Sieglu VI e.C.

Sieglos	Sieglu vii e.C. • Sieglu vi e.C. • Sieglu v e.C.
Décades	590 e.C. • 580 e.C. • 570 e.C. • 560 e.C. • 550 e.C. • 540 e.C. • 530 e.C. • 520 e.C. • 510 e.C. • 500 e.C.
	Tabla añal del sieglu VIe.C.

El sieglu VI e.C. empezó'l 1 de xineru del 600 e.C. y terminó'l 31 d'avientu del 501 e.C.

Acontecimientos

590 e.C.: en Tiru (El Líbanu) asocede un terremotu.^[1]

Ciencia y teunoloxía

585 e.C. (28 de mayu): socede un eclís solar conforme predixera Tales de Mileto, mientres Aliates II ta combatiendo la Batalla del Eclís» contra Ciájares. Esto lleva a una tregua. Ye una de les feches cardinales a partir de la cual pueden calculase otres feches.
550 e.C.: a 20 km al sur d'Esparta (Grecia) un terremotu de grau X (na escala sismolóxica de Mercalli, d'I a XII) 37°00′N 22°30′E / 37.0°N 22.5°E / 37.0; 22.5. Funde una porción del monte Taigeto.^[1]
519 e.C. (8 o quiciabes 2 d'agostu): en Henan (China) un terremotu de magnitú 5,5 na escala sismolóxica de Richter (intensidá VII) dexa «dellos muertos.
502 e.C. (4 d'avientu): un eclís solar escurez Exiptu (computáu, nun hai documentación histórica clara de la so observación).

Guerres y política

Guerres y revoluciones

16 de marzu del 597 e.C.: nel Reinu de Juda, los babilonios tomen Xerusalén, reemplacen al rei Jeconías pol rei Sedecías.
590 e.C.: n'Exiptu, l'exércitu escala Napata, obligando a la corte cushita a treslladase a un llugar más seguru en Meroe cerca del sestu tabayón.^[2]
15 de xineru del 588 e.C.: na capital del Reinu de Juda,(actual Israel), el rei Nabucodonosor II de Babilonia empieza l'asediu de la capital de dichu reinu, Xerusalén; delles fontes señalen como fecha l'añu 587 e.C.
14-16 de xunetu del 586 e.C.: Xerusalén cai en manes de los babilonios, acabando asina'l reinu de Xudá. Los conquistadores destrúin el Templu de Salomón en Xerusalén y unvien al exiliu a los habitantes de Xudá, tamién como a los habitantes de Mashaj. Empieza'l cautiveriu de Babilonia de los xudíos.
15-18 d'agostu del 586 e.C.: Xerusalén y los sos edificios amburen mientres tres díes depués de ser afarada pol imperiu neobabilonico.
Años 550 e.C.: Cartagu conquista Sicilia, Cerdeña y Córcega.
559 e.C.: fúndase l'Imperiu aqueménida. Nos siguientes 60 años va conquistar Asia Menor, Mesopotamia, Exiptu y la India.
558 e.C.: en China, l'estáu Jin derrota en batalla al so rival Estáu Qin.
550 e.C.: en Grecia, los tracios destrúin Abdera (Tracia).
550 e.C.: Ciru gana a Astiaxes de los medos, estableciendo l'Imperiu aqueménida.
547 e.C.: cerca del ríu Halys, Ciru derrota a Cresu, el rei de Lidia.
546 e.C.: Ciru de Persia completa la so conquista de Lidia, y fai de Pasargades la so capital.
540 e.C. (fecha aproximada): na Turquía meridional, los perses conquisten la ciudá licia de Janto.
539 e.C.: Ciru'l Grande derrota a Nabónidu y conquista Babilonia.
537 e.C.: los xudíos llevaos a Babilonia reciben permisu pa tornar a Xerusalén, acabando asina'l cautiverio de 70 años en Babilonia.
525 e.C.: n'Exiptu, Cambises II, rei de Persia, derrota a Psamético III y conquista el país.
522 e.C.: na actual Iraq, rebalbes babilonios ataquen el gobierno persa.
521 e.C.: sométese la rebelión babilonia contra los perses.
516 e.C.: n'India, el rei persa Gustaspe ocupa la rexón de Panyab.
513 e.C.: en Tracia (Grecia), l'exércitu del rei Darío'l Grande somete a los getas y Tracia oriental na so guerra contra los escites.
511 e.C.: Síbari declara la guerra a Crotona.
506 e.C.: en China llibra la Batalla de Bai ju: les fuercies del reinu de Wu baxu Sun Tzu ganen a les fuercies de Chu.
502 e.C.: n'Aricia (actual Italia), la Lliga Llatina derrota a los etruscos empobinaos por Lars Porsena.

Nel mar Exéu, la islla de Naxos remontar contra la dominación persa, lo que provoca la revuelta xonia.

501 e.C.: l'exércitu persa ataca Naxos.

En respuesta a les amenaces sabines, los romanos crean el cargu de dictador.

500 e.C.: n'Abdera se reasientan los refuxaos provenientes de Teos.

Política

N'Oriente Próximu, la primer metá del sieglu tuvo apoderada pol Imperiu neobabilónico o caldéu, qu'algamara'l poder a finales del sieglu precedente dempués de remontase con ésitu contra'l gobiernu asiriu. El reinu de Xudá llegó al so fin nel añu 586 e. C. cuando fuercies babilonies de Nabucodonosor II tomaron Xerusalén, y llevaron a la mayor parte de la so población a les sos propies tierres. El gobiernu babiloniu foi de la mesma derrocáu nos años 540 e. C. por Ciro, que fundó'l Imperiu persa nel so llugar. L'Imperiu persa siguió espandiéndose y creció hasta convertise nel mayor imperiu hasta entós conocíu.
En Grecia, Tebas convertir na ciudá más importante de Beocia. Esparta forma una Lliga, aliándose coles principales y coles que más población rexíen, les ciudaes de Peloponeso.
Na Península Ibérica produzse'l florecimientu de Tartessos. Na primer metá del sieglu, Mainake quedó parcialmente destruyida y foi abandonada. Desenvuélvese la etapa de colonización griega, apaeciendo, ente esti sieglu y el siguiente, les primeres monedes d'acuñamientu focea no que güei ye Cataluña. D'esti sieglu data la fundación de Baria (Villaricos).
598 e.C.: Jeconías asocede a Joaquim como rei de Xudá.
595 e.C.: Psamético II asocede a Necao II como rei d'Exiptu.
594 e.C.: Solón nomáu arconte d'Atenes; instituye reformes democrátiques.
589 e.C.: Apries asocede a Psamético II como rei d'Exiptu.
586 e.C.: Reencarnación del Zhou Dingwang, rei de la dinastía Zhou de China.
585/584 e.C.: Astiages asocede a Ciájares como rei de los medos.
585 e.C.: Zhou Jianwang convertir en rei de la dinastía Zhou de China.
580 e.C.: Cambises I asocede a Ciro I como rei d'Anshan y cabeza de la dinastía aqueménida (fecha averada).
579 e.C.: Servio Tuliu asocede al asesináu Lucio Tarquinio Prisco como rei de Roma (fecha tradicional).
572 e.C.: fallecimientu del rei Jian de Zhou, rei de la dinastía Zhou de China.
571 e.C.: Liangwang convertir en rei de la dinastía Zhou en China.
570 e.C.: Amasis II asocede a Apries como rei d'Exiptu.
568 e.C.: Amtalqa asocede al so hermanu Aspelta como rei de Kush.
562 e.C.: Amel-Marduk asocede a Nabucodonosor II como rei de Babilonia.
560 e.C.: Neriglissar asocede a Amel-Marduk como rei de Babilonia.
560/561 e.C.: Creso convertir en rei de Lidia.
560 e.C.: Pisístrato toma l'Acrópolis d'Atenes y declárase a sigo mesmu tiranu. Ye depuestu'l mesmu añu.
559 e.C.: el rei Cambises fina y asocéde-y el so fíu Ciro II, llamáu depués "el Grande".
558 e.C.: Hegesias depuestu como arconte d'Atenes.
556 e.C.: Pisístrato ye exiliáu d'Atenes a Eubea.
556 e.C.: Labashi-Marduk asocede a Neriglissar como rei de Babilonia.
556/555 e.C.: Nabónido asocede a Labashi-Marduk como rei de Babilonia.
544 e.C.: persones de Teos emigren a Abdera (Tracia) pa escapar del dominiu persa.
544 e.C.: el Zhou Jingwang convertir en rei de la dinastía Zhou de China.
543 e.C.: Pisístrato, tiranu d'Atenes, purifica la islla de Delos (fecha averada).
540 e.C.: fúndase la ciudá griega d'Elea nel sur d'Italia (fecha averada).
538 e.C. (aprox.): munchos xudíos tornen del exiliu en Babilonia; van construyir el Segundu Templu alredor de 70 años dempués de la destrucción del Primer Templu, ente'l 520 y el 516 e. C.
537 e.C.: el restu de los xudíos llevaos a Babilonia reciben permisu pa tornar a Xerusalén, acabando asina'l cautiverio en Babilonia.
534 e.C.: en Roma, Lucio Tarquinio el Sobeyosu convertir en rei.
530 e.C.: na actual Irán, Cambises II asocede a Ciro como rei de Persia.
525 a 404 e.C.: Dinastía XXVII d'Exiptu
526 e.C.: Psamético III asocede a Amasis II como rei d'Exiptu.
522 e.C.: Esmerdis asocede a Cambises II como gobernante de Persia.
521 e.C.: Darío I asocede a Esmerdis como gobernante de Persia.
520 e.C.: el Zhou Daowang convertir en rei de la dinastía Zhou de China, pero muerre antes de final d'añu.
520 e.C.: Cleómenes I asocede a Anaxandridas como rei d'Esparta (fecha averada).
519 e.C.: el Zhou Jingwang convertir en rei de la dinastía Zhou de China.
514 e.C.: el rei Helu de Wu establez la Gran ciudá de Helu (antiguu nome de Suzhou) como la so capital en China.
510 e.C.: Hipias, fíu de Pisístrato y tiranu d'Atenes, ye espulsáu por una revuelta popular sofitada por Cleómenes I, rei de Esparta y les sos fuercies.
510 e.C.: fin del reináu de Lucio Tarquinio el Sobeyosu, últimu rei de los tradicionales siete reis de Roma. Roma convertir en República. Derrocaos los Tarquinios, los nobles asumen el mandu baxu al traviés del Senáu.
510 e.C.: n'Italia establez la República romana.
510 e.C.: en Grecia, Demarato asocede a Aristón como rei de Esparta (fecha averada).
507 e.C.: n'Atenes (Grecia), el reformador griegu Clístenes toma'l poder y amonta la democracia.
505 e.C.: en Roma ye escoyida la primer pareya de cónsules romanos.
501 e.C.: n'Atenes (Grecia), Clístenes reforma la democracia.
501 e.C.: en China, Confucio nomáu gobernador de Chung-el to.
501 e.C.: Gadir (actual Cádiz) ye tomada por Cartago (fecha averada).
500 e.C. (fecha averada): pueblos de llingua bantú emigren al suroeste d'Uganda dende l'Oeste.
500 e.C.: Darío de Persia proclama que l'araméu ye l'idioma oficial de la metá occidental del so imperiu.
A finales del sieglu, produzse la conquista militar de Cerdeña.

Cultura

Na Edá del Fierro europea, la espansión celta taba progresando.
Estremu Oriente: periodos de les Primaveres y Serondes.
El periodu tardíu de la cultura de Hallstatt na Europa central y oriental, la Edá del Bronce tardida n'Europa septentrional.
Cayente de la civilización olmeca en Mesoamérica.
Península Ibérica:^[3]
- 600 a 575 e.C.: n'España funda l'aldega d'Emporion. Empezar a desenvolver la cultura ibérica y la castreña.
- 600 a 525 e.C.: en Tartessos créanse oxetos griegos.
550 e.C.: na península de Corea empieza'l periodu mumun tardíu.
500 e.C.: nel norte d'Europa remata la civilización de la Edá del Bronce nórdico —según el sistema de periodización d'Oscar Montelius— y empieza la cultura de Jastorf.
Nel arte griego represéntense kurós (atletes) y rapaces.

Personaxes relevantes

Solón, creador de la constitución soloniana d'Atenes qu'incorporó los primeros elementos d'una democracia civil formalizada na historia del mundu.

Calias, políticu ateniense (n. 511 e. C.).
Annei, llexendariu emperador xaponés (f. 511 e. C.).
Quilón, estadista espartanu que promovió una reforma amenorgando'l poder del rei y ampliando el de los éforos.
Safu, poeta griega (ca. 650-580 e. C.).
Estesícoro de Sicilia, poeta llíricu (h. 640-555 e. C.).
Tales de Mileto, matemáticu griegu (635-543 e. C.), predixo un eclís solar en 585 e. C.
Mahavira de Vaishali, el 24º tirthankara del yainismo (599-527 e. C.).
Nabucodonosor II, rei de Babilonia dende'l 580 e.C.; finó escontra'l 562 e. C.
Anaxímenes de Mileto, filósofu griegu (585-525 e. C.).
Pitágores de Samos (h. 580-500 e. C.), matemáticu griegu y descubridor del teorema que lleva'l so nome.
Ciro I, rei d'Anshan (fináu escontra'l 580 e. C.).

Ciro el Grande (576-529 e. C.), rei de Persia.
Esdras y Nehemías, líderes de los xudíos que tornaron del Cautiverio de Babilonia
Clístenes (570-507 e. C.), llexislador y reformador ateniense.
Buda (480-400 e.C., ±20) relixosu nepalés creador del budismu.
Pisístrato, tiranu d'Atenes en 561 e. C., 559-556 y 546-528 e. C. (fináu nel 527 e. C.).
Solón d'Atenes (638-558 e. C.), unu de los Siete sabios de Grecia.
Simónides de Ceos (nacíu escontra 556 e. C.
Itoku, emperador xaponés, nacíu nel 553 e. C.
Zoroastru (fináu escontra 551 e. C.).
Cambises I, rei persa d'Anshan (?-559 e. C.).
Amintas I, rei de Macedonia dende alredor del añu 540 e. C.
Tespis, fundador del teatru griegu, participó nes Dionisias de 536 e. C. y el 533 e. C.
Creso, fináu en 547 e. C.
Anaximandro, filósofu griegu, fináu nel 546 e. C. (fecha averada).
Rei Ling de Zhou, de la dinastía Zhou de China (fináu nel 545 e. C.).
Nabónido, últimu rei de Babilonia (fináu nel 539 o 538 e. C.).
Lao-Tsé, fundador del taoísmu (fináu hacia l'añu 531 e. C.).
Cambises II, gobernante del antiguu Imperiu persa (fináu por suicidiu en marzu de 521 e. C.).
Esmerdis, gobernante del antiguu Imperiu persa (fináu en 521 e. C.).
Confucio, figura fundadora del confucianismu (551-479 e. C.).
Psamético III, rei d'Exiptu, reinó de 526 a 525 e.C., ye'l postreru faraón de la Dinastía XXVI d'Exiptu.
Darío I, rei de Persia (nacíu en 549 e.C.; reinó 521-485 e. C.).
Sun Tzu, autor de L'arte de la guerra (h. 544-496 e. C.).
Heráclito d'Éfesu, filósofu griegu (nacíu escontra 535 e. C.).
Tosquilo, autor de traxedies griegues (525-456 e. C.).
Píndaro, poeta griegu (nacíu en 522 e. C.).
Epiménides de Cnosos, un famosu poeta, profeta y filósofu cretense, rellacionáu cola paradoxa de Epiménides
Xerxes I de Persia (nacíu en 519 e. C.).

Filosofía

Antigua Grecia: empieza'l desenvolvimientu de la filosofía griega, que va floriar mientres el sieglu V e. C.
China: la filosofía china convertir na ortodoxa de China. Florien el confucianismu, el legismo y el mohismo. Lao-Tsé funda'l taoísmu.

Lliteratura

Na India, el gramáticu Pánini, en dalgún momentu d'esti sieglu,^[4] compunxo una gramática de sánscritu, que ye la gramática caltenida más antigua en cualquier idioma.
534 e.C.: en Atenes (Grecia) se instituyen concursos de traxedia nes fiestes dionisias urbanes.

Relixón

Oriente Mediu: mientres l'Imperiu persa, Zoroastru funda'l zoroastrismu, una doctrina dualista.
Dómina del cautiverio de Babilonia de los antiguos xudíos.
Na Historia de la India India antigua, Mahavira funda'l yainismo como crítica a la relixón hinduista.
528 e.C.: na Historia de la India India antigua, Buda empieza'l so ministeriu. Como crítica a la relixón hinduista funda'l budismu, que se va convertir nuna de les principales relixones del mundu.
Mediaos del sieglu VI e.C.: n'Atenes inaugura'l Templu de Zeus Olímpicu.
536 e.C.: según la tradición, el profeta bíblicu Daniel dixo recibir la visita d'un ánxel.^[5]
515 e.C. (12 de marzu): complétase la construcción del Templu de Xerusalén.
509 e.C. (idus de setiembre, esto ye 13 de setiembre): na Llomba Capitolina de Roma dedícase'l templu de Xúpiter.
508 e.C.: na Antigua Roma se instituye el cargu de póntifex máximus.

Deportes

582 e.C. (fecha tradicional): en Delfos (Grecia) fúndanse los Xuegos Píticos.
580 e.C. (fecha tradicional): en Antigua Corinto fúndanse los Xuegos Ístmicos.
573 e.C. (fecha tradicional): en Nemea (Grecia) fúndanse los Xuegos Nemeos.

Inventos, descubrimientos, afayos, adelantos

El marín cartaxinés Hannón el Navegante traviesa'l estrechu de Xibraltar y viaxa poles mariñes d'África occidental, entrando en contautu con diversos grupos troglodites ya inclusive colos etíopes. Llegáu a les islles Gorilas ye atacáu por un pueblu selvaxe gobernáu por muyeres. Cuando llega al altor de la islla Fernando Po, ante la escasez de cebera torna al mar Mediterraneu.
Na Península arábiga, el rei babiloniu Nabónido realiza los primeros estudios arqueolóxicos d'esi país.
En China, Sunshu Ao, primer inxenieru hidráulicu, crea un enorme banzáu artificial poniendo un dique a un ríu pa un proyeutu de regación masiva mientres s'atopaba al serviciu del rei Zhuang de Chu (fináu en 591 e. C.).

Referencies

↑ ^1,0 ^1,1 Según el National Geophysical Data Center (Centru Nacional de Datos Xeofísicos) de EE. UU., datos del 3000 al 1 e. C.
↑ «History of the SUDAN». www.historyworld.net (2007). Consultáu'l 3 d'agostu de 2007.
↑ «De Argantonio a los romanos», en Historia d'España 2 (páx. 145), Historia 16 (Temes de güei), 1995, ISBN 84-7679-275-1 (obra completa).
↑ Books.google.com (la gramática de Pánini).
↑ Daniel 10:4.

Enllaces esternos

[ngdc.noaa_1-1] 1,0 ^1,1 Según el National Geophysical Data Center (Centru Nacional de Datos Xeofísicos) de EE. UU., datos del 3000 al 1 e. C.

[2] «History of the SUDAN». www.historyworld.net (2007). Consultáu'l 3 d'agostu de 2007.

[3] «De Argantonio a los romanos», en Historia d'España 2 (páx. 145), Historia 16 (Temes de güei), 1995, ISBN 84-7679-275-1 (obra completa).

[4] Books.google.com (la gramática de Pánini).

[5] Daniel 10:4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]