 292 799	4 649
Belqorod	1 511 620	4 531	1 532 526	4 621
Leninqrad	1 669 205	3 855	1 716 868	4 574
Omsk	2 079 220	4 260	1 977 665	4 230
Tomsk	1 046 039	4 354	1 047 394	4 178
Primorsk	2 071 210	4 411	1 956 497	3 937
Lipetsk	1 213 499	3 375	1 173 513	3 897
Murmansk	892 534	4 614	795 409	3 841
Ryazan	1 227 910	2 939	1 154 114	3 652
Xabarovsk	1 436 570	4 463	1 343 869	3 618
İvanovo	1 148 329	3 166	1 061 651	3 545
Kaluqa	1 041 641	3 007	1 010 930	3 498
Kalininqrad	955 281	2 959	941 873	3 282
Vladimir	1 523 990	3 090	1 443 693	3 099
Amur	902 844	3 213	830 103	2 796
Smolensk	1 049 574	2 416	985 537	2 705
Arxangelsk	1 336 539	3 034	1 227 626	2 605
Voloqda	1 269 568	2 665	1 202 444	2 596
Bryansk	1 378 941	2 376	1 278 217	2 574
Kirov	1 503 529	2 503	1 341 312	2 215
Orlov	860 262	2 125	786 935	2 182
Kabardin-Balkariya	901 494	2 281	859 939	2 063
Zabaykal	1 155 346	2 129	1 107 107	2 045
Tambov	1 178 443	2 307	1 091 994	1 903
Kurqan	1 019 532	1 723	910 807	1 781
Penza	1 452 941	1 679	1 386 186	1 760
Kursk	1 235 091	1 933	1 127 081	1 736
Kostroma	736 641	1 438	667 562	1 291
Kamçatka	383 958	1 349	322 079	1 270
Novqorod	694 355	1 574	634 111	1 497
Maqadan	182 726	563	156 996	572
Saxalin	546 695	1 138	497 973	1 155
Pskov	760 810	1 319	673 423	1 272
Başqırdıstan	4 104 336	5 026	4 072 292	5 737
Çuvaşıstan	1 313 754	857	1 251 619	891
Mari El	727 979	1 157	696 459	844
Mordoviya	888 766	672	834 755	707
Udmurtiya	1 570 316	3 908	1 521 420	3 895
Saxa	949 280	2 293	958 528	2 040
Qaraçay-Çerkesiya	439 470	1 024	477 859	976
Altay	202 947	266	206 168	307
Tıva	305 510	304	307 930	159
Xakasiya	546 072	1 672	532 403	1 494
Buryatiya	981 238	1 674	972 021	1 608
Şimali Osetiya	710 275	2 429	712 980	2 857
Adıgey	447 109	1 399	439 996	1 758
Kalmıkiya	292 410	800	289 481	761
İnquşetiya	467 294	123	412 529	83
Çeçenistan	1 103 686	226	1 268 989	696
Kareliya	716 281	1 753	643 548	1 793
Nenets	41 546	69	42 090	157
Çukotka	53 824	108	50 526	107
Yəhudi	190 915	594	176 558	655

Dağıstanda

Əsas məqalə: Dağıstan azərbaycanlıları

Vətəndaşlıq

2016-cı ilin əvvəlindən 2020-ci ilin birinci rübünə qədər 49,7 min Azərbaycan vətəndaşı Rusiya vətəndaşlığını alıb.^[26]

2002-ci il siyahıyaalınması

2002-ci il əhali siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən Rusiyada yaşayan və siyahıya alınma zamanı öz vətəndaşlığını göstərən 26 xarici ölkənin vətəndaşları içərisində Azərbaycan vətəndaşları sayca Ukrayna vətəndaşlarından sonra ikinci yerdə dayanmaqdadırlar:

2002 sa.-na əsasən Rusiya FR-da yaşayan xarici vətəndaşlar

No	Ölkə	Ümumi say	Əmək qabiliyyətli
1–26	Cəmi	1 025 413	812 913
1	Ukrayna	230 558	181 409
2	Azərbaycan	154 911	117 432
3	Ermənistan	136 841	98 625
4	Özbəkistan	70 871	54 916
5	Qazaxıstan	69 472	50 702
6	Tacikistan	64 165	56 784
7	Gürcüstan	52 918	41 434
8	Moldova	50 988	45 152
9	Belorusiya	40 330	30 932
10	Çin	30 598	29 835
11	Qırğızıstan	28 843	22 107
12	Vyetnam	22 545	21 541
13	Əfqanıstan	8 221	7 450
14	Türkmənistan	6 417	5 072
15	Hindistan	5 351	5 218
16	Türkiyə	4 991	4 736
17	Litva	4 583	3 399
18	Latviya	2 864	1 995
19	Bolqarıstan	2 262	1 838
20	ABŞ	1 361	845
21	Almaniya	1 329	922
22	Suriya	1 230	1 163
23	Estoniya	1 066	768
24	İsrail	1 016	744
25	Yunanıstan	612	471
26	Finlandiya	285	202

Rusiyada diaspor təşkilatları

Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin məlumatlarına əsasən Rusiya FR-da azərbaycanlılara aid diaspor təşkilatları aşağıdakılardır^[27]:

• H. Əliyev Fondunun Rusiya nümayəndəliyi
• "AMOR" Rusiya Azərbaycan Gənclər Təşkilatı
• Ümumrusiya Azərbaycan Konqresi (ÜAK)
• "AZERROS" Rusiyada Azərbaycanlıların Federal Millli-Mədəni Muxtariyyəti
• "Ocaq" Azərbaycan Mədəniyyəti Mərkəzi
• DAK Rusiya nümayəndəliyi
• Moskva "Azərbaycan" Cəmiyyəti
• Sankt-Peterburqun Azərbaycan icması reqional ictimai təşkilatı
• "Bulaq" cəmiyyəti
• "Odlar Yurdu"
• "Araz" Azərbaycan icması

Mədəni muxtariyyətlər

• Sankt-Peterburq
• Murmansk
• Pskov
• Perm
• Tatarıstan
• Krasnoyarsk diyarı
• Tver
• Kostroma
• Tümen
• Ulyanovsk

Bəzi maraqlı məlumatlar

ÜAK 2001

• 2001-ci ildə Rusiya FR-nın o zamanki prezidenti Vladimir Putin Azərbaycanda səyahəti əsnasında Rusiyadakı azərərbaycanlıların sayına da toxunmuş və ölkəsində 2,7 milyon azərbaycanlının yaşadığını, onlardan 660 min nəfərin Rusiya vətəndaşları qalanların isə əmək miqrantları olduqlarını qeyd etmişdir.^[28]
• 2002-ci il Rusiyada əhali siyahıya alınmasının yekunları və həmin il üçün Azərbaycan hökumətinin rəsmi məlumatları müqayisə olunaraq Rusiyada Azərbaycan vətəndaşı olan əmək miqrantlarının sayının 500–600 min nəfər, ümumilikdə etnik azərbaycanlıların sayının isə 1 milyon nəfər dolayında olduğu nəticəsinə varılmışdır.^[28]
• 2006-cı ilin mart ayında Azərbaycan qəzetlərindən birində yayınlanmış məlumata əsasən Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların sayı 2,5–3,2 milyon arasında dəyişməkdədir.^[29]
• 2006-cı ildə 50,000-dən çox etnik azərbaycanlı Rusiya vətəndaşlığına keçmişdir.^[28]
• Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin (DAK) təqdim etdiyi statistik məlumatlara əsasən 2006-cı ilin sonuna Rusiyada yaşayan etnik azərbaycanlıların sayı 3 milyon nəfərdir.^[30] Ancaq DAK bu məlumatı verərkən Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların hansı ölkələrin vətəndaşları olmalarına aydınlıq gətirməmişdir.
• 2007-ci ildə "RBK" jurnalının yayınlanmış 11-ci sayında real olaraq Moskvada 14 milyon nəfər əhalinin yaşadığı, onların 31%-nin rus, 14%-nin azərbaycanlı, 10%-nin tatar-başqırd-çuvaş, 9%-nin ukraynalı, 6%-nin koreyalı-çinli-vyetnamlı, 5%-nin tacik-özbək-qazax-qırğız, 4%-nin çeçen-inquş-dağıstanlı, 4%-nin erməni, 3%-nin gürcü, 3%-nin moldovan, 3%-nin belorus, 2%-nin qaraçı, 1%-nin yəhudi, 5%-nin isə digər xalqların nümayəndələri olduqları bəyan olunmuşdu.^[31][32]

Dövlət Komissiyası

Rusiya Federasiyası ərazisində ticarətlə məşğul olan Azərbaycan vətəndaşlarının rastlaşacağı problemlərin həlli məqsədilə, Rusiyada ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olan Azərbaycan vətəndaşlarının problemlərinin öyrənilməsi və həlli ilə bağlı 22 noyabr 2006-cı ildə dövlət komissiyası yaradılmışdır^[33].

Xarici keçidlər

• Ежедневный информационный ресурс — "Azeri.ru Arxivləşdirilib 2006-09-06 at the Wayback Machine — Азербайджанцы в России"
• Федеральная национально-культурная автономия азербайджанцев России — fnkaa.ru

İstinadlar

1. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1926 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :РСФСР--(Тюрки:27987 + Карапапахи:4) Arxivləşdirilib 2012-01-04 at the Wayback Machine--Источник: Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928–29. Том 9. Стр. 34–51. Том 10. Стр. 9–13. Том 11. Стр. 8–17. Том 14.Стр.6–16. Том 15.Стр.8–13. Том 16. Стр.8–12. Том 17. Стр. 8–25. Таблица VI. Население по полу, народности.
2. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1926 года.: Национальный состав населения по регионам России :Дагестанская АССР---(Тюрки: 23,428) Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine--Источник: Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928–29. Том 9. Стр. 34–51. Том 10. Стр. 9–13. Том 11. Стр. 8–17. Том 14.Стр.6–16. Том 15.Стр.8–13. Том 16. Стр.8–12. Том 17. Стр. 8–25. Таблица VI. Население по полу, народности.
3. Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Население Дагестана Arxivləşdirilib 2012-04-22 at the Wayback Machine
4. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1939 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :РСФСР Arxivləşdirilib 2012-01-03 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 1566а −1566д (Таблица 3,4 Распределение населения по национальности и родному языку)..
5. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1939 года.: Национальный состав населения по регионам России :Дагестанская АССР Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 966–1001 (Разработочная таблица ф. 15А. Национальный состав населения по СССР, республикам, областям, районам)
6. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1959 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :РСФСР Arxivləşdirilib 2012-01-04 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 1566а −1566д (Таблица 3,4 Распределение населения по национальности и родному языку)..
7. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1959 года.: Национальный состав населения по регионам России :Дагестанская АССР Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 1566а −1566д (Таблица 3,4 Распределение населения по национальности и родному языку)
8. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1970 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :РСФСР Arxivləşdirilib 2019-10-27 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ , фонд 1562, опись 336, ед.хр.3998–4185 (Таблица 7с. Распределение населения по национальности, родному и второму языку.)
9. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1970 года.: Национальный состав населения по регионам России :Дагестанская АССР Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ , фонд 1562, опись 336, ед.хр.3998–4185 (Таблица 7с. Распределение населения по национальности, родному и второму языку.)
10. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1979 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :РСФСР Arxivləşdirilib 2012-01-04 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ , фонд 1562, опись 336, ед.хр.3998–4185 (Таблица 7с. Распределение населения по национальности, родному и второму языку.)
11. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1979 года.: Национальный состав населения по регионам России :Дагестанская АССР Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine--Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, ед.хр. 6174–6238 (Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку).
12. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1989 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :РСФСР Arxivləşdirilib 2012-01-04 at the Wayback Machine--Источник: Рабочий архив Госкостата России.Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку.
13. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1989 года.: Национальный состав населения по регионам России :Дагестанская АССР Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine--Источник: Рабочий архив Госкостата России. Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку.
14. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года: Том 4 — "Национальный состав и владение языками, гражданство" :1.Национальный состав населения Arxivləşdirilib 2016-02-29 at the Wayback Machine
15. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года: Том 4 — "Национальный состав и владение языками, гражданство" :3. Население по национальности и владению русским языком по субъектам Российской Федерации Arxivləşdirilib 2006-11-04 at the Wayback Machine
16. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" — Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года: Национальный состав населения Российской Федерации Arxivləşdirilib 2013-12-04 at the Wayback Machine
17. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" — Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года: Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации Arxivləşdirilib 2012-05-30 at the Wayback Machine
18. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года: Том 4 — "Национальный состав и владение языками, гражданство" :Предисловие Arxivləşdirilib 2012-02-12 at the Wayback Machine
19. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года: Том 4 — "Национальный состав и владение языками, гражданство" :5. Владение языками (кроме русского) населением наиболее многочисленных национальностей (с численностью 400 тысяч человек и более) Arxivləşdirilib 2011-06-09 at the Wayback Machine
20. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года: Том 4 — "Национальный состав и владение языками, гражданство" :2. Население по национальности и владению русским языком Arxivləşdirilib 2011-07-19 at the Wayback Machine
21. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года: Том 4 — "Национальный состав и владение языками, гражданство" :7. Население отдельных национальностей по возрастным группам и полу по субъектам Российской Федерации Arxivləşdirilib 2012-04-20 at the Wayback Machine
22. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года: Том 4 — "Национальный состав и владение языками, гражданство" :4. Распространенность владения языками (кроме русского) Arxivləşdirilib 2011-09-03 at the Wayback Machine
23. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" — Essential information for foreign citizens :The Azerbaijani language Arxivləşdirilib 2012-05-30 at the Wayback Machine
24. "Можно ли установить точное число народов? — Еженедельная демографическая газета Демоскоп Weekly". Archived from the original on 2015-07-07. İstifadə tarixi: 7 iyul 2015..
25. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" — Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Население Российской Федерации по владению языками Arxivləşdirilib 2012-05-30 at the Wayback Machine
26. "Rusiyada 2016-cı ildən bəri vətəndaşlıq alan azərbaycanlıların sayı". 2020-06-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-10.
27. Azərbaycan Respublikası, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi: Xaricdəki təşkilatlar :Rusiya Federasiyasındakı təşkilatlar Arxivləşdirilib 2017-11-09 at the Wayback Machine
28. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Юнусов А.--Миграционные тренды и тенденции в постсоветском Азербайджане Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine--(Опубликовано в книге: Транзитная миграция и транзитные страны: теория, практика и политика регулирования / Под ред. И. Молодиковой и Ф. Дювеля. М.: Университетская книга, 2009)
29. См.: Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine газеты "Эхо", 15 марта 2006 г. и "Новое время" от 16 января и 13 июля 2007 г.; Азербайджанцы мира. Под ред. Р.Э. Мехтиева. Том I. — Баку, 2006, С. 4–5.
30. Trend Analitik-informasiya agentliyi :Gələn ilin sonuna qədər dünyada yaşayan azərbaycanlıların sayı və məskunlaşma coğrafiyasına dair xəritə hazırlanacaq Arxivləşdirilib 2012-08-31 at the Wayback Machine--xəbərin yayınlanma tarixi: 2 oktyabr 2007-ci il
31. Агентство РиФ — иммиграционные и юридические услуги :Население России. Статистика, факты, комментарии, прогнозы Arxivləşdirilib 2012-05-26 at the Wayback Machine
32. Узел "Мысли о России" (russia-talk.com) :Сколько русских осталось в Москве? Arxivləşdirilib 2019-10-19 at the Wayback Machine
33. "Rusiya Federasiyası ərazisində ticarətlə məşğul olan Azərbaycan vətəndaşlarının problemlərinin həlli haqqında" Arxivləşdirilib 2019-05-11 at the Wayback Machine Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 22 noyabr tarixli 1788 nömrəli Sərəncamı. (az.)

Həmçinin bax

• Tanınmış azərbaycanlılar