Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía.
Templu
El términu templu (del llatíntemplum) designa un edificiu sagráu. Nel so orixe, designaba la zona del cielu que l'augur utilizaba pa contemplar qué aves travesar y en qué sentíu, estableciendo asina los badagüeyos. Munches relixones, si non toes, tienen edificios que se consideren sagraos.
Tenemos De estremar ente "templos altos" y "templos baxos". Nos santuarios más antiguos, los primeres yeren construyíos a manera d'una terraza artificialmente elevada, sobre la que se llevanten los templos de lladriyu. Más tarde adquieren la forma de torres y va llamáse-yos zigurat. Los primeres qu'ordenen construyilos son los reis de la III dinastía de Ur, Urnammu y Shulgi. Llegar al visu per aciu escalinates y ramples. El templu paez ser consideráu como una puerta que quiciabes conduciría al cielu.
La terraza xunto al templu altu yera llamada gi-gun-na en sumeriu o gegunnum en acadiu. El templu del visu, davezu consagráu al dios de la ciudá, edificábase tan alto pa caltenelo de l'amenaza del robu y profanación polos enemigos.
La traza distintiva del templu sumeriu ye la naos n'ángulu, de forma que al enfusar nella non podía vese la imaxe del dios hasta dar un xiru. Al llau del templu había un patiu bastante grande. Nel periodu acadiu el templu va volvese más austeru.
El templu exipciu
Patiu del templu de Luxor (Exiptu).Templu d'Isis, en File.
Los primeros templos monumentales construyíos en piedra fueron los de la civilización del Antiguu Exiptu, mientres l'Imperiu Antiguu (2700-2200 e.C.), destacando pola so magnificencia'l conxuntu de templos del Imperiu Nuevu en Luxor y Karnak.
Na relixón exipcia'l templu ye la imaxe terrestre de la morada celestial, y les estatues que representaben a los dioses yeren consideraes depositaries del Ka del dios, y la so situación dientro del templu, la naos. Estos templos, más que llugares de cultu, yeren consideraos moraes del espíritu de la divinidá y por esti motivu, namái'l faraón y los sacerdotes podíen entrar nes zones privaes» del recintu sagráu, permaneciendo la nobleza nos patios redoma y el pueblu ante los pilonos.
Los templos conmemorativos alzar na ribera oriental del Nilu. Los templos funerarios na occidental, venceyaos a los complexos de les pirámides o a les necrópolis reales.
La relixón exipcia tenía un calter mistérico de gran complexidá, y los rituales precisaben de sacerdotes xerarquizaos. El cleru tuvo gran poder ya influencia en diversos periodos. Nuna primer dómina, los Imakhus teníen funciones civiles y relixoses, nun había distinción. Nos templos había un Sumu sacerdote (como'l Sumu sacerdote de Amón) que yera'l delegáu del faraón pa realizar el cultu; tamién había profetes y un cleru inferior, encargáu de les xeres auxiliares. Mientres el periodu tardíu d'Exiptu tamién esistía un influyente cleru femenín, destacando Nitocris, la sacerdotesa del dios Amón.
El templu exipciu del Imperiu Nuevu
Nel templu del Imperiu Nuevu, tolos elementos tienen el so significáu, como l'Avenida de les esfinxes (dromos), la entrada ente pilonos, con obeliscos remataos nun piramidón, que simbolizaben los rayos del Sol. Dempués un patiu y una amplia sala hipóstila que preciede al pronaos y a la naos, que van siendo cada vegada más pequeñes y escures: los capiteles van plegándose, y les columnes tamién amenorguen n'altor. El templu complementar con una serie de sales que sirvíen de residencia, escueles, talleres y almacenes, que s'amestaben al templu. Otra parte del mesmu ye'l llagu sagráu, que s'atopa xunto a la naos, nel que se sacaba al dios nuna barca sagrada mientres les fiestes, que yera cuando'l pueblu exipciu aprovechaba pa veneralo.
El palaciu minoicu ye centru políticu, relixosu, económicu, almacén central, centru social, residencia real, etc. Estos complexos asitiar en llugares altos cercanos a la mariña, sobre una llomba, polo que son espacios llenos de desniveles, con ramples y escaleres, pos siguen la topografía del terrén. El palaciu, cola so estructura llaberíntico y trupo, constitúi un ordenáu microcosmos. Alredor del patiu central atópense espacios arquiteutónicos de múltiples usos.
Esisten murios maestros compartíos a partir de los cualos constrúyense otros murios perpendiculares, causando un efeutu “peñe”, bien característicu de los palacios minoicos. Estrémense asina habitaciones distintes. Delles estancies minoiques siguen l'esquema de los espacios del mégaron de Micenas. Va Haber zones destinaes a almacenamientu o actividaes públiques, y otres destinaes a vivienda. L'arquiteutura minoica ye fluyida y nun tien una exa central. Nun se trata de ciudaes axiales, como van ser les micéniques, sinón d'espacios asimétricos, llenos d'intersecciones y circulación espiral. L'arquiteutura minoica ye adintelada. Les columnes carauterizar pol fuste coloráu que se va estrechando escontra la base, coronáu por un capitel almohadillado. Ye una arquiteutura bien decorativa.
La civilización de l'antigua Grecia alzó los templos más bellos y harmoniosos, modelu reproducíu polos arquiteutos del Imperiu romanu y dacuando utilizáu como canon y referente na arquiteutura relixoso y profano occidental. [ensin referencies]
La planta del templu, derivada del mégaronmicénicu, ye'l gran apurra de la dómina arcaica. Ye interesante tener en cuenta que nun se trata d'un espaciu pa los fieles, que realicen les ceremonies fora del templu, sinón pa la estatua del dios.
Pa entender la so estructura,na so construcción empieza utilizándose materiales probes, como l'adobe o la madera. Les primeres columnes yeren tueros d'árboles tallaos verticalmente con un hachu: les estríes son alcordances d'esos precedentes. Los tueros sofitar nuna base de piedra que los protexía del mugor. Hacia l'añu 600 e.C. esos materiales son sustituyíos por piedra y mármol, anque se caltién la forma esterior del templu.
Toles partes del templu griegu -—decoráu na so totalidá con vivos colores— ordenar según estrictes lleis de simetría y proporción. Asina, por que'l templu nun paeza deformado na llonxanza auméntase sutilmente el tamañu de les columnes de los estremos, que de lo contrario paeceríen más estreches.
Llueu se configuren los dos órdenes principales: dóricu y xónicu, entendiendo por orde» el sistema de proporciones matemátiques qu'apodera l'arquiteutura. Dende'l principiu, l'orde dóricu, coles sos formes poderoses, acomuñar a la solemnidá. Sicasí, l'orde xónicu, nacíu na mariña d'Asia Menor, apurre una mayor fantasía y elegancia.
Planta del templu
La estructura básica entámase en redol a la cella o naos —sala onde se guarda la estatua del dios—, que s'asitia ente un espaciu anterior o pronaos, y otru posterior, llamáu opistodomo. Una esceición ye'l llamáu templu in antis, que namái tien la cella y un pórticu d'entrada.
El númberu y disposición de la columnes sirve pa estremar los diversos tipos de templos. Van Ser perípteros si les columnes arrodien tol perímetru esterior; próstilos, si namái apaecen na fachada; o anfipróstilos, cuando s'asitien nos dos llaos curtios del templu. A lo último, según el númberu de columnes de la fachada puede falase de templu dístilo (dos), tetrástilo (cuatro), hexástilo (seis), octástilo (ocho), etc.
L'arquiteutura del periodu arcaicu sirviera pa establecer los órdenes dóricu y xónicu y pa diseñar, de manera casi definitiva, la planta del templu griegu.
El periodu clásicu supón, nos sos entamos, la culminación d'esi heriedu, con obres como'l Templu d'Enfea en Egina o'l Templu de Zeus en Olimpia. A mediaos del s. V e.C. realízase, sol gobiernu de Pericles, un ambiciosu programa de construcción d'edificios relixosos. Estos son alzaos na parte más elevada, l'acrópolis d'Atenes, y suponen la consagración de los órdenes dóricu y xónicu.
Coles mesmes, créase un nuevu orde de columnes: el corintiu. Ye interesante faer notar que, según la tradición griega, el so inventor nun ye un arquiteutu, sinón l'escultor Calímaco. Esplícase asina que l'orde corintiu ufierte un sentíu más decorativu y estilizado. L'orixe ye bien interesáu: Calímaco atopara nel suelu una cesta sobre fueyes de acanto; inspirándose nesi afayu, escurre la forma del capitel corintiu.
Progresivamente foise introduciendo la columna corintia, consagrada nel Templu de Apolo, en Bassae. Nos sieglos IV y III e.C. va xeneralizase l'empléu del orde corintiu. Ye, a lo último, la dómina en que surde una tipoloxía que yá tenía precedentes na arquiteutura griega: el tholos, edificiu de planta circular. El periodu clásicu alluga escelentes exemplos nos santuarios de Delfos, Epidauro y Olimpia.
Les formes arquiteutóniques de dómines precedentes quedaron anticuaes ante la voluntá de crear nueves y más grandioses concepciones del espaciu. Empieza asina'l predominiu de la verticalidá.
Nes rexones más orientales, l'arte sirvir d'influencies más exótiques onde de normal s'impon l'orde xónicu, como nel Templu de Apolo en Dídyma. Otru centru relixosu importante foi'l Templu de Asklepios en Kos, islla asitiada cerca de la mariña sur d'Asia Menor.
Polo xeneral, los órdenes clásicos —dóricu, xónicu y corintiu— lliberar de les normes ríxides con columnes más allargaes; los triglifos multiplíquense y los capiteles tienen diseños novedosos. Ye frecuente que se combinen los órdenes nun mesmu edificiu, lo que produz efeutos decorativos.
A diferencia del pensamientu griegu, inclináu a alzar edificios públicos, l'etruscu ye más individualista; arriendes d'ello, nun esiste la prioridá de llevantar templos. La relixón determina, coles sos supersticiones, el urbanismu etruscu: cada edificiu consagrar con un ritual y la ciudá queda estremada en zones de mala o bona suerte. La peor ye la occidental, onde tán les tumbes y onde habiten los espíritus y dioses malinos.
Lleguen los órdenes griegos y aplícase la columna toscana, con un capitel cercanu al dóricu, pero fuste ensin estríes y con basa. Según el tratadista romanu Vitruvio, el templu etruscu, que impera sobremanera a finales del s. VI e.C., yera bien senciellu. El so meyor exemplu ye'l Templu de Xúpiter Capitolino, en Roma.
Esquema del templu etruscu
Yá que apenes se caltuvieron restos, acéptase la descripción del tratadista y arquiteutu Vitruvio (s. I e.C.).
Pa evitar el mugor, el templu ta llevantáu sobre una plataforma. Ufierta un pórticu d'entrada, con dos fileres de columnes toscanes, basa, fuste llisu y más espodáu que'l dóricu. Tien muncha importancia'l teyáu a dos agües, que nun crea un frontón, como en Grecia; apaez rematáu por numberoses escultures.
Darréu, nun periodu clásicu los templos caltienen la forma instaurada nel arcaísmu. Al sur, destaca'l Templu de Belvedere, en Orvieto, y el llamáu Ara de la Reina, el más grandiosu de tola arquiteutura etrusca.
Mientres la dómina helenística, el mayor contautu de Roma con Grecia beneficia a les ciudaes d'Etruria. Introdúcense les columnes corinties y el frontón. De xacíu, tratar d'elementos aisllaos, yá que nunca s'ellabora un sistema de proporciones matemátiques de l'arquiteutura nin se copien l'orde dóricu o l'orde xónicu de los griegos.
Polo xeneral emplégase travertino, material que sustitúi a la toba de los etruscos y que va ser abandonáu en dómina imperial. Como revestimiento del nucleu de formigón —opus caementium— úsense piedres irregulares —opus incertum— y, más tarde, lladriyos —opus latericum— o piedres llabraes piramidalmente que formen una especie de rede, el opus reticulatum.
Les ilesies cristianes usen los dos significaos de la pallabra "templu" que s'atopen na Biblia, considerando que'l cuerpu físicu ye "un templu" sagráu y por eso debe curiar. En términos cristianos el cuerpu d'una persona ye una alegoría del templu, por considerase tamién sagráu (1Corintios 3:16).
L'otru usu de la pallabra "templu" tien que ver con un edificiu especial, tal como'l Templu de Xerusalén, que ye "la Casa del Señor", onde los sos fieles reciben normes y conseyos relixosos rellacionaos cola espiritualidá.
Nos testos cristianos, el templu apaez como un mediu de congregación, y nun ye de primera importancia dientro de los aspeutos de fe. Xesús, en dellos pasaxes, résta-y importancia a la presencia del templu cuando los sos apóstoles amosáben-y el so guapura; n'otros pasaxes engarra contra mercaderes y cambistes aposentaos nel atriu.
El catolicismu, al institucionalizase, adoptó la forma de basílica romana, edificiu d'usu civil, non relixosu, como modelu pa los sos grandes templos, por ser l'espaciu cubiertu más fayadizu pa celebrar los sos rituales y práutiques públiques.
Anguaño los templos cristianos en tol mundu son entamaos, diseñaos y construyíos por especialistes na materia, siendo edificios importantes poles sos dimensiones, la so función urbana y l'impautu urbano y ambiental que los edificios de gran tamañu traen consigo.
.png)
