Николай Константинович Байбаков (7 март 1911, Бакы губернасы Балахани авылы - 31 март 2008, Мәскәү ) - Совет дәүләт эшлеклесе, Социалистик Хезмәт Герое (1981 ). Ленин премиясе лауреаты ( 1963 ).
Биография
Баку нефть кәсепләре эшче гаиләсендә туган.
Инженер-нефтьче
Азәрбайҗан нефть институтын ( 1932 ) тау нефть чыганаклары инженеры белгече буенча тәмамлаган. Техник фәннәр докторы ( 1966 ).
- 1932 елның гыйнварыннан — Бакы нефть чыганакларында инженер. Ул югары басым астында цементны сусаклагычка суырту өчен яңа ысул тәкъдим итә, бу яхшы нәтиҗәләр бирә һәм «Байбаков ысулы» дип атала. Улар миңә халык дошманы тигән клеймо ябыштырырга теләделәр. Бу пычрак эшне тикшермәс өчен, Кызыл Армия сафларына хезмәт итәргә киттем. Мине Ерак Көнчыгышка җибәрделәр". * 1935 елның октябреннән Ерак Көнчыгышта Кызыл Армиядә (рядовой кызылармеец, аннары артиллерия полкында командиры (офицер) хезмәт итә. * 1937 елның гыйнварыннан-өлкән инженер, 1937 елның июленнән-баш инженер, 1938 елның мартыннан — «Лениннефть» тресты белән идарә итүче (Баку). 1938 елның мартында нефтьчеләрнең Бөтенсоюз киңәшмәсендә Л.М. Каганович рәислегендә нефть чыгаруны арттыру юлларына багышланган чыгышынан соң, аның карьерасы яңа импульс ала. Үз чыгышында үз коллективының эш тәҗрибәсе, скважиналар яңартуга каршы көрәш, яңа техника кертү турында сөйләй. Байбаков үзе искә төшергәнчә: "мине Каганович — «Икенче Баку» төзелешенә алды". Аңа минем нефтьчеләр съездында чыгышым ошады һәм ул мине «Востокнефтефть» берләшмәсе начальнигы итеп билгеләргә карар итте. * 1938 елның августыннан — «Востокнефтефть чыгару» берләшмәсе (Куйбышев шәһәре) идарәчесе.
Нефть тармагы лидеры
- 1939 елдан — СССР ягулык сәнәгате Халык Комиссариатының Көнчыгышының төп нефть чыгару башлыгы.
- 1940 елның сентябреннән — СССР нефть тармагы халык комиссары урынбасары. Ул Халык Комиссариатында булдырылган махсус штабны җитәкләй, ул хәрби частьләргә һәм предприятияләргә ягулык белән тәэмин итү эшен координацияләй. 1942 елда — Дәүләт Оборона Комитеты тарафыннан Кавказ төбәгендәге нефть скважиналарын һәм нефть эшкәртү заводларын җимерү өчен вәкаләтле. Ул эшне түбәндәгечә оештыра: дошман якынлашкач, барлык кыйммәтле җиһазлар сүтелә һәм илнең көнчыгышына китерелә, маргиналь коелар шундук эштән чыгарыла, һәм аеруча байлар иң экстремаль шартларда куллануны дәвам итәләр. Нәтиҗәдә, немецлар Краснодар нефть чыганакларын куллана алмай. Аннары ул Дәүләт Оборона Комитеты вәкиле була, нефтьчеләрнең һәм Кавказ өлкәләренең җиһазларының бер өлешен Көнчыгышка күчерелә.
- 1944 елның ноябреннән — СССР нефть сәнәгатенең халык комиссары.
- 1946 елның мартыннан — СССР-ның көньяк һәм көнбатыш төбәкләренең нефть сәнәгате министры.
- 1948 елның декабреннән — СССР нефть сәнәгате министры. Бу чорда, Урал-Идел төбәгендәге иң зур кырларның үсеше аркасында (беренче чиратта, Татарстандагы Ромашкинское ), СССР-да нефть чыгару тиз үсә башлай. Байбаков җитәкчелегендә нефть табуны көчәйтү өчен бик күп алдынгы технологик процесслар кертелә.[6]
Дәүләт планлаштыру комиссиясендә һәм икътисадый советларда
- 1955 елның маеннан — Милли икътисадны озак вакытлы планлаштыру өчен СССР Министрлар Советы Дәүләт Комиссиясе Рәисе.
- 1957 елның маеннан — РСФСР Дәүләт планлаштыру комитеты председателе - РСФСР Министрлар Советы Рәисе урынбасары. Ул икътисад белән тармак белән идарә итүне ашыгыч рәвештә территориаль алмаштыруны (тармак министрлыкларын бетерү һәм икътисадый советлар төзү) тәнкыйтьләй. Дәүләт планлаштыру комиссиясе җитәкчелеге һәм Н. К. Хрущев белән каршылыгы аркасында Н.К.Байбаков провинцияга эшкә жибәрелә.
- 1958 елдан — Краснодар икътисадый советы председателе.
- 1963 елда — Төньяк Кавказ икътисадый советы председателе.
- 1963 елдан — СССР Дәүләт планлаштыру комитеты каршындагы Химия һәм нефть сәнәгате дәүләт комитеты председателе - СССР Министры.
- 1965 елның октябреннән — СССР Министрлар Советы Рәисе урынбасары, СССР Дәүләт Планлаштыру Комитеты Рәисе (СССР Дәүләт Планлаштыру Комитеты). Ул А.Косыгинның иң якын хезмәттәшләренең берсе була.
2, 4, 5, 7-11 чакырылыш СССР Югары Советы депутаты; Азәрбайҗан ССР-ыннан 11 нче чакырылыш СССР Югары Советының Милли Советы урынбасары [7] . КПСС Үзәк Комитеты әгъзасы (1952-1961, 1966-1989).
Хөкүмәттән киткәннән соң эшчәнлеге
1986 елның гыйнварыннан — федераль әһәмияткә ия шәхси пенсионер, СССР Министрлар Советының дәүләт киңәшчесе ( 1988 елга кадәр).
1993 елдан ул Россия-Азәрбайҗан дуслык җәмгыятен җитәкли.
Россия Фәннәр академиясенең нефть һәм газ проблемалары институтының баш тикшерүчесе. Россия Фәннәр академиясе президиумы астында катлаулы энергия проблемалары буенча фәнни советның нефть һәм газ бүлеге председателе. Россия дәүләт нефть һәм газ университетының Попечительләр Советының мактаулы президенты. И.Губкин исемендәге Россия дәүләт нефть һәм газ университетының "Бәйсез бораулау һәм хезмәт подрядчылары конференциясе" Бөтен Россия Ассоциациясенең Күзәтүчеләр советы Рәисе — АСБУР. Бу позиция кысаларында ул геофизика, бораулау җиһазларын үстерүдә катнаша. Халык-ара ягулык һәм энергетика ассоциациясе вице-президенты.
2004 елда биргән интервьюсында ул үз-үзенә болай ди: "Мин һәрвакыт коммунист булдым һәм булып калам" [8] .
2006 елның февралендә 94 яшьлек Байбаков Федерация Советының түгәрәк өстәлендә Россиядәге нефть сәнәгатенең хәзерге торышына анализ ясый. Аерым алганда, ул "бүген 33 мең нефть скважинасы файдасыз дип язылды, гәрчә аларда зур нефть запаслары бар". Аның чыгышы көчле алкышларга күмелә
Пенивманиядән вафат була. Мәскәүдә Новодевичий зиратында җирләнә.
Шәхси тормышы
Әтисе — Константин Васильевич Байбаков (1868-1943). Әнисе - Мария Михайловна Байбак (1874-1946).
Хатыны — Клавдия Андреевна Байбакова (1915-1983), алар сугыш алдыннан СССР нефть сәнәгате халык комиссариатында очраша, анда Николай Халык комиссары урынбасары булып эшләй, һәм ул Инженерлык һәм икътисадый институтны тәмамлаганнан соң Халык төзелеш комиссары урынбасары ярдәмчесе була.
Кызы — Татьяна Николаевна Байбакова (1941 елда туган). Улы — Сергей Николаевич Байбаков (1945-2016).
Оныклары: Мария Владимировна (1966 елда туган), Елизавета Сергеевна (1976 елда туган), Полина Сергеевна (1991 елда туган).
Оныклары: Пётр (1991 елда туган), Клавдия (1996 елда туган), Филипп (2002 елда туган), Каролина (2002 елда туган). Р. ).[9]
Бүләкләре һәм исемнәре
- Социалистик Хезмәт Герое ( 1981 )
- II дәрәҗә Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены ( 7 март 2006 ) — дәүләткә күрсәткән хезмәтләре өчен [10]
- алты Ленин ордены
- Октябрь Инкыйлабы ордены
- Ике Кызыл Байрак Хезмәт ордены
- Чит ил бүләкләре:
- Бойондороксозлок ордены ( 3 март 2006, Азәрбайҗан ) - Азәрбайҗан Республикасы һәм Россия Федерациясе арасында дуслык мөнәсәбәтләрен үстерүдә зур хезмәтләре өчен [11]
- Дан ордены ( 1999, Азәрбайҗан )
- "Данакер" ордены ( 27 февраль, 2006, Кыргызстан ) - Кыргыз Республикасы һәм Россия Федерациясе арасындагы дуслык һәм хезмәттәшлекне ныгытуга республика социаль-икътисади үсешенә зур өлеш керткән өчен [12]
- Дуслык ордены ( Чехословакия )
- Ленин премиясе ( 1963 ) - газ конденсаты кырларын табу һәм үстерү өчен
- Россия Федерациясе Президентының рәхмәте (6 март 2001) - ягулык-энергетика комплексын үстерүгә зур өлеш керткәне һәм күп еллар вөҗдан белән эшләве өчен [13]
- Россия Федерациясе Президентының рәхмәте ( 5 март 1996 ) - Россия икътисадын үстерүгә зур өлеш керткәне өчен [14]
- Россия Милли Олимп премиясе
- Россия Табигать белеме академиясенең мактаулы әгъзасы ( 1996 )
- Россия Табигать белеме академиясенең "Беренче Питер" медале
- К. Э. Циолковский исемендәге Россия космонавтика академиясы академигы
- Ишембай ( Башкортостан ) шәһәренең мактаулы гражданины - "Башкир нефть чыганакларын үстерүдә актив катнашучы буларак (1940 елда мондый инициатива ясады). ) ""
Хәтер
- Н. К. Байбаков хөрмәтенә Краснодарда урам атала [15] .
- Бакыдагы 67-нче мәктәп Н. К.Байбаков исеме белән аталган.
- 1995-нче елда Красное Сормово суднолар заводында "Николай Байбаков" корабы төзелде.
- 1997 елда, Халык-ара ягулык-энергетика ассоциациясе һәм энергетика төркеме инициативасы белән, Н к.Байбаков исемендәге Нефть һәм газ комплексының тотрыклы үсешен алга этәрү өчен Төбәк-ара җәмәгать фонды.
- 2011 елның март аенда «ЮТэйр» авиакомпнаиясының Ту-154M самолетына (борт теркәү номеры РА-85056) Николай Константинович Байбаков исеме бирелә [16] . Артабан бу мактаулы исем шул ук компаниянең Boeing 737-800 самолетына (теркәлү номеры VQ-BJG) бирелә [17] .
- 2010 елда " Сургутнефтегаз " ОАО ачыла һәм 2013 елда Н. К. Байбаков исемендәге чыганаҡ эксплуатацияга кертелә.
- 2017 елда, Баку шәһәре Сабучинский районының Н.Байбаков исемендәге 67-нче номерлы мәктәбендә Байбаков бюсты ачылды [18] .
Өстәмә мәгълүмат
Ул нефть һәм газ чыганакларын үстерү проблемаларын катлаулы чишүдә сәнәгать практикасы өчен аеруча актуаль булган 200-гә якын фәнни әсәрләр һәм басмалар авторы. «Хакимияттә кырык ел» (Мәскәү, 1993), «Сталиннан Ельцинга» (Мәскәү, 1998), «Минем ватаным — Азәрбайҗан» (Мәскәү, 2001) истәлекләр авторы.
Искәрмәләр
- ↑ 1,0 1,1 Башкорт энциклопедиясе — Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 бит
- ↑ http://www.rian.ru/spravka/20080331/102608642.html
- ↑ Munzinger Personen
- ↑ 4,0 4,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #11874593X // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ 5,0 5,1 Find A Grave — 1996.
- ↑ Байбаков Николай Константинович
- ↑ Список депутатов Верховного Совета СССР 11 созыва. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2015-01-11 тикшерелгән.
- ↑ Байбаков: Я работал с тремя гениями — Вознесенским, Косыгиным и Сталиным. Комментарии : Дневники на КП(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
- ↑ БАЙБАКОВ Николай Константинович Герой Социалистического Труда, лауреат Ленинской премии, доктор технических наук
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 7 марта 2006 года № 182 «О награждении орденом «За заслуги перед Отечеством» II степени Байбакова Н.К.»
- ↑ Распоряжение Президента Азербайджанской Республики от 3 марта 2006 года № 1342 «О награждении Байбакова Н. К. орденом «Независимость», archived from the original on 2017-08-24, retrieved 2020-08-08
- ↑ Указ Президента Кыргызской Республики от 27 февраля 2006 года № 82 «О награждении орденом «Данакер» Байбакова Н.К.»
- ↑ Распоряжение Президента Российской Федерации от 6 марта 2001 года № 109-рп «О поощрении Байбакова Н.К.»
- ↑ Распоряжение Президента Российской Федерации от 5 марта 1996 года № 105-рп «О поощрении Байбакова Н.К.»
- ↑ Мирный, И. А. Прошлое и настоящее улиц города. Екатеринодар-Краснодар: 1892–2012: краткий топонимический словарь. — Краснодар: Книга, 2012. — С. 56.
- ↑ О присвоении самолёту имени Н. Байбакова
- ↑ УUTное небо UTair //Официальный бортовой журнал авиакомпании «ЮТэйр», апрель 2015
- ↑ В Баку открыт бюст Николая Байбакова, archived from the original on 2018-06-28, retrieved 2020-08-08
Сылтамалар
