Judo

Judo (Japannees: 柔道 jūdō) is 'n sportsoort wat sy oorsprong in die Japanse vegkuns het. Die sport was in ongeveer 1882 ontwerp deur Jigoro Kano. Die woord beteken "sagte weg", waarby die woord do (weg) verwant is aan tao en naas die betekenis 'manier' ook die konnotasie van 'lewenspad' het. 'n Beoefenaar van judo word 'n judoka genoem. Judo word wêreldwyd beoefen en word sedert 1964 as 'n Olimpiese sport vir mans erken, en vanaf 1992 vir dames.

Tegniek

In judo word daar tussen twee hooftegnieke onderskei:

tachi-waza (staande tegniek)
ne-waza (lêende tegniek)

Daarbenewens moet die judoka die tegniek van ukemi-waza (valbreek) bemeester.

Die gevegstegnieke word verdeel in:

nage-waza (gooitegniek)
katame-waza (beheertegniek)

Nage-waza

Die verskillende gooie kan as volg ingedeel word:

ashi-waza (beengooie)
goshi-waza (heupgooie)
kata-waza (skouergooie)
te-waza (armgooie, eintlik handtegnieke)
sutemi-waza (offergooie)

Katame-waza

Die verskillende bindingstegnieke word onderverdeel in:

osae-komi-waza (hougrepe)
ude-kansetsu-waza (armklemme)
shime-waza (wurgings)

Geskiedenis

Die Japaner Djigoro Kano (1860- 1938) is die grondlegger van moderne judo. As 'n joejitsoe-leerling het hy talle inrigtings besoek waar verskeie vorme van hierdie gevegsvorm aangebied is. Ongewapende selfverdediging was destyds in Japan baie gewild omdat gewone burgers verbied is om wapens te dra.

In 1882 het dr. Kano sy eie skool - die latere Kodokan - begin, waar hy sy leerlinge in 'n gevegstegniek onderrig het wat bestaan het uit bruikbare elemente van ander gevegsvorme wat hy bestudeer het. Hierdie tegniek het hy judo genoem (ju beteken "sag" en "sonder geweld", en do "wyse" of "manier"). In die Japanse kultuur is judo en ander vegsportsoorte (wat met die versamelnaam budo aangedui word) ten nouste met godsdienstige en ander lewensopvattinge verweef.

Die invloed hiervan, byvoorbeeld die teenstanders en skeidsregter wat mekaar hoflik groet en sekere ander rituele wanneer die judosaal betree word, het ook na ander lande uit gekring hoewel dit vir die Westerse sportman min betekenis het.

Judotegniek

Judo word in 'n judosaal (dojo) op matte wat met seil oorspan is (tatami's), beoefen. Die judobeoefenaar (judoka) dra voorgeskrewe drag (judogi) wat uit 'n kuitbroek, 'n jas (kimono) en 'n lyfband (obi) bestaan. Die bedrewenheid in judo word in 16 grade gemeet, waarvan die eerste ses leerlinggrade (kjoe-grade) en die ander 10 meestergrade (dangrade) is.

Die kleur van die lyfband dui aan hoe ver die judoka gevorder het. Die kjoegraderings is: 1 - wit, 2 - geel, 3 - oranje, 4 - groen, 5 – blou en 6 - bruin. Die eerste 5 meestergrade word met 'n swart lyfband aangedui, die 6e, 7e en 8e met 'n lyfband van rooi en wit blokkies en die 9e en 10e meestersgraad met ŉ rooi band. Die basiese beginsel by judo is om die teenstander in 'n staande geveg op sy rug te laat beland. Die tegnieke wat hier gebruik kan word, staan as nagè-waza bekend.

Die belangrikste gooie is beengooie (asji-waza), heupgooie (kosji-waza), armgooie (te-waza), skouergooie (kata-waza) en offergooie (soetemi-waza). Die grondwerk word verdeel in hougrepe (osaè-waza), wurggrepe (sjime-waza) en armklemme (oede-kansetsoe-waza). 'n Teenstander kan slegs neergegooi word wanneer hy van balans af is, en dit word teweeggebring deur hom te trek, te stoot, 'n skynaanval te doen of om 'n aanval uit te lok. Hierby loop die aanvaller egter ook gevaar om van balans gebring te word. Judobewegings is spesiaal daarop gerig om die judoka so min moontlik van balans te laat raak. Dit bestaan uit skuifelende passies. By groot passe word die persoon maklik van balans gebring, veral op die oomblik wanneer hy sy gewig van een been na die ander oordra.

Een van die grondbeginsels van judo is dat die beoefenaars moet leer om aan te voel wanneer 'n teenstander van balans is of gebring kan word. Wanneer iemand gegooi word, val hy gewoonlik min of meer op die sykant van sy rug, wat glad nie gevaarlik is nie. Die beginner se eerste reaksie is om sy val met die arm af te weer, en dit kan tot beserings lei. Hy word dus geleer om hierdie impuls te onderdruk. Min beserings kom gedurende oefeninge voor, maar by wedstryde waar baie krag aangewend word om 'n beslissing te probeer afdwing, is beserings nie ongewoon nie. Swak plekke is die gewrigte van die tone, enkels en knieë. 'n Verkeerde val veroorsaak gewoonlik skouer- of heupkneusings.

Wedstrydjudo

'n Wedstryd kan deur die toekenning van een vol punt (ippon) deur die hoofskeidsregter beslis word. 'n Gooi wat nie heeltemal slaag nie, kan gewaardeer word met 'n halwe punt (waza-ari) of met 'n voordeeltegniek (waza-ari ni tjika i). As 'n wedstryd nie voordat die tyd verstreke is, deur 'n ippon of deur twee waza-ari beëindig word nie, wys die hoofskeidsregter die wenner aan nadat hy met die twee hulpskeidsregters beraadslaag het. Een waza-ari of een waza-ari ni tjikai is voldoende vir 'n oorwinning op beslissing (joesei-gatji). As nie een daarvan tydens die wedstryd toegeken is nie, word die aantal duidelik waarneembare balansversteurings, die tegnieke wat gebruik is of waarskuwings en teregwysings in aanmerking geneem. By spanwedstryde met 5 judoki uit elke gewigsklas, tel elke oorwinning nie ewe veel nie, en die individuele wedstryde eindig ook dikwels onbeslis (hiki-wake). 'n Ippon en waza-ari kan ook in die grondgevegte (katame-waza) behaal word. Die skeidsregter ken 'n ippon toe wanneer die teenstander 30 sekondes lank in 'n hougreep is. As die hougreep net 25 sekondes duur, word 'n waza-ari toegeken. 'n Grondgeveg kan ook beëindig word wanneer 'n deelnemer hom oorgee. Dit word aangedui deurdat hy "maitta" roep of hy twee keer met die hand of die voet teen die vloer of sy liggaam tik. 'n Deelnemer gee gewoonlik oor wanneer hy in 'n wurggreep of 'n armklem beland. 'n Wurggreep kan die asemhaling of bloedtoevoer of albei tydelik afsny. Armklemme kan die elmbooggewrig verdraai. Op papier klink dit egter gevaarliker as wat dit in werklikheid is. Selfs by wedstryde kom beserings tydens die grondgeveg net selde voor. Dit is 'n wanopvatting dat krag by judo oorbodig is. Met goeie tegniek en vaardigheid kan daar wel vir 'n tekort aan krag vergoed word, maar tydens wedstryde gee krag en uithouvermoë die deurslag wanneer albei teenstanders byvoorbeeld ewe bedrewe in die tegniek is. Oefeninge in hierdie opsig is vir die topsportman dan ook baie belangrik. Wanneer judo as 'n ontspanningssport en ter wille van liggaamsontwikkeling beoefen word, is krag egter van min belang. Judo is 'n baie goeie sport vir liggaamsontwikkeling omdat alle spiere ewe veel oefening kry.

Judo in Suid-Afrika

Judo is reeds in 1931 deur prof. Jack Robinson in Suid-Afrika bekend gestel, maar het - net soos in die meeste ander Westerse lande - eers na die Tweede Wêreldoorlog behoorlik op dreef gekom. Die beherende liggaam is die Suid-Afrikaanse Judo-unie.

Suid-Afrika tel nie onder die beste judolande ter wêreld nie, maar daar word nogtans baie gedoen om die sportsoort te bevorder. Hoewel die Suid-Afrikaanse Judo-unie tans nie met die Internasionale Judo-federasie geaffilieer is nie, meet sy lede dikwels met buitelandse judoki kragte. Spanne van Israel, Malta, Wes-Duitsland. Brittanje en die VSA het Suid-Afrika al besoek, terwyl Suid-Afrikaners gereeld aan die Britse opekampioenskap deelgeneem het en ook besoeke aan Duitsland, Italië, Switserland en die VSA gebring.

Die reëls van die Internasionale Judofederasie word in Suid-Afrika toegepas, en daar word ook probeer om die plaaslike skeidsregters van reëlveranderings op hoogte te hou deur oorsese skeidsregters hierheen te nooi.