Игенчелек

Яңгырдан соңгы күлтиләү

Игенчелек — авыл хуҗалыгы культураларын үстерү максатыннан җирне куллануга нигезләнгән авыл хуҗалыгы тармагы һәм фән.

Игенчелек барлыкка килү

Дата, б. э. к. мең ел	Ауропа	Төньяк Африка	Месопотамия һәм Левант	Көньяк-Көнчыгыш Азия
9			Б.э.к. 9250 елда бүгенге Төркия җирендә бодай үстеә башлыйлар[1][2]
8			Төньяк Месопотамиядә — бодай, арпа, ногыт үстеәләр [3]
7	Неа-Никомедия культурасы (Төньяк Греция, Македония; б.э.к6230±150 ел)[4] — игенчелек;		Хассуна культурасы (Месопотамия) — игенчелек: бодай, борай, арпа[5]; Джармо культурасы (Гыйрак Көрдестаны) — игенчелек: арпа, бодай[6].
6	Буг-днестр культурасы — игенчелек: арпа, бодай, тары[7]; Каран культурасы (Болгария) — игенчелек[8]; Көрөш культурасы (Маҗарстан) — игенчелек[9].	Тасий культурасы ( Африка, Урта Мисыр) — игенчелек: бодай, арпа[10].	Әл-обейд культурасы (Месопотамия) — игенчелек[11].	Хэмуду культурасы (Кытай, Янцзы елгасы буе[12]) — игенчелек: дөге[13].

Игенчелек төрләре

• Мелиоратив игенчелек — Мелиорлашкан туфраклы җирләрдәге игенчелек,
• Сугарулы игенчелек — сугару юллары кулланылган игенчелек,
• Бахар игенчелек — язгы дымлылык кулланылган игенчелек.

Игенчелекнең төп объектлары булып туфрак һәм үсемлекләр тора.

Игенчелек системалары

Бөртеклеләрне уру, Алмания, 1948 ел

• Адаптив-ландшафтлы система — ландшафтка игътибар итүгә юнәлтелгән экологик игенчелек системасы.
• иген-пар системасы — күпчелек игенчелек территориясен сукаланган кырларга чәчелгән культуралар алып торган игенчелек системасы.
• Сукалаулы система — күпчелек игенчелек территориясен сукаланган кырларга чәчелгән культуралар алып торган игенчелек системасы.
• Үләнчел система — күпчелек игенчелек территориясен үлән кырлары алып торган игенчелек системасы.
• Орлык-җимешле система — яртычыннан да күп булмаган игенчелек территориясен сукаланган кырларга чәчелгән бөртекле культуралар, ә калганын ногыт культуралары алып торган игенчелек системасы.
• Туфрак саклаулы система — пар һәм игенчеле кырлары алмашып килгән игенчелек системасы.

Моны да карагыз

• Авыл хуҗалыгы
• Төгәл игенчелек

Искәрмәләр

1. Пшеница не сразу окультурилась
2. K. Tanno, G. Willcox, How Fast Was Wild Wheat Domesticated? Science. 31/03/2006
3. Е. С. Бондаренко. Поселения неолитического периода на Ближнем Востоке. Восточное Средиземноморье IX—VI тыс.до н. э.
4. Блаватская Т. В., Ахейская Греция во втором тысячелетии до н. э., М., 1966.
5. Мерперт Н. Я., Мунчаев Р. М., Раннеземледельческие поселения Северной Месопотамии, «Советская археология», 1971, № 3.
6. Массон В. М., Средняя Азия и Древний Восток, М. — Л., 1964; Braidwood R.J., Howe В., Prehistoric investigations in Iraqi Kurdistan. [The Oriental Institute of the University of Chicago], Studies in ancient oriental civilization, № 31, Chi., [1960].
7. Маркович В. И., Буго-Днестровская культура на территории Молдавии, Киш., 1974.
8. .Миков В., Культура неолита, энеолита и бронзы в Болгарии, «Советская археология», 1958, № 1; Georgiev G.J., Kulturgruppen der Jungstein-und der Kupferzeit in der Ebene von Thrazien (Sudbulgarien), в кн.: L’Europe a la fin de l’age de la pierre, Praha, 1961.
9. Kutzian J., The Koros culture, t. 1—2, Dissertationes Pannonicae…, ser. 2, № 23, [Bdpst], 1944—47; Milojcic V., Koros — Starcevo — Vinca, в кн.: Reinecke — Festschrift…, Mainz, 1950.
10. Чайлд Г., Древнейший Восток в свете новых раскопок, пер. с англ., М., 1956; Brunton С., Mostageddaand the Tasian culture, L,, 1937; Baumgartel Е.J., The cultures of prehistoric Egypt, L. [а. o.], 1960.
11. Массон В. М., Средняя Азия и Древний Восток, М. — Л., 1964.
12. Доклад о первом периоде раскопок поселения Хэмуду // Каогу сюэбао. 1978. № 1. С. 39 — 94.
13. У Юйсянь Первобытное искусство культуры хэмуду // Вэньу. 1982. № 7. С. 61 — 69.