SSSR Markaziy ijroiya qoʻmitasi

Sovet sotsialistik respublikalar ittifoqi Markaziy ijroiya qoʻmitasi
ruscha: Центральный исполнительный комитет Союза Советских Социалистических Республик

Qisqartma	SSSR MIQ
Maqomi	tugatilgan
Ishga tushgan sanasi	1922-yil
Tugatilgan	1938-yil
Tugatilish sababi	1936-yilgi SSSR konstitutsiyasi
Til(lar)i	ruscha

55.750°0′0″N 37.616°0′0″E

SSSR Markaziy ijroiya qoʻmitasi (yoki SSSR Markaziy ijroiya komiteti; ruscha: Центральный исполнительный комитет СССР; qisqartmasi: SSSR MIQ, SSSR MIK; ruscha: ЦИК СССР) — Butunittifoq Sovetlar syezdlari tomonidan 1922–1938-yillarda tuzilgan SSSR oliy davlat hokimiyati organi.

SSSR MIQ sessiyalar oraligʻida SSSRning oliy boshqaruv organi hisoblangan Prezidiumni va ittifoqdosh respublikalar soniga koʻra MIQ hamraislarini tayinlagan. SSSR MIQning navbatdagi sessiyalari yiliga uch marta, navbatdan tashqarilari esa ittifoqdosh respublikalardan birining Markaziy ijroiya qoʻmitasi yoki Xalq deputatlari soveti talabiga asosan SSSR MIQ Prezidiumi qarori bilan chaqirilgan. 1922-yildan to 1937-yilgacha 8 marta Sovetlar syezdi va 24 marta MIQ sessiyalari boʻlib oʻtgan. Ular 1 kundan 12 kungacha davom etgan. SSSR MIQning sessiyalari asosan Moskvada oʻtkazilgan, faqat 1 ta sessiya Leningradda va yana 1 ta sessiya Tiflisda boʻlib oʻtgan^[1].

SSSR MIQni SSSR Xalq komissarlari soveti va SSSR Oliy sudi tuzgan. SSSR MIQ Butunittifoq Sovetlar syezdida hisobot bergan.

SSSRning 1936-yilgi konstitutsiyasiga muvofiq Butunittifoq sovetlar syezdi va markaziy ijroiya qoʻmita oʻrniga mamlakatning oliy boshqaruv organi sifatida SSSR Oliy Soveti ish boshladi (1938-yildan).

MIQ strukturasi

1924-yilgacha SSSR MIQ SSSR tashkil etilishi toʻgʻrisidagi shartnomaning 6-moddasiga koʻra bir palatali organ hisoblangan. MIQdan 371 nafar ittifoqdosh respublikalar vakillari oʻrin egallagan. MIQ Prezidiumiga 19 nafar MIQ aʼzosi saylangan.

1924-yilgi konstitutsiyaga muvofiq SSSR MIQ ikki palatadan tashkil topgan, bular: Ittifoq Soveti va Millatlar Sovetidir. MIQ Prezidiumiga 21 kishi saylangan boʻlib, u MIQ hamraislari, Ittifoq soveti Prezidiumlari va Millatlar soveti aʼzolaridan tarkib topgan.

MIQ rahbarlari

SSSR MIQ raislari (tepa qator, chapdan oʻngga): Mixail Kalinin, Grigoriy Petrovskiy, Aleksandr Chervyakov; (pastki qator, chapdan oʻngga) Narimon Narimonov, Gazanfar Musabekov, Fayzulla Xoʻjayev

MIQ Raislari

RSFSRdan

• Mixail Kalinin (1922-yil 30-dekabr — 1938-yil 12-yanvar)

Ukraina SSRdan

• Grigoriy Petrovskiy (1922-yil 30-dekabr — 1938-yil 12-yanvar)

Belorussiya SSRdan

• Aleksandr Chervyakov (1922-yil 30-dekabr — 1937-yil 16-iyun)
• Mixail Stakun (1937-yil 17-iyun — 1937-yil 14-noyabr)

ZSFSRdan

• Narimon Narimonov (1922-yil 30-dekabr — 1925-yil 19-mart)
• Gazanfar Musabekov (1925-yil 21-may — 1938-yil 12-yanvar)

Turkmaniston SSRdan

• Nedirbay Aytaqov (1925-yil 21-may — 1937-yil 21-iyul)

Oʻzbekiston SSRdan

• Fayzulla Xoʻjayev (1925-yil 21-may — 1937-yil 17-iyun)

Tojikiston SSRdan

• Nusratullo Maxsum (1931-yil 18-mart — 1934-yil 4-yanvar)
• Abdulla Rahimboyev (1934-yil 4-yanvar — 1937-yil 7-sentyabr)

MIQ Prezidiumi kotiblari

• Avel Yenukidze (1922-yil 30-dekabr — 1935-yil 3-mart)
• Ivan Akulov (1935-yil 3-mart — 1937-yil 9-iyul)
• Aleksandr Gorkin (1937-yil 9-iyul — 1938-yil 12-yanvar)

Ittifoqdosh respublikalarning MIQlari

• Abxaziya SSR MIQ (1921–1931)
• Armaniston SSR MIQ (1921–1938)
• Belorussiya SSR MIQ (1921–1938)
• Butungruzin MIQ (1921–1938)
• Butunrossiya MIQ (1917–1938)
• Butunukraina MIQ (1919–1938)
• Buxoro XSR MIQ (1920–1924)
• Litva va Belorussiya SSR MIQ (1919–1920)
• Ozarbayjon SSR MIQ (1921–1938)
• Qirgʻiziston SSR MIQ (1937–1938)
• Qozogʻiston SSR MIQ (1937–1938)
• Tojikiston SSR MIQ (1930–1938)
• Turkiston ASSR MIQ (1918–1924)
• Turkmaniston SSR MIQ (1925–1938)
• Xorazm SSR MIQ (1920–1924)
• Zakavkazye SFSR MIQ (1922–1937)
• Oʻzbekiston SSR MIQ (1925–1938)

Manbalar

1. „Высшие органы государственной власти СССР“ (deadlink). "Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991". knowbysight.info. 2017-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-fevral.